Điệu nhảy của con bọ hung

Một con bọ hung có bộ não chỉ bằng kích thước của một hạt gạo, nhưng lại cho thấy trí thông minh tuyệt vời khi nói đến việc lăn nguồn thức ăn của nó - chất thải động vật - về nhà. Bằng cách nào? Tất cả chỉ tóm gọn lại trong một điệu nhảy (Được quay ở TEDxWitsUniversity)

Đây là phân

và điều tôi muốn làm hôm nay là chia sẻ về niềm đam mê phân của tôi

với quý vị

điều này có thể hơi khó khăn

nhưng tôi nghĩ điều mà sẽ làm bạn hào hứng hơn

là cách mà những con vật nhỏ bé làm việc với phân

Con vật này có một bộ não

nhỏ bằng một hạt gạo, nhưng nó lại có thể làm được những điều

mà bạn và tôi không thể tài nào lấy đó làm trò giải trí

Về cơ bản, đó mà một cách tiến hóa để xử lí nguồn thức ăn của chúng

và thức ăn đó là phân.

Câu hỏi được đặt ra là chúng ta bắt đầu câu chuyện này từ đâu?

và có vẻ như sẽ thích hợp nếu bắt đầu từ đoạn kết

vì đây là một sản phẩm thừa

thải ra từ các động vật khác, nhưng vẫn chứa nhiều dinh dưỡng

và có đủ dưỡng chất trong đó

để loài bọ hung sống sót

và vậy là bọ hung ăn phân, và ấu trùng của chúng

cũng như vậy

Chúng được nuôi hoàn toàn từ một cục phân.

Chỉ riêng ở Nam Phi, chúng ta có 80 loài bọ hung,

2 000 loài ở châu Phi

và 6 000 loài trên toàn thế giới

Vậy, đối với những con bọ hung, phân là khá tốt

Trừ khi bạn chuẩn bị dính phân dưới móng tay,

và chui sâu vào trong đống phân, bạn sẽ không bao giờ thấy được

90 phần trăm các loài bọ hung

vì chúng lao thẳng vào trong phân

thẳng xuống ngay bên dưới, và chúng đi tới đi lui

giữa phân ở trên mặt đất

và một cái tổ chúng làm trong lòng đất

Và câu hỏi là, chúng xử lí đống vật chất này ra sao?

Đa số bọ hung bọc chúng thành một bó

10 phần trăm nặn thành hình cầu

và chúng lăn cục phân này ra xa khỏi nguồn phân

thường chôn nó ở một nơi cách xa khỏi nguồn phân

và chúng có một hành vi cụ thể

để lăn cục phân.

Và đây là một ông chủ tự hào về quả banh tuyệt đẹp của mình

Bạn có thể thấy nó là một con đực

vì nó có một sợi tơ nhỏ ở đằng sau cái chân

và nó nhìn rất hài lòng về thứ mà nó đang ngồi lên

nhưng nó sắp trở thành một nạn nhân

của một hành vi ăn cướp xấu xa. (Tiếng cười)

Và đây là một dấu hiệu rõ ràng

rằng phân là một tài nguyên quý giá.

Và tài nguyên quý giá cần phải được bảo vệ

và canh gác bằng một cách đặc biệt, và chúng ta nghĩ rằng

lý do mà chúng lăn cục phân đi là vì điều này đây

vì sự cạnhh tranh

để lấy được đống phân đó

và đây đã từng là một đống phân

15 phút trước khi bức ảnh này được chụp

và chúng tôi cho rằng chính sự cạnh tranh khốc liệt

đã làm cho loài bọ hung thích ứng

với công việc lăn phân

Bây giờ bạn hãy tưởng tượng loài động vật này

đi xuyên qua đồng cỏ châu Phi

đầu chúng chúi xuống đất và chúng đi ngược

đó là một cách kì lạ để di chuyển thức ăn đến bất kì nơi nào

và cùng lúc đó nó phải đối mặt với cái nắng.

Đây là châu Phi, trời rất nóng.

Và điều àm tôi muốn chia sẻ với bạn ngay bây giờ

là một vài thí nghiệm mà tôi và các cộng sự

đã dùng để nghiên cứu cách bọ hung

xử lí các vấn đề này.

Hãy quan sát con bọ hung này

và có hai điều tôi muốn bạn để ý tới

Điều thứ nhất là cách mà nó vượt qua trở ngại

mà chúng ta đặt trên đường đi của nó. Bạn nhìn thấy không, nó làm một điệu nhảy nhỏ

và rồi tiếp tục di chuyển theo hướng y chang

như ban đầu

một điệu nhảy nhỏ và rồi tiến tiếp theo một hướng nhất định

Vậy rõ ràng chúng biết chúng đang đi đâu

và biết chúng muốn đi đến đâu

và đó là một điều rất, rất quan trọng

nếu bạn suy nghĩ thật kĩ, bạn đang ở chỗ đống phân,

bạn có một mẩu bánh lớn tuyệt vời này mà bạn muốn tránh xa mọi người

và cách nhanh nhất là làm theo một đường thẳng

Chúng tôi cho chúng thêm một số công việc để xử lí,

điều chúng tôi làm ở đây là xoay chuyển thế giới

dưới chân con bọ. Và hãy xem phản ứng của nó.

Vậy cả thế giới dưới chân nó đang xoay

theo góc 90 độ.

Nhưng nó không hề nao núng. Nó biết chính xác nó cần đến đâu

và tiếp tục di chuyển theo hướng đó

Thế nên câu hỏi tiếp theo là

làm cách nào chúng làm thế được?

Chúng đang làm gì? Có một gợi ý có sẵn cho chúng tôi

Đó là khi chúng trèo lên đỉnh quả banh

và nhìn ra thế giới xung quanh

bạn nghĩ chúng c1o thể nhìn thấy gì

khi trèo lên tới đỉnh?

Những dấu hiệu rõ ràng nào mà con vật này có thể dùng

để định hướng? Dấu hiệu rõ ràng nhất

là nhìn lên trời, và chúng tôi nghĩ rằng

vậy thì chúng nhìn thấy gì ở trên trời?

Và rõ ràng là chúng thấy mặt trời.

Và đây là một thí nghiệm mẫu

Điều mà chúng tôi đã làm là di chuyển mặt trời

Chúng tôi sẽ che mặt trời lại với một tấm bảng

và di chuyển mặt trời bằng một cái gương

đến một vị trí hoàn toàn khác

và hãy nhìn xem con bọ làm gì

nó thực hiện một điệu nhảy kép

và rồi lại tiếp tục di chuyển theo cùng một hướng

như nó đã đi ban đầu

Điều gì đã xảy ra? Rõ ràng là chúng dựa vào mặt trời

Mặt trời là một dấu hiệu quan trọng đối với chúng

Tuy nhiên không phải lúc nào cũng sẵn sàng

vì lúc chiều tà mặt trời sẽ biến mất dưới chân trời.

Điều đang diễn ra trên bầu trời lúc này đây

là có một kiểu ánh sáng phân cực trên bầu trời

mà bạn và tôi không thể thấy. Đó là cách mà mắt chúng ta được cấu tạo nên.

Nhưng mặt trời đang ở đường chân trời đằng kia

và chúng ta biết rằng khi mặt trời nằm ở đường chân trời

coi như nó đang ở phía bên kia

có một đường ánh sáng phân cực lớn trên bầu trời theo hướng bắc nam.

mà chúng ta không thể thấy

nhưng các con bọ hung kia thì có thể

Vậy làm thế nào để kiểm tra điều đó.Vâng, rất dễ.

Chúng tôi lấy một tấm lọc phân cực cỡ lớn

đặt con bọ bên dưới và miếng lọc được đặt ở một góc độ

theo hướng ánh sáng phân cực trên trời

con bọ đi ra khỏi tấm lọc

và quay theo hướng bên phải

vì nó sẽ quay về dưới bầu trời

mà nó định hướng đến ban đầu

và rồi tự điều chỉnh lại

theo hướng mà nó di chuyển lúc đầu

Vậy rõ ràng là lũ bọ có thể nhìn thấy ánh sáng phân cực.

Những gì chúng ta biết được hiện giờ là

Các con bọ đang làm gì? Chúng lăn những quả banh phân.

Bằng cách nào? Chúng lăn theo đường thẳng

Làm sao chúng đi theo một đường thẳng được?

Chúng nhìn vào các dấu hiệu trên trời

mà tôi và bạn không thể thấy

Nhưng làm cách nào chúng nhận ra được dấu hiệu đó?

Đó là điều làm chúng tôi chú ý tiếp theo.

Và đó là hành vi nhỏ đặc biệt này, cái điệu nhảy,

mà chúng tôi cho là quan trọng, bởi vì nhìn xem

con bọ hay dừng lại

rồi lại tiếp tục đi theo hướng ban đầu

Vậy chúng làm gì khi chúng thực hiện điệu nhảy?

Chúng ta có thể đẩy chúng đi bao xa trước khi chúng tự lấy lại định hướng?

Và trong thí nghiệm này, chúng tôi bắt chúng

đi vào một cái rãnh, và bạn có thể thấy

nó không hẳn bị ép làm điều này

Chúng tôi dần di chuyển con bọ theo hướng 180 độ

cho tới khi con vật này đi theo hướng hoàn toàn ngược lại

với hướng mà nó muốn đi ban đầu

Hãy nhìn xem nó phản ứng như thế nào

Nó đang đi qua góc 90 độ

và bây giờ nó đang ở dưới đây

nó sẽ ở 180 độ theo hướng ngược lại

và nhìn phản ứng của nó này

Nó lại làm một điệu nhảy, quay người lại,

và đi lại vào trong cái rãnh. Nó biết chính xác nó đang đi đâu

và nó biết chính xác vấn đề là gì

và làm thế nào để giải quyết

và điệu nhảy là hành vi chuyển tiếp

để giúp chúng lấy lại hướng

Vậy đó là điệu nhảy, nhưng sau khi dành nhiều năm

ngồi trong bụi râm ở châu Phi để quan sát những con bọ hung vào ngày trời nắng nóng

chúng tôi nhận ra một hành vi khác

liên quan đến điệu nhảy đặc biệt

Đôi lúc, khi chúng leo lên đỉnh quả banh

chúng sẽ lau mặt

bạn thấy nó làm lại lần nữa

Giờ chúng tôi nghĩ, điều gì có thể đang diễn ra ở đây?

Rõ ràng là mặt đất rất nóng, và những lúc như thế

chúng lại nhảy thường xuyên hơn, và khi chúng làm điều này

chúng lau phần dưới của mặt chúng

Chúng tôi cho rằng đó có thể là một hành vi điều tiết nhiệt

chúng tôi nghĩ rằng có thể điều chúng đang làm

là rời khỏi mặt đất nóng và nhổ nước bọt vào mặt

để làm mát đầu.

Chúng tôi lại thiêt lập một số phạm vi

một cái thì nóng, cái thì lạnh

Chúng tôi che cái này và để cái kia nóng

và sau đó là quay phim chúng với một máy ảnh nhiệt

Thứ bạn đang nhìn thấy ở đây là hình ảnh nhiệt

và thứ đang di chuyển

ra khỏi đống phân là một con bọ hung

Thật ra là, nếu bạn nhìn nhiệt độ ở đằng kia

phân rất mát (Tiếng cười)

Tất cả những gì chúng tôi quan tâm ở đây là so sánh nhiệt độ

giữa con bọ và môi trường xung quanh

Nhiệt độ quanh đây là khoảng 50 độ C

Con bọ và quả banh ở khoảng

30 đến 35 độ

và nó giống như một cục kem lớn

Con bọ đang di chuyển qua đồng cỏ nóng

Nó không leo lên cũng không nhảy

vì nhiệt độ cơ thể nó lúc này tương đối thấp

vào khoảng ngang ngửa với của tôi và bạn

Điều thú vị là bộ não của nó rất mát

Nhưng khi so sánh với môi trường nóng,

nhiệt độ của mặt đất

lên tới 55 đến 60 độ C

Nhìn xem con bọ nhảy thường xuyên như thế nào

hãy nhìn vào cặp chi trước, chúng cực kì nóng

và quả banh để lại một bóng râm sau khi nó đi qua

Con bọ leo lên đỉnh của quả banh

và lau mặt, suốt thời gian đó nó cố gắng làm mát cơ thể

và tránh đi trên cát nóng

Điều chúng tôi làm sau đó là đi ủn cho hai cái chân trước này

vì đó là cách đẻ kiểm tra xem liệu đôi chân

có liên quan đến việc cảm biến nhiệt độ của mặt đất hay không

Nếu bạn nhìn ở đây, với ủng, chúng trèo lên quả banh

ít thường xuyên hơn khi không đi ủng

Cho nên chúng tôi gọi đó là ủng làm mát

Đó là một hợp chất nha khoa mà chúng tôi dùng để tạo ra ủng

Chúng tôi cũng làm lạnh quả banh phân bằng cách

đặt nó vào trong tủ lạnh rồi đưa nó cho lũ bọ

và chúng ít khi trèo lên quả banh đó

hơn là khi nó còn nóng

Đó là một hành vi nhiệt

mà tôi và bạn cũng làm khi đi trên bãi biển.

chúng ta nhảy lên cái khăn của một người nào đó

"Xin lỗi, tôi đã nhảy lên khăn của bạn"

và sau đó bạn lại đạp lên khăn của người khác

theo cách đó, bạn sẽ không đốt chân mình trên cát

Đó cũng chính xác là những gì lũ bọ đang làm

Tuy nhiên có một câu chuyện nữa tôi muốn chia sẻ với các bạn

rằng loài sinh vật đặc biệt này

đến từ một chi gọi là Pachysoma

Có 13 loài trong chi này, và chúng đều có

một hành vi đặc biệt mà tôi nghĩ các bạn sẽ lấy làm thích thú.

Đây là một con bọ hung. Hãy quan sát nó đang làm gì

Bạn có thể thấy sự khác biệt?

Thường thì chúng không di chuyển chậm như vầy, đây là phim quay chậm

nhưng con này đi về phía trước

và mang theo sau một viên phân khô

Đây là một loài khác trong cùng họ

nhưng cùng một hành vi tìm kiếm thức ăn

Có một khía cạnh thú vị hơn

của con bọ hung này mà chúng tôi rất say mê

đó là nó tìm thức ăn để làm tổ

Hãy quan sát con vật này, điều mà nó cố gắng làm

là dựng nên một cái tổ

và nó không thích vị trí ban đầu

nên nó tìm đến vị trí thứ hai

và khoảng 50 phút sau, cái tổ được hoàn thành.

nó lại tiếp tục đi tìm thức ăn

tại một bãi đầy những viên phân khô

Điều mà tôi muốn bạn để mắt tới là đường ra bên ngoài

và đường về nhà, so sánh hai đường đó

và phần lớn, bạn sẽ thấy rằng đường về nhà

trực tiếp hơn nhiều

Trên đường đi ra, nó luôn tìm kiếm

bãi phân mới

Trên đường về nhà, nó biết nhà ở đâu

và nó muốn đi thẳng tới đó

Điều quan trọng ở đây là đó không phải là chuyến đi một chiều

giống như ở đa số loại bọ hung, chuyến đi này lặp đi lặp lại

tới và lui giữa chỗ thức ăn và tổ

Và khi quan sát, bạn sẽ thấy

một hành vị tội phạm Nam phi đang diễn ra ngay lúc này (Tiếng cười)

Người hàng xóm đã lấy cắp một trong số những viên phân của nó

Điều mà chúng ta chứng kiến ở đây

là một hành vi gọi lại con đường liên hợp

Điều đang diễn ra là con bọ

có một vị trí tổ, và nó đi ra khỏi đó bằng một con đường phức tạp

để tìm thức ăn, và khi tìm thấy thức ăn

nó đi thẳng về nhà, biết chính xác nhà nó ở đâu

Có hai cách nó có thể làm việc đó

chúng tôi có thể kiểm tra bằng cách đưa con bọ

đến một vị trí mới khi nó đang ở chỗ thức ăn

Nếu nó dùng mốc đánh dấu, nó sẽ tìm được đường về

Nếu nó dùng một thứ gọi là con đường liên họp

thì nó sẽ không về được vì nó sẽ tới một chỗ khác

và nếu dùng đường liên hợp

nó sẽ đếm bước chân hoặc đo chiều dài đường ra theo hướng này

nó biết được hướng nhà và biết nó nên đi theo hướng đó

Nếu bạn thay đổi vị trí, nó sẽ đi đến nhầm chỗ

Hãy xem xem điêu gì xảy ra

khi ta đặt con bọ vào một bài kiểm tra tương tự

Đây là người thử nghiệm xảo quyệt của chúng tôi

Anh ta đỏi chỗ của con bọ

và giờ chúng ta sẽ xem điều gì xảy ra

Chúng ta có một cái hang nhỏ, đó là chỗ thức ăn

Chỗ thức ăn được đưa đến vị trí mới

Nếu nó định hước bằng cột mốc

nó sẽ có thể tìm thấy hang

vì nó sẽ nhận ra được khung cảnh xung quanh đó

Nếu nó dùng đường liên hợp

thì nó sẽ đến sai chỗ ở đằng kia

Hãy cùng xem

khi chúng tôi cho con bọ làm hết thí nghiệm

Nó ở đằng kia

Nó sắp về nhà, và nhìn này

Thật là xấu hổ

Nó không có manh mối nào cả

Nó bắt đầu tìm nhà trong khoảng cách chính xác

từ chỗ thức ăn, nhưng nó bị lạc hoàn toàn

Vậy giờ chúng ta biết con vật này dùng đường liên hợp

để tìm đường, và người thí nghiệm

dẫn nó sang bên trái và bỏ nó ở đó (Tiếng cười)

Chúng ta đang quan sát một nhóm động vật

dùng mặt trời làm compa

để tìm đường

và chúng có một hệ thống nào đó

để đo độ dài

và loài động vật này

đếm bước chân. Đó là cách mà chúng dùng để đo đường

một hệ thống đếm bước chân, để tìm đường về hà

Chúng tôi chưa biết được bọ hung dùng gi

Chúng tôi đã học được gì từ những con vật này

với bộ não chỉ nhỏ bằng hạt gạo?

Chúng tôi biết được rằng chúng lăn quả banh theo đường thẳng

dựa vào những dấu hiệu trên trời

và điệu nhảy là một hành vi định vị

đồng thời cũng là hành vi điều tiết nhiệt

Chúng tôi cũng biết rằng chúng sử dụng hệ thống đường liên hợp

để về nhà

Đối với một con vật nhỏ đối diện với chất khá ghê gớm

chúng ta có thể học được nhiều điều từ hành vi của chúng

mà tôi và bạn không thể làm được.

Xin cảm ơn (Vỗ tay)