ငါးမန်းတစ်သန်း

ငါးမန်းတွေကတော့ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ကြောက်စရာအကောင်းဆုံး တိရစ္ဆာန်တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ သူတို့ကို ဘယ်သူမှ မစားရဲကြပါဘူး။

ဒါပေမယ့် ငါးမန်းတွေကို ဘယ်သူမှ မစားရဲကြဘူးဆိုရင် သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ငါးမန်းတွေကြည့် ဖြစ်နေတော့မှာပေါ့။

အဖြေကတော့ "အစာကွင်းဆက်" (Food Chains) ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Food Chain ကို နားလည်ဖို့ဆိုရင် "အစားအစာ" နဲ့ "အား" တွေအကြောင်းကို အရင်ဆုံးပြောကြရပါမယ်။

အားရှိဖို့အတွက် ကျွန်ုပ်တို့ဟာ မနက်စာ၊ နေ့လည်စာ နဲ့ ညစာတွေကို စားပေးရပါတယ်။

ဒီအားတွေကို ဘာလုပ်လို့ရပါသလဲ?

ပထမဆုံးပြောရရင် ဒီအားတွေကို သုံးပြီး သေတ္တာတွေကို ရွှေ့တဲ့ အလုပ်လိုမျိုး လုပ်လို့ရပါမယ်။

ဒုတိယအနေနဲ့က ကျွန်ုပ်တို့ခန္ဓာကိုယ် ကြီးထွားလာဖို့ ဒီအားအချို့ကို သုံးရပါတယ်။

တတိယအနေနဲ့ကတော့ ခင်ဗျားတို့ရဲ့ အရေပြားကို စမ်းကြည့်ပါ။

နွေးထွေးမနေဘူးလား?

အစားအစာကနေ အပူတွေထုတ်ပေးတယ်။ ဒါကြောင့် တချို့အစားအစာထဲက အားတွေက အပူတွေဖြစ်သွားတယ်။

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ တချို့အားတွေက စွန့်ပစ်ပစ္စည်းအနေနဲ့ ဆုံးရှုံးသွားကြတယ်။

ဒီတော့ မှတ်ထားရမှာက အစားအစာထဲက အားတွေကို သုံးပြီး ကြီးထွားမှု၊ အလုပ်လုပ်နိုင်မှု၊ အပူဓါတ်နဲ့ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေ ဖြစ်လာတယ်ဆိုတာပါပဲ။

သမုဒ္ဒရာထဲမှ အပင်တွေကလည်း သူတို့ရဲ့အားတွေကို အစာကနေ ရရှိပါတယ်။ သူတို့ ဘာကိုစားသလဲဆိုတာပေါ်မူတည်ပြီး သူတို့ကို အမျိုးအစားခွဲလို့ရပါတယ်။

သက်ရှိသတ္တဝါတွေဟာ သူတို့ရဲ့အစာကို ကိုယ်ပိုင်စက်ရုံအသေးလေးတွေလို ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။

ဥပမာ၊ ထုတ်လုပ်သူတွေဖြစ်တဲ့ ကျောက်ပွင့်နဲ့ သေးမွှားသောအပင် (Phytoplankton) တွေဟာ နေရောင်နဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ အဟာရဓါတ်တွေကို သုံးပြီး အစာထုတ်ပါတယ်။ အဲလိုလုပ်တာကို Photosynthesis လို့ ခေါ်ပါတယ်။

ကိုယ်ပိုင်အစာမချက်လုပ်နိုင်တဲ့ စားသုံးသူတွေကတော့ အခြားသက်ရှိတွေကို စားပါတယ်။

လူတွေကတော့ အဲ့ဒီလိုမျိုး စားသုံးသူတွေ ဖြစ်ကြပါတယ်။ ပင်လယ်အာချင်း (Sea Urchin)၊ ငါးမန်း၊ ဖျံနဲ့ ပင်လယ်ဖျံတွေကလည်း စားသုံးသူတွေ ဖြစ်ပါတယ်။

ပျက်ပြားဆွေးမြေ့အောင်လုပ်သူ (Decomposer) ကတော့ အသက်မရှိသော ခန္ဓာနဲ့ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းကိုသာ စားပါတယ်။

ပုဇွန်နဲ့ ဗက်တီးရီးယားပိုးတွေဟာ Decomposer များ ဖြစ်ကြပါတယ်။

ဒီလို ခြားနားတဲ့ အုပ်စုတွေဟာ အစာကွင်းဆက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

အစာကွင်းဆက် (Food Chain) ဆိုတာ ဒီပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဘယ်သူက ဘယ်သူ့ကို စားတယ်ဆိုတာကို ပြခြင်းဖြစ်ပါတယ်။

အစာတွေကို ကိုယ်တိုင်ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့ ထုတ်လုပ်သူတွေကနေ အမြဲစတင်ပါတယ်။

ထုတ်လုပ်သူကို ပထမစားသုံးသူက စားပါတယ်။ ဒုတိယစားသုံးသူက ၎င်း(ပထမ)စားသုံးသူကို စားပါတယ်။ တခါတရံ တတိယနဲ့ စတုတ္ထစားသုံးသူကလည်း ၎င်း(ဒုတိယ)စားသုံးသူကို စားပါတယ်။

ဥပမာ၊ ကျောက်ပွင့်တွေကို ပင်လယ်အာချင်းတွေက စားပါတယ်။ ဖျံတွေက ပင်လယ်အာချင်းတွေကို စားပြီး ငါးမန်းတွေက ဖျံတွေကို ပြန်စားပါတယ်။

Phytoplankton တွေကို ငါးတွေက စားတယ်။ ငါးတွေကို ဖျံတွေကစားပြီး ငါးမန်းတွေက ဖျံတွေကို ပြန်စားပါတယ်။

သတိပြုရမှာကတော့ အကောင်တွေမတူပေမယ့် သဘောသဘာဝကတော့ တူပါတယ်။

အဲဒီကွင်းဆက်ကတော့ ထုတ်လုပ်သူတွေက အမြဲစပြီး စားသုံးသူတွေက အဆုံးသတ်ပါတယ်။

ဘာကြောင့်လဲ?

အဲ့ဒီ အစာကွင်းဆက် (Food Chain) က ဘယ်သူက ဘယ်သူ့ကို စားတာတွေကိုပဲ ပြတာ မဟုတ်ပါဘူး။

ကျွန်ုပ်တို့ဟာ အစာထဲမှ အားကို ရရှိပြီး အဲဒီအားတွေဟာ သတ္တဝါတွေ အမျိုးအမျိုးကို လည်ပတ် စီးဆင်းနေတာကိုလဲ ပြပါတယ်။

ထုတ်လုပ်သူတွေဟာ နေကနေ အားယူပြီး အစာကို ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အတွက် Food Chain မှာ သူတို့ကနေ အမြဲစတင်ပါတယ်။

အဲ့ဒီ့အစာထဲက အားတွေကတော့ အဲ့ဒီ့ Food Chain ထဲကိုဝင်မည့် အားတွေဖြစ်ပါတယ်။

ဒါပေမယ့် မှတ်သားထားရမှာက သက်ရှိသတ္တဝါတို့ဟာ အဲ့ဒီအားတွေကိုသုံးပြီး ကြီးထွားလာရုံသာမက လုပ်အား၊ အပူဓါတ်နဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို စွန့်ပစ်ဖို့လည်းသုံးတယ်။

ဒါပေမယ့် ကြီးထွားမှုအတွက်သုံးတဲ့ အားကသာလျင် Food Chain တလျှောက် လွဲပြောင်းပေးသွားနိုင်ပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ စားသုံးသူတွေဟာ အဲဒီကြီးထွားမှုကို စားတဲ့အတွက် ဖြစ်ပါတယ်။

တကယ်တမ်းမှာတော့ အုပ်စုတစ်ခုရဲ့ ခွန်အား ဆယ်ရာခိုင်နှုန်းခန့်သာ နောက်ထပ်အုပ်စုတခုကို လွဲပြောင်းပေးနိုင်ပါတယ်။

အဲဒီလို အားတွေ တလျှောက်လုံး လျော့နည်းပျောက်ဆုံးသွားတာကတော့ ပိရမစ် တစ်ခုလိုပါပဲ။

အားတွေရဲ့ အရင်းအမြစ်ဖြစ်တဲ့ အစာတွေကို ထုတ်လုပ်တဲ့ ထုတ်လုပ်သူတွေကတော့ ပိရမစ်ရဲ့ အောက်ခြေမှာ ရှိပါတယ်

အားတွေက အုပ်စုတစ်ခုနဲ့ တစ်ခု အလွှဲအပြောင်းမှာ ဆုံးရှုံးကုန်တဲ့အတွက် ထိပ်ဆုံးက စားသုံးသူတွေအတွက် အနည်းငယ်သာ ကျန်တော့မှာ ဖြစ်ပါတယ်။

မှတ်ထားရမှာကတော့ Food Chain ပုံစံမှာ ထုတ်လုပ်သူနဲ့ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ စားသုံးသူဆိုပြီးရှိပါတယ်။

အခုသင်သိသွားပြီး ဘာဖြစ်လို့ စတုတ္ထစားသုံးသူဆိုတာ အမြဲမရှိရတာလဲ ပြီးတော့ ပဉ္စမစားသုံးသူဆိုတာလဲ ကြုံတောင့်ကြုံခဲ တွေ့ရတာပဲဖြစ်တယ်။

အဲဒီလိုတိရိစ္ဆာန်တွေအတွက် အားသိပ်ကျန်တော့မှာ မဟုတ်ဘူးလေ။

အဲဒါကြောင့် ငါးမန်းတွေကို စတုတ္ထစားသုံးသူတွေက မစားရင်တောင်မှ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ငါးမန်းတွေ နေရာအနှံ့ဖြစ်မနေတာပါ။

အဲဒီငါးမန်းတွေ အများကြီးအတွက် အားတွေ အလုံအလောက် မရနိုင်ပါဘူး။

ဟုတ်တယ်နော်...

ဥပမာ နှစ်ခုစလုံးမှာ ငါးမန်းတွေဟာ ထိပ်ဆုံး စားသုံးသူတွေဆိုတာ သင်သတိပြုမိမှာပါ။

လက်တွေကြည့်ရင်လဲ လူတွေဟာ မုန်လာဥနီနဲ့ အသားကို စားကြသလို အခြားတိရိစ္ဆာန်တွေလည်း အစာအမျိုးမျိုးကို စားကြပါတယ်။

ဥပမာ၊ ဖျံတွေဟာ ကင်းမွန်နဲ့ ပင်ဂွင်းတွေကို စားသလို ငါးတွေကလည်း ခရုနဲ့ ကျောက်ပွင့်တွေကို စားကြပါတယ်။

ဒါကြောင့် တူညီတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုထဲမှာပဲ အစာကွင်းဆက်အမျိုးမျိုးရှိနေပါတယ်။

အဲဒီ အစာကွင်းဆက် (Food Chain) တွေကို ပေါင်းစပ်ပြီးတော့ အစာကွန်ရက် (Food Web) တစ်ခု ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။

Food Chain တွေပေါင်းစပ်ထားတဲ့ Food Web ဟာ ကျွန်ုပ်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဘာတွေဖြစ်နေတယ်ဆိုတာကို ပိုပြီး သဘာဝကျကျ ပုံဖော်ပြနိုင်ပါတယ်။

ကံဆိုးချင်တော့ အဲ့ဒီ သမုဒ္ဒရာထဲက အစာကွန်ယက်တွေကို လူသားတွေက ကြီးမားဆိုးရွားသော အကျိုးသက်ရောက်မှု ဖြစ်စေနေပါတယ်။

တနည်းအားဖြင့် လူတွေဟာ ငါးမန်းအရေအတွက်ကို ဖျက်ဆီးနေပါတယ်။

ငါးမန်းတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဆူးတောင်တွေကို ဟင်းချိုလုပ်သောက်ဖို့သော်လည်းကောင်း အခြားငါးတွေဖမ်းရင်း မတော်တဆသော်လည်းကောင်း ဖမ်းဆီးခံနေရပါတယ်။

တနှစ်ကို ငါးမန်းကောင်ရေ သန်းတစ်ရာလောက် အသတ်ခံနေရပါတယ်။

အဲဒီအရေအတွက်က ဆွစ်ဇာလန်၊ ကနေဒါ၊ ဒိန်းမတ်၊ ကမ္ဘောဒီယား၊ ဩစတေးလျနဲ့ ဇင်ဘာဘွေနိုင်ငံတွေမှာရှိတဲ့ လူဦးရေထက် ပိုများပါတယ်။

ငါးမန်းတွေဟာ အစာကွင်းဆက်ရဲ့ ထိပ်ဆုံးမှာ ရှိနေသူဖြစ်တဲ့အတွက် ဒီလိုဖြစ်နေတာ တော်တော်ဆိုးပါတယ်။

အဓိပ္ပါယ်ကတော့ ငါးမန်းတွေဟာ အခြားတိရိစ္ဆာန်တွေရဲ့ အရေအတွက်ကို မျှတအောင် ထိန်းထားပါတယ်။

တကယ်လို့ ငါးမန်းတွေ အကုန်သတ်လိုက်ရင် ဖျံတွေအများကြီး ဖြစ်လာမှာပါ။ ပြီးရင် ဖျံတွေက ငါးတွေအရေအတွက်ကို ဖျက်ဆီးပါလိမ့်မယ်။

ပတ်ဝန်းကျင် ဆက်စပ်မှု တခုလုံး ပျက်ဆီးသွားပါလိမ့်မယ်။

ငါးမန်းတွေကို သင်ဘယ်လိုကယ်ဆယ်နိုင်မလဲ?

ပထမဆုံး ငါးမန်းတောင်ဟင်းချိုကို မစားပါနဲ့။

ဒုတိယအနေနဲ့ ပိုက်ကွန်နဲ့ဖမ်းတဲ့ ငါးတွေကို ဝယ်မစားပါနဲ့။

ငါမန်းတွေကို အပေါ်ဆုံးမှ စားသုံးသူတွေလို့ပြောခဲ့တာ မှတ်မိမှာပါ။ ဒါပေမယ့် အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် လူသားတွေက အပေါ်ဆုံးမှာ ဖြစ်နေပါတယ်။

တကယ်လို့ အစာကွင်းဆက်ကို မဖျက်ဆီးချင်ဘူးဆိုရင် ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တာဝန်ယူစိတ်ဖြင့် စားသုံးကြရမှာ ဖြစ်ပါတယ်။