Kakenya Ntaiya: Một cô gái đòi được tới trường

Kakenya Ntaiya thỏa thuận với bố cô rằng: Cô sẽ thực hiện buổi lể trưởng thành truyền thống của con gái ở Maasai nếu ông cho phép cô đi học trung học. Ntaiya kể câu chuyện dũng cảm về việc tiếp tục học đại học và làm việc với những bô lão ở làng để dựng nên một ngôi trường cho con gái trong cộng đồng cô. Đó là hành trình theo đuổi học vấn đã thay đổi số mệnh của 125 cô gái trẻ. (Quay tại TEDxMidAtlantic.)

Có một tộc người ở Kenya

mà có những người vượt biển chỉ để nhìn thấy họ.

Những con người này cao to.

Họ nhảy cao. Họ mặc đồ màu đỏ.

Và họ giết những con sư tử.

Có lẽ giờ bạn đang tự hỏi, những người này là ai?

Họ là những người Maasais.

Và bạn biết điều tuyệt vời ở đây là gì không?
Tôi là một trong số họ.

Trong tộc Maasais, con trai được dạy để trở thành chiến binh.

Con gái được dạy để làm những người mẹ.

Khi tôi lên năm,

tôi phát hiện mình đã được sắp đặt

để lấy chồng ngay khi tôi dậy thì.

Mẹ tôi, bà tôi, cô dì tôi,

họ luôn nhắc nhở tôi rằng

chồng con vừa đi qua đấy.

(Cười to) Tuyệt ha?

Và tất cả những gì tôi phải làm khi đó

là chuẩn bị để trở thành một người phụ nữ hoàn hảo ở tuổi 12.

Một ngày của tôi bắt đầu lúc năm giờ sáng,

vắt sữa bò, quét nhà,

nấu ăn cho gia đình, lấy nước, gom củi.

Tôi làm mọi thứ tôi cần

để trở thành một người vợ hoàn hảo.

Tôi tới trường không phải vì nữ giới Maasais

được đi học.

Nhưng vì mẹ tôi đã không được đến trường

và mẹ luôn nhắc nhở tôi và các em rằng

mẹ không bao giờ muốn chúng tôi phải sống một cuộc sống như bà.

Vì sao mẹ tôi nói thế?

Cha tôi làm cảnh sát trong thành phố.

Ông ấy chỉ về mỗi năm một lần.

Chúng tôi có khi không gặp ông suốt hai năm.

Và mỗi lần ông ấy về, mọi chuyện khác hẳn.

Mẹ tôi làm việc cật lực trên đồng

để trồng lương thực cho chúng tôi ăn.

Bà nuôi bò và dê

để chăm sóc chúng tôi.

Nhưng khi cha tôi về, ông sẽ bán bò

ông sẽ bán những thứ nông sản chúng tôi làm ra

rồi đi uống với bạn nhậu của ông ở quán rượu.

Bởi mẹ là một người phụ nữ,

bà không được quyền sở hữu bất cứ tài sản nào,

và như đã được mặc định, mọi thứ trong nhà

đều thuộc về người cha, nên ông ấy có quyền.

Và nếu mẹ tôi có bao giờ dám lên tiếng với ông

ông ấy sẽ đánh và hành hạ bà, những lúc đó thật sự rất bi kịch.

Khi tôi đi học, tôi có một mơ ước.

Tôi muốn trở thành một cô giáo.

Cô giáo nhìn thật đẹp.

Các cô giáo mặc những bộ váy xinh đẹp, mang giày cao gót.

Sau này tôi mới biết rằng giày cao gót không dễ chịu gì, nhưng tôi đã ngưỡng mộ điều đó.

(Cười to)

Nhưng trên tất cả, giáo viên chỉ đứng trên bảng viết bài

và tôi cho rằng, chuyện đó không khó nhọc

so với những gì tôi phải làm trên đồng.

Thế nên tôi muốn làm một cô giáo.

Tôi học hành chăm chỉ, nhưng khi tôi lên lớp tám,

lúc đó là một thời điểm quyết định.

Theo truyền thống, có một buỗi lễ

mà mọi đứa con gái đều phải trải qua để trở thành phụ nữ,

đó là nghi thức bước vào giai đoạn phụ nữ trưởng thành.

Và khi tôi mới học hết lớp tám,

khi mà tôi đang có bước chuyển tiếp sang trường trung học,

ngã tư đường này xuất hiện.

Một khi tôi đã hoàn thành nghi lễ truyền thống này, tôi sẽ sớm trở thành một người vợ.

Như vậy, giấc mơ trở thành cô giáo của tôi sẽ không thể thành hiện thực.

Thế là tôi nghĩ - mình phải vạch ra một kế hoạch

để giải quyết mọi chuyện.

Tôi nói chuyện với cha tôi, một chuyện mà phần lớn các cô gái chưa bao giờ làm.

Tôi nói với ông rằng "Con chỉ thực hiện nghi lễ này

nếu bố cho phép con tiếp tục đi học."

Lý do là nếu tôi bỏ trốn

bố tôi sẽ phải mang một vết nhơ, mọi người sẽ gọi ông là

bố của đứa con gái chưa thực hiện nghi lễ.

Đó là một đều quá xấu hổ mà bố tôi phải mang theo suốt phần đời còn lại.

Thế nên ông nói

"Được thôi, mày sẽ được tới trường sau buổi lễ."

Và tôi đã làm thế. Buổi lễ được tiến hành.

Đó là một tuần dài đầy thú vị.

Đó là một lễ hội. Mọi người đều thích nó.

Và một ngày trước khi buổi lễ thực sự diễn ra,

chúng tôi nhảy múa, tận hưởng niềm vui,

và suốt cả đêm chúng tôi không ngủ được.

Và ngày đó đã đến, chúng tôi bước ra khỏi nhà

và chúng tôi nhảy múa. Phải, chúng tôi nhảy và nhảy nữa.

Chúng tôi tiến ra sân làng, và mọi người đang chờ.

Họ xếp thành một vòng tròn.

Chúng tôi lại nhảy và nhảy

và chúng tôi tiến đến vòng tròn của những phụ nữ,

đàn ông, đàn bà, trẻ con, mọi người đều có mặt.

Có một người phụ nữ ngồi ở chính giữa

và bà ấy đang chờ chúng tôi.

Tôi là người đầu tiên. Lúc đó có chị em tôi và vài cô gái khác

và khi tôi lại gần,

bà ấy nhìn tôi, tôi ngồi xuống

và tôi dang hai chân ra.

Và khi tôi làm thế, một người phụ nữ khác tiến lại

và người phụ nữ này cầm một con dao.

Và trong khi đang cầm dao, bà tiến đến chỗ tôi,

rồi bà ấy giữ lấy âm vật của tôi và cắt nó.

Như bạn có thể tưởng tượng, tôi chảy máu, chảy rất nhiều máu.

Rồi sau khi chảy máu một lúc, tôi ngất lịm đi.

Đó là điều mà biết bao cô gái khác ...

Tôi thật may mắn, tôi đã không chết ... nhưng nhiều đứa con gái khác đã chết.

Không thuốc gây tê và với một con dao cũ gỉ sét,

và chuyện đó thật đau đớn.

Tôi thật may mắn bởi vì lúc đó, mẹ tôi đã làm một điều

mà những người phụ nữ khác không làm.

Ba ngày sau lễ hội, khi mọi người đã về hết,

bà tìm về nhà một y tá.

Chúng tôi được chăm sóc cẩn thận.

Ba tuần sau, tôi đã hồi phục và tôi quay về trường trung học.

Bấy giờ tôi thật sự quyết tâm trở thành một cô giáo

để tôi có thể tạo ra sự khác biệt trong gia đình mình.

Khi tôi đang học trung học, thì có chuyện xảy ra.

Tôi gặp một chàng trai trong làng

người đã từng học tại đại học Oregon.

Anh ấy mặc áo sơ mi trắng, quần jean và mang một cái máy ảnh

và đôi giày thể thao trắng - vâng, một đôi giày thể thao trắng.

Tôi nghĩ... có điều gì đó về bộ quần áo, và cả đôi giày nữa.

Đó là giày thể thao, còn đây là một ngôi làng

thậm chí không có đến đường nhựa. Điều đó thật thu hút.

Tôi bảo anh rằng "Chà, tôi muốn được tới những nơi anh tới"

bởi lẽ người thanh niên này trông thật hạnh phúc và tôi ngưỡng mộ điều đó.

Và anh trả lời "Vậy,

ý cô là gì, cô muốn ra đi à?

Không phải có một người chồng đang chờ cô sao?"

Và tôi bảo anh, "Đừng lo về việc đó.

Hãy chỉ tôi cách đi đến đó đi."

Và chàng trai này, anh đã giúp tôi.

Cũng trong lúc tôi đang học trung học, cha tôi bệnh.

Ông ấy bị đội quỵ và ông thật sự, thật sự rất yếu,

nên ông không thể bảo tôi phải làm gì tiếp theo.

Nhưng vấn đề là cha tôi không phải người cha duy nhất tôi có.

Tất cả những ai bằng tuổi ông và là đàn ông trong cộng đồng này

đều được mặc định là bố tôi --

những người cậu, tất cả họ -- và họ quyết định tương lai tôi.

Thế là tin tức tới, tôi đã nộp đơn

và được nhận vào trường Đại học Nữ Randolph-Macon ở Lynchburg, Virginia,

và tôi không thể đi nếu thiếu sự giúp đỡ của làng,

bởi tôi cần quyên tiền để mua vé máy bay.

Tôi có học bổng nhưng tôi phải tự đến được đó.

Tôi cần sự giúp đỡ của làng,

và một lần nữa, khi cánh đàn ông nghe rằng,

khi mọi người nghe rằng một phụ nữ nhận được cơ hội đi học,

Họ nói "Thật là lãng phí.

Đúng ra phải đưa cơ hội này cho một nam nhi. Chúng ta không thể làm thế."

Và thế là tôi trở lại và tôi phải quay về với truyền thống.

Có một niềm tin trong tộc người tôi

đó là điều tốt đẹp sẽ tới lúc trời sáng.

Thế là tôi phải nghĩ ra chuyện có thể làm khi trời sáng

bởi lúc trời sáng mọi chuyện sẽ tốt đẹp.

Và trong làng, có một tù trưởng, một bô lão,

người mà nếu ông đồng ý, mọi người đều nghe theo.

Thế là tôi đến nhà ông thật sớm khi mặc trời đang mọc.

Điều đầu tiên ông thấy khi mở cửa chính là tôi.

"Con của ta, con làm gì ở đây thế này?"

"Già làng à, con cần được giúp đỡ. Già có thể hỗ trợ con đến nước Mỹ không?"

Tôi hứa với ông rằng tôi sẽ làm cô gái tốt nhất,

tôi sẽ trở lại, mọi thứ mà làng muốn sau đó,

tôi sẽ làm cho họ.

Ông nói, "Nhưng ta không thể làm việc này một mình"

Ông đưa tôi một danh sách của 15 người đàn ông khác, à không 16 người đàn ông

mà tôi phải đến mỗi buổi sáng.

Mỗi buổi sáng tôi đến và gặp họ.

Những người đàn ông này đồng thuận.

Người làng, đàn ông, đàn bà, mọi người đều đồng ý

giúp đỡ tôi được đi và tiếp nhận một nền giáo dục.

Tôi đến Mỹ. Và bạn có thể tưởng tượng được điều tôi nhìn thấy là gì không?

Tôi thấy tuyết!

Tôi thấy Siêu thị Wal-Marts, máy hút bụi,

và rất nhiều thức ăn ở các quán tự phục vụ.

Tôi đang ở miền đất trù phú.

Tôi được tận hưởng, nhưng cũng trong thời gian tôi sống ở đây,

tôi phát hiện ra nhiều điều.

Tôi biết rằng nghi lễ mà tôi đã trải qua

khi tôi 13 tuổi được gọi là cắt bỏ âm vật ở nữ.

Tôi biết rằng nó trái lại luật pháp của Kenya.

Tôi biết rằng tôi không cần phải đổi một phần trên cơ thể mình để được đi học.

Tôi có quyền.

Trong khi chúng ta đang nói chuyện đây, ba triệu người con gái

ở Châu Phi đang trong nguy hiểm phải trải qua việc cắt bỏ tổn thương này.

Tôi biết rằng mẹ tôi có quyền sở hữu tài sản.

Tôi biết rằng bà không cần phải bị ngược đãi

chỉ vì bà là phụ nữ.

Những điều đó làm tôi giận dữ.

Tôi muốn làm điều gì đó.

Và khi tôi trở về, mỗi lần tôi trở về,

tôi đều thấy những cô gái hàng xóm chuẩn bị lấy chồng.

Họ sắp bị cắt bỏ một phần cơ thể , và đây,

sau khi tôi tốt nghiệp, tôi làm việc cho tổ chức U.N.,

tôi trở lại trường để học tiếp,

tiếng khóc không nguôi của những cô gái đó hiện lại trước mắt tôi.

Tôi phải làm điều gì đó.

Khi tôi quay về, tôi bắt đầu nói chuyện với cánh nam giới,

với người làng, và những bà mẹ, và tôi nói,

"Tôi muốn đền đáp điều như tôi đã hứa

là sẽ trở lại và giúp mọi người. Mọi người cần gì?"

Khi tôi nói chuyện với cánh nữ giới, họ bảo,

"Con biết chúng ta cần gì không? Chúng ta thực sự cần một ngôi trường cho con gái."

Bởi vì chưa có ngôi trường nào cho con gái cả.

Và lý do họ muốn có một ngôi trường cho phụ nữ

là vì khi một cô gái bị hãm hiếp trên đường đi học thì

người mẹ sẽ gánh hết mọi tội lỗi trút lên đầu.

Nếu cô ấy có bầu trước khi lấy chồng,

bà mẹ sẽ bị bắt tội và bị trừng phạt.

Bà sẽ bị đánh đập.

Họ nói rằng, "Chúng tôi muốn đặt các cô gái ở một nơi an toàn."

Khi chúng tôi tiến hành, tôi đến nói chuyện với những người cha,

những người cha, dĩ nhiên, bạn có thể đoán được họ nói gì:

"Chúng tôi muốn một ngôi trường cho con trai."

Và tôi nói, "Ở làng cũng có một số người đàn ông

đã ra ngoài kia và được học tập.

Sao họ không thể dựng trường cho con trai,

còn tôi dựng trường cho con gái?"

Điều đó hợp lý. Và họ đồng tình.

Rồi tôi bảo họ, tôi cần họ chứng tỏ sự tận tâm của họ.

Và họ đã làm thế. Họ cho đất nơi chúng tôi có thể xây dựng trường học.

Và chúng tôi đã làm điều đó.

Tôi muốn mọi người gặp một trong những cô gái trong ngôi trường đó.

Angeline tới xin vào trường,

và em không đạt tiêu chí nào của chúng tôi.

Em là trẻ mồ côi. Phải, chúng tôi có thể nhận em vì lý do đó.

Nhưng em hơi lớn tuổi. Em mười hai tuổi,

và chúng tôi đang nhận những em lớp bốn.

Angeline đã bị chuyển từ nơi này sang nơi khác --

bởi em là trẻ mồ côi, em không có mẹ, em không có cha --

em đi từ nhà người bà này đến người bà khác,

từ cô dì này tới cô dì khác. Em không có chút ổn định trong cuộc sống.

Và khi tôi nhìn em, tôi nhớ lại ngày đó,

và tôi thấy gì đó nằm ngoài điều mà tôi đang nhìn thấy ở em.

Phải, em khá lớn tuổi để vào lớp bốn.

Chúng tôi cho em cơ hội được đến lớp.

Năm tháng sau, đây là Angeline.

Một sự biến chuyển đã bắt đầu trong đời em.

Angeline muốn trở thành một phi công để có thể bay quanh thế giới

và tạo ra sự khác biệt.

Em không nằm trong số những học trò giỏi khi chúng tôi nhận em.

Và giờ em là học trò giỏi nhất, không chỉ trong trường chúng tôi,

mà trong toàn bộ địa phận nơi chúng tôi ở.

Đó là Sharon. Đây là sau năm năm.

Đó là Evelyn. Năm tháng sau, đây là thay đổi mà chúng tôi đang tạo ra.

Như thể có một bình minh mới xuất hiện ở trường,

một khởi đầu mới đang diễn ra.

Khi tôi đang nói đây, 125 cô gái sẽ không phải trải qua việc cắt bỏ cơ thể.

125 cô gái sẽ không phải lấy chồng khi tới tuổi mười hai.

125 cô gái đang tạo dựng và thực hiện ước mơ của các em.

Đó là điều mà chúng tôi đang làm,

trao cho các em cơ hội để vươn lên.

Khi tôi đang nói đây, phụ nữ không bị đánh đập

nhờ cuộc cách mạng chúng tôi khỏi động trong cộng đồng mình.

(Vỗ tay)

Tôi muốn thách thức các bạn hôm nay.

Các bạn nghe tôi vì bạn đang ở đây,

đầy tin tưởng.

Bạn là những người rất nhiệt huyết.

Bạn là những người muốn thấy một thế giới tốt đẹp hơn.

Bạn là người muồn thấy chiến tranh chấm dứt, không còn đói nghèo.

Bạn là người muốn tạo ra sự khác biệt.

Bạn là những người muốn làm cho tương lai chúng ta tốt đẹp hơn.

Tôi muốn thách thức các bạn ở đây hôm nay: hãy làm người tiên phong,

bởi vì người ta sẽ đi theo bạn.

Làm người tiên phong. Người ta sẽ đi theo bạn.

Hãy dũng cảm. Đứng lên. Không sợ hãi. Tự tin.

Hãy tiến hành đi, bởi khi bạn thay đổi thế giới,

bởi khi bạn thay đổi cộng đồng bạn,

là khi chúng ta tin rằng chúng ta đang thay đổi một bé gái, một gia đình,

một ngôi làng, một đất nước.

Chúng ta đang tạo ra sự khác biệt, vậy nên nếu bạn thay đổi thế giới của bạn,

bạn sẽ thay đổi cộng đồng,

bạn sẽ thay đổi đất nước,

và hãy nghĩ về điều đó. Nếu bạn làm vậy và tôi làm vậy,

chẳng phải chúng ta đang tạo dựng một tương lai tốt đẹp hơn cho con em chúng ta,

cho con em của các bạn, cho cháu chắt của chúng ta sao?

Và rồi chúng ta sẽ sống trong một thế giới bình yên. Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)