Πριν το Avatar…ένα παιδί γεμάτο περιέργεια

Οι ταινίες μεγάλου προϋπολογισμού (και ακόμα μεγαλύτερων εσόδων) του Τζέιμς Κάμερον πλάθουν φανταστικούς κόσμους. Σε αυτή την ομιλία, μας αποκαλύπτει τον παιδικό του ενθουσιασμό για το φανταστικό -από την ανάγνωση επιστημονικής φαντασίας μέχρι τις βαθιές καταδύσεις- και πώς αυτό τελικώς οδήγησε στις μεγάλες εισπρακτικές επιτυχίες όπως τα ‘Aliens’, ‘ο Εξολοθρευτής’, ‘Τιτανικός’, και ‘Avatar’.

Από μικρός είχα τρέλα
με την επιστημονική φαντασία.

Στο γυμνάσιο, περνούσα καθημερινά
δύο ώρες στο λεωφορείο

από και προς το σχολείο.

Και μονίμως ήμουν απορροφημένος
σε κάποιο βιβλίο

επιστημονικής φαντασίας,

που με συνέπαιρνε σε άλλους κόσμους

και ικανοποιούσε, λογοτεχνικά τουλάχιστον,

αυτή την ακόρεστη περιέργειά μου.

Η περιέργειά μου είχε κι άλλες μορφές:

όποτε δεν ήμουν στο σχολείο,

περιπλανιόμουν στο δάσος,

πεζοπορώντας ή συλλέγοντας ‘δείγματα’:

βατράχια, φίδια, έντομα
και νερό από λίμνες

για να τα εξετάσω κάτω από το μικροσκόπιο.

Ήμουν στ’ αλήθεια
ένας σπασίκλας της επιστήμης!

Ήθελα να καταλάβω τον κόσμο,

και τα όρια των δυνατοτήτων του.

Η αγάπη μου για την επιστημονική φαντασία

έμοιαζε να καθρεφτίζεται
στον κόσμο γύρω μου,

γιατί στα τέλη της δεκαετίας του 60,

ο άνθρωπος πήγε στο φεγγάρι,

εξερεύνησε τους ωκεανούς.

Ο Ζακ Κουστώ μπήκε στην καθημερινότητά μας

με τα εξαιρετικά ντοκιμαντέρ του

για ζώα και τόπους και ένα θαυμαστό κόσμο

που δε μπορούσαμε καν να φανταστούμε.

Επομένως, όλα αυτά έμοιαζαν κομμάτι

της επιστημονικής φαντασίας τριγύρω μου.

Επίσης ήμουν καλλιτέχνης.

Σχεδίαζα, ζωγράφιζα.

Και αυτό προέκυψε διότι
δεν υπήρχαν ηλεκτρονικά παιχνίδια

και αυτός ο κορεσμός από ταινίες
με γραφικά από υπολογιστές

καθώς και όλη αυτή
η εικονογράφηση στα οπτικά μέσα.

Επομένως, έπρεπε να φανταστώ
αυτές τις εικόνες.

Ως παιδιά, όταν διαβάζαμε ένα βιβλίο

μέσα από τις περιγραφές του συγγραφέα

φανταζόμασταν αυτά που διαβάζαμε
σε μια οθόνη μέσα στο κεφάλι μας.

Η δική μου αντίδραση ήταν
να ζωγραφίζω, να σχεδιάζω

εξωγήινα πλάσματα, εξωγήινους κόσμους,

ρομπότ, διαστημόπλοια και λοιπά.

Στα Μαθηματικά μονίμως με τσάκωναν

να κάνω σκίτσα στο πίσω μέρος του βιβλίου.

Αυτό συνέβαινε γιατί η δημιουργικότητά μου

έπρεπε κάπως να βρει μια διέξοδο.

Και συνέβη κάτι ενδιαφέρον.
Με συνεπήρε το γεγονός

ότι στα τηλεοπτικά προγράμματα
του Ζακ Κουστώ

υπήρχε ένας εξωγήινος κόσμος
εδώ ακριβώς, στη Γη.

Ίσως να μην πήγαινα ποτέ με διαστημόπλοιο

σε έναν εξωγήινο κόσμο.

Φάνταζε πολύ απίθανο.

Εντούτοις υπήρχε ένας κόσμος
στον οποίο είχα πρόσβαση,

εδώ στη Γη,
που ήταν τόσο πλούσιος και εξωτικός

όσο οι κόσμοι
που έπλαθα με την φαντασία μου

επηρεασμένος από τα βιβλία μου.

Αποφάσισα λοιπόν να γίνω δύτης

στα 15 μου.

Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι ζούσα

σε ένα μικρό χωριό του Καναδά,

600 μίλια από τον πλησιέστερο ωκεανό.

Όμως αυτό δε με πτόησε.

Παίδευα τον πατέρα μου μέχρι που μου βρήκε

σχολή κατάδυσης
στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης,

στην απέναντι πλευρά των συνόρων.

Και κατάφερα να πάρω το δίπλωμά μου

σε μια πισίνα της ΧΑΝ
μέσα στο καταχείμωνο,

στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης.

Μα δεν είδα τον ωκεανό,
έναν αληθινό ωκεανό,

παρά μόνο μετά από 2 χρόνια,

αφού μετακομίσαμε στην Καλιφόρνια.

Από τότε, στα 40 χρόνια

που μεσολάβησαν,

έχω περάσει περίπου 3.000
ώρες κάτω από το νερό,

500 από τις οποίες ήταν
μέσα σε καταδυόμενα σκάφη.

Έχω μάθει πως το ωκεάνιο περιβάλλον,

είτε σε μεγάλα βάθη
είτε στις ρηχές θάλασσες,

βρίθει από ζωή που είναι τόσο συναρπαστική

ώστε ξεπερνά τη φαντασία μας.

Η φαντασία της φύσης
είναι τόσο απεριόριστη,

που μπροστά της,

η ταπεινή ανθρώπινη φαντασία ωχριά.

Μέχρι σήμερα αισθάνομαι απόλυτο δέος

με όσα βλέπω στις καταδύσεις μου.

Η σχέση μου με τον ωκεανό
παραμένει ερωτική,

αιώνια και ισχυρότερη από ποτέ.

Εντούτοις, όταν ήρθε
η ώρα να διαλέξω επάγγελμα,

ενήλικας πια, επέλεξα την σκηνοθεσία.

Μου φάνηκε ο καλύτερος τρόπος
να συμφιλιώσω

αυτή την επιθυμία
που είχα να λέω ιστορίες,

με την επιθυμία μου να φτιάχνω εικόνες.

Και όντως, ως παιδί,
συνεχώς σχεδίαζα κόμικς και λοιπά.

Η σκηνοθεσία ήταν ο τρόπος
για να συνυπάρξουν

εικόνες και ιστορίες. Ήταν λογικό.

Εννοείται βέβαια ότι οι ιστορίες που επέλεγα να αφηγηθώ

ήταν επιστημονικής φαντασίας:
‘Ο Εξολοθρευτής’, το ‘Aliens’

και ‘Η Άβυσσος’.

Και με την ‘Άβυσσο’,
συνδύασα την αγάπη μου

για τη θάλασσα και τις καταδύσεις
με τη σκηνοθεσία.

Κι έτσι, καταλαβαίνετε,
συνένωσα τα δύο μου πάθη.

Κάτι ενδιαφέρον βγήκε από την ‘Άβυσσο’:

Για να λύσουμε ένα συγκεκριμένο
αφηγηματικό πρόβλημα

που παρουσιάστηκε στην ταινία,

δηλαδή το να φτιάξουμε
αυτό το ρευστό υδάτινο πλάσμα,

στραφήκαμε προς την τεχνολογία
γραφικών μέσω υπολογιστή, το CG,

σχεδιάζοντας τον πρώτο άυλο χαρακτήρα,

το πρώτο CG animation

που υπήρξε ποτέ σε ταινία.

Και παρόλο που η ταινία δεν είχε κέρδη,

δηλαδή μετά βίας έβγαλε τα έξοδά της,

είδα κάτι θαυμάσιο: το κοινό,

το παγκόσμιο κοινό, καταγοητεύτηκε

από αυτή την φαινομενική μαγεία.

Ξέρετε, σύμφωνα
με τον νόμο του Άρθουρ Κλαρκ,

οποιαδήποτε προηγμένη τεχνολογία
δεν διαχωρίζεται από τη μαγεία.

Το κοινό έβλεπε κάτι μαγικό.

Και αυτό με κατενθουσίασε.

Σκέφτηκα, ‘Αυτό είναι κάτι
που πρέπει να υιοθετηθεί

στην τέχνη του σινεμά'

Συνεπώς, στον ‘Εξολοθρευτή 2’,
την επόμενη ταινία μου,

πήγαμε ένα βήμα παραπέρα.

Μαζί με την ILM, δημιουργήσαμε εκείνο
τον χαρακτήρα από ρευστό μέταλλο.

Η επιτυχία του εξαρτιόταν
από μια προϋπόθεση:

πως το εφέ θα λειτουργούσε σωστά.

Και λειτούργησε.
Και ξανα-δημουργήσαμε μαγεία.

Και είχαμε το ίδιο αποτέλεσμα με το κοινό.

Σε αυτήν την ταινία όμως
βγάλαμε λίγα περισσότερα χρήματα.

Επομένως, από αυτές τις δύο εμπειρίες

κατέληξα στο ότι

αυτός θα ήταν ένας ολοκαίνουριος κόσμος,

ένας νέος κόσμος δημιουργικότητας

για τους καλλιτέχνες του σινεμά.

Έτσι, ιδρύσαμε μια εταιρία
με τον Σταν Ουίνστον,

τον καλό μου φίλο που είναι εξέχουσα μορφή

στο καλλιτεχνικό μακιγιάζ
και τα ειδικά εφέ

και την ονομάσαμε Ντίτζιταν Ντομέιν.

Η θεμελιώδης αρχή της εταιρίας ήταν

να ξεπεράσουμε

την αναλογική επεξεργασία του φιλμ,

και να πάμε απευθείας
στην ψηφιακή παραγωγή.

Πραγματικά το καταφέραμε
και για λίγο είχαμε το προβάδισμα.

Αλλά στα μέσα της δεκαετίας του ’90
μείναμε πίσω

στο θέμα του σχεδιασμού
πλασμάτων και χαρακτήρων

που ήταν ο σκοπός
που δημιουργήθηκε η εταιρία.

Κι έτσι, έγραψα το ‘Avatar’,

που προοριζόταν ως μια καινοτόμος εισήγηση

των οπτικών εφέ,

των εφέ CG,

με φωτορεαλιστικούς
ανθρώπινους χαρακτήρες,

δημιουργημένους στον υπολογιστή.

Οι βασικοί χαρακτήρες και ο κόσμος

θα ήταν προϊόντα τεχνολογίας CG.

Αλλά η εισήγησή μου απορρίφθηκε

γιατί δεν υπήρχε ακόμα -όπως
μου είπαν οι άνθρωποι της εταιρίας μου-

η τεχνολογία για κάτι τέτοιο.

Έτσι, την έβαλα στο συρτάρι
και έφτιαξα μια άλλη ταινία

για ένα μεγάλο πλοίο που βυθίζεται.
(Γέλια)

Την παρουσίασα στο στούντιο, ως τον Ρωμαίο
και την Ιουλιέτα επάνω σε ένα πλοίο.

Πρόκειται για ένα επικό ρομάντζο,

μια παθιασμένη ταινία.

Κρυφά, αυτό που ήθελα να κάνω

ήταν μια κατάδυση
στο πραγματικό ναυάγιο του Τιτανικού.

Και γι’αυτό έφτιαξα την ταινία.

(Χειροκρότημα)

Αυτή είναι η αλήθεια.
Βέβαια, το στούντιο δεν το γνώριζε αυτό.

Αλλά τους έπεισα. Τους είπα:

‘Θα κάνουμε κατάδυση στο ναυάγιο.
Θα το κινηματογραφήσουμε στ' αλήθεια.

Θα το χρησιμοποιήσουμε στην αρχή της ταινίας.

Θα είναι πολύ σημαντικό.
Και έτσι θα προωθήσουμε την ταινία.’

Έτσι τους έπεισα
να χρηματοδοτήσουν μια αποστολή.

(Γέλια)

Ακούγεται τρελό. Είναι αυτό που είπαμε

σχετικά με τη φαντασία
που δημιουργεί μια πραγματικότητα.

Γιατί αυτό συνέβη όταν 6 μήνες αργότερα

βρέθηκα σε ένα Ρωσικό υποβρύχιο

σε δυόμισι μίλια βάθος,
στον βόρειο Ατλαντικό

και κοιτούσα τον πραγματικό Τιτανικό
μέσα από το φινιστρίνι.

Όχι από ταινία ή από HD, αλλά με τα ίδια μου τα μάτια.

(Χειροκρότημα)

Αυτό μου πήρε τα μυαλά.

Χρειάστηκε πολλή προετοιμασία.
Κατασκευάσαμε

ειδικές κάμερες και φωτισμό,
και ένα σωρό πράγματα.

Αλλά συνειδητοποίησα πως αυτή η κατάδυση,

στα βάθη του ωκεανού,

ήταν σαν μια αποστολή στο διάστημα.

Ξέρετε, ήταν τεχνολογικά εξελιγμένη

και απαιτούσε τρομερή οργάνωση.

Μπαίνεις μέσα σε ένα ερευνητικό σκάφος,

κατεβαίνεις
σε ένα σκοτεινό εχθρικό περιβάλλον

όπου δεν υπάρχει ελπίδα να σε διασώσουν

αν δεν τα καταφέρεις
να γυρίσεις από μόνος σου.

Και σκέφτηκα ‘Ζω μια ταινία

επιστημονικής φαντασίας.

Είναι φοβερό.’

Κάπως έτσι κόλλησα το μικρόβιο της εξερεύνησης του ωκεανού.

Σίγουρα έπαιξε ρόλο η περιέργεια,
και το στοιχείο της επιστήμης.

Ήταν συνάρτηση πολλών πραγμάτων.

Ήταν περιπέτεια,
ήταν περιέργεια, ήταν φαντασία.

Και ήταν μια εμπειρία

που δεν μπορούσε
να μου την προσφέρει το Χόλιγουντ.

Διότι στο Χόλιγουντ μπορούσα να φανταστώ ένα πλάσμα

και να το φτιάξουμε με οπτικά εφέ,
αλλά αυτό που έβλεπα

έξω από εκείνο το παραθυράκι
ξεπερνούσε τη φαντασία μου.

Στις επόμενες αποστολές μας,

είδα μορφές ζωής
σε υποθαλάσσιες θερμές πηγές,

και ενίοτε πράγματα που ούτε εγώ

ούτε κανείς άλλος είχε ξαναδεί,

που η επιστήμη δεν τα είχε περιγράψει ποτέ

μέχρι τη στιγμή που τα είδαμε
και τα καταγράψαμε σε εικόνες.

Κι έτσι, όντας κατενθουσιασμένος
από όλο αυτό,

έπρεπε να συνεχίσω.

Πήρα μια κάπως αναπάντεχη απόφαση.

Μετά από την επιτυχία
του ‘Τιτανικού’, σκέφτηκα,

‘εντάξει, θα αφήσω προσωρινά
τη δουλειά μου

ως σκηνοθέτης του Χόλιγουντ

και για λίγο θα ασχοληθώ
αποκλειστικά με τις εξερευνήσεις’.

Έτσι ξεκινήσαμε να οργανώνουμε

αυτές τις αποστολές.

Καταλήξαμε στο πολεμικό πλοίο Μπίσμαρκ,

το οποίο εξερευνήσαμε
με ρομποτικά βαθυσκάφη.

Ξαναγυρίσαμε στο ναυάγιο του Τιτανικού.

Φτιάξαμε τηλεκατευθυνόμενες συσκευές

με κάμερες οπτικών ινών.

Ο στόχος μας ήταν
να ερευνήσουμε το εσωτερικό

του πλοίου, κάτι που δεν είχε γίνει ποτέ ως τότε.

Κανείς δεν είχε κοιτάξει ποτέ
στο εσωτερικό του. Δεν υπήρχαν τα μέσα.

Οπότε εμείς εφηύραμε την τεχνολογια για να το κάνουμε.

Έτσι, βρίσκομαι
στο κατάστρωμα του Τιτανικού,

μέσα σε ένα ερευνητικό σκάφος,

και μπροστά μου βλέπω
το ξύλινο δάπεδο, σαν αυτό εδώ,

που ήξερα ότι πάνω του έπαιζε
η μπάντα του Τιτανικού.

Oδηγώ το ρομποτικό όχημα

στο διάδρομο του πλοίου.

Δεν το οδηγώ ο ίδιος,
αλλά το τηλεκατευθύνω.

Εντούτοις, είναι σαν να βρίσκομαι
ο ίδιος μέσα σε αυτό.

Αισθανόμουν ότι το σώμα μου

ήταν μέσα στο ναυάγιο του Τιτανικού.

Ήταν η πιο σουρεαλιστική

deja vu εμπειρία της ζωής μου,

επειδή ήξερα ακριβώς τί βρισκόταν

στην επόμενη γωνία του πλοίου,

πριν κατευθυνθεί προς τα εκεί το όχημα.

Κι αυτό γιατί τα σκηνικά

που χρησιμοποιήσαμε στην ταινία,

στα οποία δουλεύαμε για μήνες,

ήταν πιστό αντίγραφο του Τιτανικού.

Ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία.

Με βοήθησε να συνειδητοποιήσω

ότι η εξ αποστάσεως παρουσία

που σου εξασφαλίζουν
αυτά τα ρομποτικά άβαταρ,

εμφυτεύει τη συνείδησή σου

μέσα σε μια διαφορετική οντότητα.

Ήταν κάτι βαθύτερο.

Και είναι ίσως
μια φευγαλέα ματιά στο μέλλον,

όταν ενδεχομένως

θα χρησιμοποιούμε κορμιά σάιμποργκ

για εξερευνήσεις

ή άλλα καθήκοντα

σε μετα-ανθρώπινες εποχές

που μπορώ να φανταστώ,

ως οπαδός της επιστημονικής φαντασίας.

Έτσι, μετά από αυτές τις αποστολές

αρχίσαμε να συνειδητοποιούμε
την αξία όσων βλέπαμε εκεί κάτω,

όπως στις υποθαλάσσιες θερμές πηγές

με τα απίθανα πλάσματά τους.

Βασικά είναι εξωγήινοι
που ζουν εδώ στη Γη.

Ζουν σε περιβάλλον χημειοσύνθεσης,

δηλαδή δεν βασίζονται στο φως του ήλιου

για την επιβίωσή τους, όπως εμείς.

Οπότε, βλέπεις όντα που ζουν

δίπλα σε πίδακες νερού

θερμοκρασίας 500 βαθμών Κελσίου.

Δεν το πιστεύεις ότι είναι δυνατόν
να υπάρχουν εκεί.

Από την άλλη,

με ενδιέφερε όλο και περισσότερο η επιστήμη του διαστήματος,

πάλι η επιρροή της επιστημονικής
φαντασίας που έχω δεχθεί από παιδί.

Και κατέληξα να σχετίζομαι

με την επιστημονική κοινότητα,

με τη NASA,

να παρακολουθώ συμβούλια της NASA,

να σχεδιάζω πραγματικές
διαστημικές αποστολές,

να πηγαίνω στη Ρωσία,
σε βιοϊατρικά πρωτόκολλα

κοσμοναυτών,

και όλα αυτά

μέχρι να πάω και να πετάξω
στον διεθνή διαστημικό σταθμό

με ένα οπλοστάσιο
από τρισδιάστατες κάμερες.

Και ήταν συναρπαστικό.

Τελικώς κατέληξα να φέρω
διαστημικούς επιστήμονες

μαζί μας στα βάθη του ωκεανού.

Έτσι είχαν πρόσβαση σε όλα αυτά.

Αστροβιολόγοι, μελετητές των πλανητών,

άνθρωποι που ασχολούνταν
με αυτά τα ακραία περιβάλλοντα.

Τους κατεβάσαμε στις θερμές πηγές,

όπου πήραν δείγματα, έκαναν
δοκιμές επιστημονικών οργάνων και λοιπά.

Επομένως, μπορεί να γυρίζαμε ντοκιμαντέρ,

αλλά στην πραγματικότητα αυτό που κάναμε

ήταν επιστήμη, επιστήμη του διαστήματος.

Δεν ήμουν πια ένας απλός οπαδός

της επιστημονικής φαντασίας,

όπως στα παιδικά μου χρόνια,

αλλά την έκανα να συμβαίνει πραγματικά.

Και στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού

των εξερευνήσεων

έμαθα πολλά.

Έμαθα πολλά για την επιστήμη. Αλλά επίσης

έμαθα πολλά για την ηγεσία.

Φαντάζεστε πως ένας σκηνοθέτης

πρέπει να είναι ηγέτης,
καπετάνιος του πλοίου.

Δεν είχα ιδέα από ηγεσία

μέχρι να πραγματοποιήσω
αυτές τις αποστολές.

Κι αυτό επειδή έπρεπε κάποια στιγμή να πω,

'Τί κάνω εδώ;'

'Γιατί κάνω το κάνω αυτό; Τί κερδίζω;’

Δεν βγάζουμε χρήματα
από αυτά τα ντοκιμαντέρ.

Μόλις που βγάζουμε τα έξοδά μας.
Δεν γινόμαστε διάσημοι.

Ο κόσμος για κάποιο λόγο πιστεύει

πως μεταξύ ‘Τιτανικού’ και ‘Avatar’,

ήμουν σε μια παραλία και τεμπέλιαζα.

Έφτιαξα όλα αυτά τα ντοκιμαντέρ

για ένα πολύ περιορισμένο κοινό.

Ούτε φήμη, ούτε δόξα, ούτε χρήματα.
Μα τι κάνεις επιτέλους;

Το κάνεις για την ίδια τη διαδικασία,

για την πρόκληση.

Και ο ωκεανός είναι
η πιο μεγάλη πρόκληση που υπάρχει.

Για τη χαρά της ανακάλυψης,

και για εκείνο τον παράξενο δεσμό
που προκύπτει

όταν μερικά άτομα σχηματίζουν
μια άρρηκτα δεμένη ομάδα.

Αυτά τα ντοκιμαντέρ απαιτούσαν 10-12 άτομα

και δουλεύαμε για χρόνια ολόκληρα.

Κάποια ταξίδια διαρκούσαν 2-3 μήνες.

Και όταν πρόκειται για ένα τέτοιο δεσμό,

αντιλαμβάνεσαι πως το σημαντικότερο

είναι ο σεβασμός
που αισθάνεσαι για την ομάδα

και η ομάδα για σένα,
γιατί μαζί έχετε φέρει εις πέρας κάτι

που δεν μπορείς να εξηγήσεις σε τρίτους.

Όταν επιστρέφεις στη στεριά και λες

‘Έπρεπε να κάνουμε αυτό,
και την οπτική ίνα και την εξασθένηση,

και το ένα και το άλλο’,

όλη εκείνη την περίπλοκη τεχνολογία,
τις δυσκολίες

και τις πτυχές της ανθρώπινης δουλειάς στη θάλασσα,

δεν μπορείς να το εξηγήσεις.
Ίσως είναι αυτό που ενώνει

τους αστυνομικούς, ή τους στρατιώτες
στο πεδίο της μάχης

που όσα έχουν περάσει μαζί
μόνο οι ίδιοι τα καταλαβαίνουν.

Δημιουργείται ένας δεσμός,
ένας δεσμός σεβασμού.

Έτσι, όταν γύρισα για να κάνω
την επόμενη ταινία μου,

το ‘Avatar’,

προσπάθησα να εφαρμόσω
τις ίδιες αρχές ηγεσίας,

δηλαδή τον σεβασμό προς την ομάδα,

που σου εξασφαλίζει και το αντίστροφο.

Και αυτό πραγματικά άλλαξε τη δυναμική.

Έτσι, βρέθηκα ξανά με μια μικρή ομάδα,

σε μια άγνωστη περιοχή

κάνοντας το Avatar,
εφευρίσκοντας μια νέα τεχνολογία

που δεν υπήρχε πριν.

Αδιανόητα συναρπαστικό.

Αδιανόητα απαιτητικό.

Και γίναμε μια οικογένεια
μέσα σε 4,5 χρόνια.

Αυτό άλλαξε καθοριστικά
τον τρόπο που γυρίζω ταινίες.

Διάφοροι έχουν πει ότι

επανέφερα τους ωκεάνιους οργανισμούς

και τους εναπόθεσα στον πλανήτη Πανδώρα.

Για μένα ήταν απλά ένας θεμελιώδης τρόπος
με τον οποίο δουλεύω,

η ίδια η διαδικασία
που άλλαξε εξαιτίας αυτής της ταινίας.

Άρα, τι συμπεραίνουμε από όλα αυτά;

Δηλαδή, ποιο είναι το δίδαγμα;

Λοιπόν, νομίζω ότι πρωτίστως

είναι η περιέργεια.

Είναι το πιο ισχυρό εργαλείο
που διαθέτουμε.

Η φαντασία είναι μια δύναμη

που μπορεί πραγματικά να αποτελεί
μια έκφανση της αλήθειας.

Και αν κανείς εξασφαλίσει το σεβασμό

από τα μέλη της ομάδας του,
αυτό είναι πιο ένδοξο

από όλες τις δάφνες του κόσμου.

Πολλοί νέοι σκηνοθέτες

με πλησιάζουν ζητώντας συμβουλές.

Εγώ απαντώ:
‘Μην θέτεις όρια στον εαυτό σου.

Θα το κάνουν οι άλλοι για σένα,
αλλά μην το κάνεις εσύ στον εαυτό σου.

Μην ποντάρεις ενάντια
στον ίδιο σου τον εαυτό.

Και να ρισκάρεις.'

Η NASA αρέσκεται να χρησιμοποιεί τη φράση:

‘Η αποτυχία δεν αποτελεί επιλογή’.

Αλλά η αποτυχία πρέπει
να υπάρχει ως επιλογή

στην τέχνη και την εξερεύνηση,
γιατί είναι ένα άλμα στο άγνωστο.

Καμία σημαντική προσπάθεια

που απαιτούσε καινοτομία

δεν θα ήταν εφικτή χωρίς ρίσκο.

Πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να πάρουμε αυτά τα ρίσκα.

Αυτή λοιπόν είναι η σκέψη
με την οποία θα σας αφήσω:

σε ό,τι κι αν κάνετε,

η αποτυχία να αποτελεί επιλογή,

αλλά ο φόβος όχι. Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)