Γιατί τα μαύρα κορίτσια στοχοποιούνται και τιμωρούνται στο σχολείο -- και πώς θα το ανατρέψουμε

Παντού στον κόσμο, τα μαύρα κορίτσια εκδιώκονται απ' τα σχολεία επειδή οι πολιτικές των σχολείων τις στοχοποιούν για τιμωρία, λέει η συγγραφέας και ερευνήτρια της κοινωνικής δικαιοσύνης, Μονίκ Γ. Μόρις. Το αποτέλεσμα: η ανασφάλεια για το μέλλον και οι περιορισμένες ευκαιρίες μαστίζουν αμέτρητα κορίτσια. Πώς μπορούμε να σταματήσουμε οριστικά αυτή την κρίση; Σε μια ομιλία γεμάτη πάθος, η Μόρις αποκαλύπτει τις αιτίες που κρύβονται πίσω από τον «διωγμό» και μας εξηγεί πώς μπορούμε να να μετατρέψουμε όλα τα σχολεία σε μέρη όπου τα μαύρα κορίτσια μπορούν να θεραπευτούν και ν' αποκτήσουν ένα λαμπρό μέλλον.

Όταν πήγαινα στην έκτη τάξη,
έμπλεξα σε έναν καβγά στο σχολείο.

Δεν ήταν η πρώτη φορά
που καβγάδισα με κάποιον,

όμως ήταν η πρώτη φορά
που μου συνέβη στο σχολείο.

Μάλωσα μ' ένα αγόρι
που με περνούσε περίπου ένα κεφάλι,

που ήταν δυνατότερο σωματικά από μένα,

και που με ενοχλούσε
για ολόκληρες εβδομάδες.

Μία μέρα, την ώρα της γυμναστικής, με
πάτησε και αρνήθηκε να ζητήσει συγγνώμη.

Οπότε, τα πήρα στο κρανίο,
τον άρπαξα και τον έριξα στο έδαφος.

Είχα κάνει τζούντο παλιά.

(Γέλια)

Ο καβγάς μας κράτησε
λιγότερο από δύο λεπτά,

όμως απεικόνιζε τέλεια την οργή

που μαινόταν μέσα μου,

έχοντας υποστεί σεξουαλική κακοποίηση

και ως ένα κορίτσι
που πάλευε με την εγκατάλειψη

και την έκθεση στη βία
σε πολλές φάσεις της ζωή μου.

Πάλευα μαζί του,

όμως πάλευα και με τους άντρες και τα
αγόρια που είχαν κακοποιήσει το σώμα μου

και με την κουλτούρα που μου είπε
ότι έπρεπε να σιωπήσω γι' αυτό.

Μια δασκάλα ήρθε και μας χώρισε

και η διευθύντριά μου
με κάλεσε στο γραφείο της.

Μα δεν μου είπε, «Μονίκ, τι έχεις πάθει;»

Μου έδωσε χρόνο να ηρεμήσω

και μετά με ρώτησε, «Τι συνέβη;»

Οι καθηγητές μού έδειξαν κατανόηση.

Με γνώριζαν.

Ήξεραν ότι μου άρεσε το διάβασμα,
ότι τρελαινόμουν να ζωγραφίζω,

ήξεραν ότι λάτρευα τον Πρινς.

Και χρησιμοποίησαν όλα αυτά
για να με βοηθήσουν να καταλάβω,

γιατί οι πράξεις και των δύο μας
προκάλεσαν αναστάτωση

στη μαθησιακή κοινότητα
που συντόνιζαν.

Δεν με απέβαλαν απ' το σχολείο·

δεν κάλεσαν την αστυνομία.

Ο καβγάς αυτός δεν μου στέρησε
την είσοδο στο σχολείο την επόμενη μέρα.

Δεν με εμπόδισε απ' το να αποφοιτήσω·
δεν με εμπόδισε απ' το να διδάξω.

Όμως δυστυχώς, δεν είναι η ίδια ιστορία
για πολλά μαύρα κορίτσια

στις ΗΠΑ και σε όλον τον κόσμο σήμερα.

Περνάμε μια κρίση,
στην οποία τα μαύρα κορίτσια

διώχνονται σε δυσανάλογα
ποσοστά απ' τα σχολεία,

όχι επειδή απειλούν άμεσα
την ασφάλεια του σχολείου,

μα επειδή τα σχολεία αποτελούν για εκείνες

έναν τόπο τιμωρίας και περιθωριοποίησης.

Αυτό είναι κάτι που ακούω συχνά
από μαύρα κορίτσια σε όλη τη χώρα.

Μα δεν είναι ανυπέρβλητο.

Μπορούμε να το ανατρέψουμε.

Ας αρχίσουμε με μερικά δεδομένα.

Το Διεθνές Ινστιτούτο Δικαιοσύνης
Των Μαύρων Γυναικών, αναλύοντας

δεδομένα πολιτικών δικαιωμάτων

που συλλέχτηκαν από
το Υπουργείο Παιδείας των ΗΠΑ,

έδειξε ότι τα μαύρα κορίτσια είναι
η μόνη ομάδα που υπερεκπροσωπείται

σε ολόκληρο το συνεχές
της πειθαρχίας στα σχολεία.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα άλλα κορίτσια
δεν τιμωρούνται με αποκλεισμό

και δεν σημαίνει ότι τα άλλα κορίτσια
δεν υπερεκπροσωπούνται

σε άλλες φάσεις αυτού του συνεχούς.

Όμως τα μαύρα κορίτσια είναι η μόνη ομάδα

που υπερεκπροσωπείται σε όλο το φάσμα.

Σε σχέση με τις λευκές συνομίληκές τους,
έχουν επτά φορές περισσότερες πιθανότητες

ν' αποβληθούν μία ή περισσότερες
φορές απ' το σχολείο,

και έχουν σχεδόν τρεις φορές πιο πιθανό
σε σχέση με τις λευκές και τις λατίνες

να παραπεμφθούν στο δικαστήριο ανηλίκων.

Μια πρόσφατη έρευνα από το Κέντρο
Πενίας και Ανισότητας της Τζόρτζταουν

εξήγησε μερικώς
γιατί γίνεται αυτή η διάκριση,

όταν επιβεβαίωσαν
ότι τα μαύρα κορίτσια βιώνουν

μια συμπίεση της ηλικίας τους,

που, σε σχέση με τις λευκές συνομίλικες
τις αντιμετωπίζουν σαν ενήλικες.

Ανάμεσα σε άλλα ευρήματα,
η μελέτη εντόπισε

ότι οι άνθρωποι θεωρούν ότι τα μαύρα
κορίτσια χρειάζονται λιγότερη φροντίδα,

λιγότερη προστασία,
περισσότερη γνώση γύρω απ' το σεξ

και να είναι πιο ανεξάρτητες
απ' τις λευκές συνομίληκές τους.

Η μελέτη διαπίστωσε ακόμα

ότι η διάκριση αρχίζει περίπου
όταν τα κορίτσια είναι πέντε χρονών.

Και ότι αυτές οι αντιλήψεις
και οι διακρίσεις αυξάνονται με τον καιρό

και κορυφώνονται όταν τα κορίτσια
είναι 10 έως 14 χρονών.

Αυτό όμως επιφέρει συνέπειες.

Εάν ένα κορίτσι θεωρείται ότι είναι πιο
ώριμο, μπορεί ν' αντιμετωπιστεί σκληρά,

να την επιπλήξουν με το παραμικρό λάθος

και να την ενοχοποιήσουν
όταν αυτή είναι θύμα.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει ένα κορίτσι
να νομίζει ότι αυτή έχει το πρόβλημα,

και όχι οι συνθήκες γύρω της.

Τα μαύρα κορίτσια συνεχώς αντιμετωπίζονται
σαν πολύ ενοχλητικά, πολύ επιθετικά,

πολύ θυμωμένα, πολύ έντονα στο μάτι.

Αυτά τα χαρακτηριστικά αξιολογούνται
σε σχέση με όσες δεν είναι μαύρες

και δεν λαμβάνονται υπόψη όταν ένα κορίτσι
αντιμετωπίζει προβλήματα στη ζωή του

ή με τα «πρέπει» της κουλτούρας του.

Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στις ΗΠΑ.

Στη Νότια Αφρική,

τα μαύρα κορίτσια
στο Λύκειο Θηλέων της Πρετόρια,

αποτρέπονται από το να πηγαίνουν σχολείο
με τα μαλλιά στη φυσική κατάστασή τους,

χωρίς την εφαρμογή χημικών.

Τι έκαναν αυτά τα κορίτσια;

Διαμαρτυρήθηκαν.

Και ήταν όμορφο να βλέπετε
την παγκόσμια κοινότητα σε τεράστιο βαθμό

ν' αγκαλιάζει τα κορίτσια
που μάχονταν για τα πιστεύω τους.

Όμως υπήρξαν κάποιοι
που τις θεώρησαν ταραξίες,

πρωτίστως επειδή τόλμησαν
να ρωτήσουν το εξής,

«Πού μπορούμε να είμαστε μαύρες,
αν όχι στην Αφρική;»

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Αυτή είναι μια ωραία ερώτηση.

Παντού στον κόσμο,

τα μαύρα κορίτσια παλεύουν
να βρουν απάντηση.

Και παντού στον κόσμο,

τα μαύρα κορίτσια πασχίζουν για
να τις δουν, προσπαθούν ν' απελευθερωθούν

και παλεύουν για να περιληφθούν

στις μελλοντικές προοπτικές
ενός ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος.

Στις ΗΠΑ, μικρά κοριτσάκια,
λίγο μεγαλύτερα από νήπια,

συλλαμβάνονται μέσα στο σχολείο,
για ξεσπάσματα θυμού.

Τα κορίτσια στο γυμνάσιο διώχνονται
από το σχολείο τους,

επειδή διατηρούν τα μαλλιά τους
στη φυσική τους κατάσταση,

ή εξαιτίας του πώς εφαρμόζουν
τα ρούχα πάνω τους.

Τα κορίτσια του λυκείου δέχονται βία

στα χέρια της ασφάλειας των σχολείων.

Πού μπορούν να πάνε τα μαύρα κορίτσια
δίχως να επιπλήττουμε ή να τα τιμωρούμε;

Και δεν είναι μόνο αυτά τα γεγονότα.

Ως ερευνήτρια και παιδαγωγός,

είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ
με κορίτσια σαν τη Στέισι,

ένα κορίτσι που παρουσιάζω
στο βιβλίο μου «Pushout»,

που πασχίζει να σταματήσει
να εμπλέκεται σε βίαιες πράξεις.

Δεν δίνει σημασία στις νευρολογικές
και δομικές αναλύσεις

που της προσφέρει η επιστήμη

σχετικά με το πώς τα άσχημα
παιδικά της βιώματα μας εξηγούν

γιατί εμφανίζει βίαιη συμπεριφορά

και γιατί χαρακτηρίζει με ευκολία
τον εαυτό της ως «προβληματικό»,

πρωτίστως επειδή οι καθηγητές της
χρησιμοποιούσαν αυτήν την γλώσσα

καθώς της έδιναν διαρκώς αποβολές.

Όμως κοιτάξτε τι γίνεται.

Η αποκοπή και η εσωτερικοποίηση του κακού
γίνονται ισχυρότερες στην απομόνωση.

Άρα δεν πρέπει να διώχνουμε τα κορίτσια,
όταν μπλέκουν σε μπελάδες,

πρέπει να τα φέρνουμε πιο κοντά.

Η παιδεία έχει ύψιστη σημασία
για την προστασία

από τα προβλήματα με τη δικαιοσύνη.

Άρα, πρέπει να θεσπίσουμε
πολιτικές και πρακτικές

που θα κρατούν τα κορίτσια στη μάθηση,

αντί να τα απομακρύνουμε από αυτή.

Γι' αυτό μου αρέσει να λέω ότι η παιδεία
είναι ο δρόμος της ελευθερίας.

Όσο τα κορίτσια αισθάνονται
ασφαλή, μαθαίνουν.

Όσο αισθάνονται ανασφάλεια παλεύουν,

διαμαρτύρονται, καυγαδίζουν,
το βάζουν στα πόδια, παγώνουν.

Ο εγκέφαλός μας μάς προστατεύει
όταν ερμηνεύει κάτι σαν απειλή.

Και εφόσον το σχολείο φαίνεται απειλητικό,

ή αποτελεί μέρος της ζημιάς
στη ζωή ενός κοριτσιού,

εκείνη θα έχει μια τάση ν' αντιστέκεται.

Όταν όμως τα σχολεία
γίνουν μέρη για θεραπεία,

μπορούν να γίνουν και μέρη για μάθηση.

Άρα τι σημαίνει για ένα σχολείο
να γίνει τόπος θεραπείας;

Κατ' αρχάς, σημαίνει ότι θα πρέπει
άμεσα να διακόψουμε

τις πρακτικές που στοχοποιούν τα μαύρα
κορίτσια για τα μαλλιά ή τα ρούχα τους.

(Χειροκρότημα)

Ας επικεντρωθούμε στο πώς
και στο τι μαθαίνει ένα κορίτσι,

παρά στο να ορίζουμε το σώμα της,
διευκολύνοντας μια βίαιη κουλτούρα

ή να την τιμωρούμε για το περιβάλλον
στο οποίο γεννήθηκε.

Εδώ οι γονείς και οι ευαισθητοποιημένοι
ενήλικες μπορούν ν' αναλάβουν δράση.

Ν' ανοίξουν διάλογο με το σχολείο

και να το ωθήσουν ν' αναθεωρήσει
τον κώδικα ενδυμασίας

και άλλες σχετικές διενέργειες
και πρακτικές, σαν ένα πρότζεκτ

συνεργασίας μεταξύ γονέων και μαθητών,

ώστε να περιοριστούν διεθνώς
οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις.

Πάντως, μην ξεχνάτε

πως κάποιες από τις επιζήμιες πρακτικές
για τα μαύρα κορίτσια είναι άγραφες.

Άρα, πρέπει να τις μελετήσουμε σε βάθος
για να διαχειριστούμε τις προκαταλήψεις

που μας δείχνουν πώς, πού και αν βλέπουμε
τα μαύρα κορίτσια όπως ακριβώς είναι,

ή όπως τους έχουν πει ότι είναι.

Γίνετε εθελοντές σ' ένα σχολείο

και φτιάξτε δυνατές ομάδες διαλόγου
που αφορούν και τα δύο φύλα,

με μαύρες κοπέλες, Λατίνες, γηγενείς

και άλλους μαθητές που βιώνουν
την περιθωριοποίηση στα σχολεία,

για να βρουν ασφαλή χώρο

ν' αναπτύξουν τις ταυτότητές τους
και τις εμπειρίες τους.

Και αν τα σχολεία πρόκειται
να γίνουν τόποι για θεραπεία,

πρέπει ν' απομακρύνουμε τους αστυνομικούς

και να προσλάβουμε περισσότερους
Σχολικούς Συμβούλους.

(Χειροκρότημα)

Η παιδεία είναι δρόμος προς την ελευθερία.

Και απ' όποιο σημείο και αν ξεκινήσουμε,
όλοι μας πρέπει ν' αγωνιστούμε γι' αυτήν.

Το καλό νέο είναι ότι υπάρχουν σχολεία

που δουλεύουν με πάθος για να γίνουν

ένα μέρος όπου τα κορίτσια θα εισπράξουν
τη λατρεία και την αγάπη.

Το Προπαρασκευαστικό Σχολείο Θηλέων
στο Οχάιο αποτελεί ένα παράδειγμα αυτού.

Έγιναν παράδειγμα την στιγμή
που η διεύθυνσή του δήλωσε

ότι δεν θα τιμωρούσαν πλέον τα κορίτσια
που είχαν «άσχημη συμπεριφορά».

Πέρα από αυτό το κατόρθωμα --

Ουσιαστικά, κατάφεραν
να θεμελιώσουν ένα δυνατό συνεχές

που έδινε εναλλακτικές αντί της αποβολής,
της εκδίωξης και της σύλληψης.

Πέρα από την εφαρμογή ενός προγράμματος
επανορθωτικής δικαιοσύνης,

βελτιώθηκαν οι σχέσεις
των μαθητών και των καθηγητών

αφού κάθε κορίτσι έχει τουλάχιστον
έναν ενήλικα στον χώρο

στον οποίο μπορεί να απευθυνθεί
σε μια στιγμή κρίσης.

Στους διαδρόμους και τις αίθουσες
έφτιαξαν χώρους

όπου θα συναθροίζονται
τα κορίτσια, εάν χρειαστεί.

Και θέσπισαν ένα πρόγραμμα συμβουλευτικής
που δίνει στα κορίτσια την ευκαιρία

να ξεκινούν την κάθε ημέρα τους
προωθώντας την αυτοαξιολόγησή τους,

τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες
και τους στόχους τους.

Σε αυτό το σχολείο,

προσπαθούν ν' ανταποκριθούν στις
άσχημες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας

αντί να τις προσπερνούν.

Τις φέρνουν πιο κοντά·
δεν τις απομακρύνουν.

Ως αποτέλεσμα, ο αριθμός των σκασιαρχείων
και των αποβολών έχει μειωθεί,

και τα κορίτσια φτάνουν στο σχολείο
με δίψα για γνώση,

επειδή ξέρουν ότι οι δάσκαλοί τους
νοιάζονται για εκείνες.

Αυτό έχει μεγάλη σημασία.

Τα σχολεία που ενσωματώνουν την τέχνη
και τον αθλητισμό στο πρόγραμμα,

ή που εφαρμόζουν προγράμματα αλλαγής,

όπως την αποκαταστατική δικαιοσύνη,
την ενσυνειδητότητα και τον διαλογισμό,

δίνουν την ευκαιρία στα κορίτσια
να βελτιώσουν τη σχέση τους με τους άλλους

αλλά επίσης και με τον εαυτό τους.

Η ανταπόκριση στο βίωμα
του πολυδιάστατου και ιστορικού τραύματος

που αντιμετωπίζουν οι μαθητές μας

επιβάλλει σε όλους εμάς που πιστεύουμε
στα παιδιά με δυνατότητες,

ν' αναπτύξουμε γερές σχέσεις, μάθηση,

ανθρώπινους και οικονομικούς
πόρους και άλλα εργαλεία

που βοηθούν τα παιδιά να θεραπευτούν,
ώστε να μπορέσουν να μάθουν.

Τα σχολεία μας πρέπει να είναι μέρη όπου
αντιμετωπίζουμε τα πιο ευάλωτα κορίτσια

σαν κάτι βασικό για τη δημιουργία
μιας θετικής σχολικής κουλτούρας.

Η ικανότητά μας να βλέπουμε τις
δυνατότητές της πρέπει να είναι οξύτατη

όταν εκείνη είναι στα πρόθυρα
της φτώχειας και της εξάρτησης·

όταν είναι άτολμη επειδή
ήταν θύμα σωματεμπορίας

ή υπέστη άλλες μορφές βίας·

όταν κάνει σαματά,

ή όταν σωπαίνει.

Θα πρέπει να είμαστε σε θέση
να στηρίζουμε τη νοητική

και κοινωνικο- συναισθηματική ευημερία

ανεξάρτητα απ' το αν τα σορτς φτάνουν
τα γόνατα ή σταματούν ψηλότερα.

Ίσως μοιάζει με πρόκληση σε έναν κόσμο

που έχει εδραιωθεί βαθύτατα
η πολιτική του φόβου

να φανταστούμε τα σχολεία σαν τόπους
θεραπείας και άνθησης για τα κορίτσια

αλλά θα πρέπει να είμαστε αρκετά τολμηροί
για να το κάνουμε πρόθεσή μας.

Αν αφοσιωθούμε στην ιδέα της παιδείας
σαν οδηγό προς την ελευθερία,

θα ανατρέψουμε τις εκπαιδευτικές συνθήκες

ώστε κανένα κορίτσι,
ούτε το πιο αδύναμο ανάμεσά μας,

να μην απομακρυνθεί απ' το σχολείο.

Και όλοι θα επωφεληθούμε από αυτό.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)