Başlangıçta kod vardı | Juergen Schmidhuber | TEDxUHasselt

Bu konuşma bir TEDx etkinliğinde TED konferans formatı kullanılarak yapılmıştır, fakat bağımsız olarak yerel bir topluluk tarafından organize edilmiştir. Daha fazlası için: http://ted.com/tedx

Evren inanılmaz bir şekilde karmaşık görünüyor. Fakat kuralları oldukça basit olamaz mı? Juergen Schmidhuber'in büyüleyici hikâyesi sizleri, evrenin ve yaşamınızın, mantıksal açıdan mümkün olan tüm evrenleri yöneten çok basit ve hızlı bir programın yan ürünleri olduğuna ikna edecek.

Juergen Schmidhuber, İsviçre Yapay Zeka Laboratuvarında (IDSIA) (1995 yılından beri) yönetici olarak çalışıyor ve aynı zamanda (2009 yılından beri) Lugano Üniversitesinde Yapay Zeka Profesörü ve (2003 yılından beri) SUPSI'de profesör.

Business Week dergisine göre, İsviçre Yapay Zeka Laboratuvarını, dünyanın en iyi on yapay zeka laboratuvarlarından birisi (ve en küçüğü!) haline dönüştürmeyi başardı. Grubu matematiksel olarak uygun evrensel yapay zeka ve evrensel problem çözücülük alanının öncülüğünü yaptı. Laboratuvarında geliştirilen algoritmalar, uluslararası örüntü tanıma yarışmalarında ilk yedi ödülü ve birkaç en iyi makale ödüllerini aldı.

Üç mahkûm, ölüm cezası aldı;

birisi Fransız,

birisi Alman

ve birisi de Belçikalı.

Fransız'a, "Son isteğin ne?"
diye sordular.

"Bir şişe keskin Fransız şarabı." dedi.

Alman'a "Son isteğin ne?"
diye sordular.

"Bir konuşma yapmak istiyorum" dedi.

Belçikalıya "Son isteğin ne?"
diye sorular.

"Alman konuşmasına başlamadan
önce, vurulmak istiyorum" dedi.

(Kahkahalar)

(Alkışlar)

Ne yazık ki, sizin için artık çok geç.

(Kahkahalar)

Konuşmam, evreni açıklamanın
en basit yoluyla ilgili.

Evren, garip kurallara bağlıdır:

Einstein'ın genel izafiyeti,
Planck'ın kuantum fiziği.

Fakat bu, beklenenden
daha da garip olabilir

ve evren de, beklediğinizden
daha basit olabilir.

İlk olarak 1967'de Konrad Zuse
tarafından belirtildiği gibi, günümüzde

çoğu bilim adamı, gerçekliğin
kısa bir bilgisayar programı tarafından

yaratıldığı olasılığını ciddiye alıyor.

Aynı Konrad Zuse, 1935'de

veya 1935'den 1941'e kadar,

işe yarayan ilk genel-amaçlı
program-kontrollü bilgisayarı üretti.

Fikir, her elektronun
aynı şekilde davrandığıydı,

çünkü tüm elektronlar özünde
aynı kod parçasını ve aynı alt programı

tekrar ve tekrar kullanırlar.

Bunu mantıklı kılmak için,
gerçekçi, üç boyutlu simülasyona

sahip olan bir video oyununu ele alalım.

Bu oyunun kuralını tanımlayan program,

bilgisayarınızdaki
sıfırlar ve birler serisi.

Programa bakarsanız,
ne yaptığını göremezsiniz.

Deneyimlemek için çalıştırmanız gerekir.

Gerçekliğin hâlâ video oyunlardan
daha iyi çözünürlüğe sahip olduğu doğru.

Fakat yakında, bir fark görmeyeceksiniz,

çünkü simülasyonlar her 10 yılda bir

ve her bir İsviçre frankı için,
bin kat daha iyi bir hâle geliyor.

Fakat her durumda, birkaç yıl
içerisinde, milyar katına ulaşacağız.

Yani yakında cennetlerin

ve cehennemlerin, inandırıcı
bir şekilde, benzerlerini yapabileceğiz.

Ve yakında, tüm gerçekliğin
belki de bir simülasyon

olduğu fikri çok mantıklı
gelmeye başlayacak.

Çekice sahip olan bir adam,
her şeyi çivi gibi görür.

Bilgisayarı olan bir adama,
her şey hesaplama gibi gelir.

Kuşkucular şöyle diyebilir,
"Peki kuantum fiziği

ve Heisenberg'in belirsizlik ilkesi
ve Bell'in eşitsizliği ne olacak?"

Tüm bunlar evrenin

basit ve belirleyici bir
bilgisayar programı tarafından

yaratılmadığını göstermiyor mu?

Cevap kısa, "asla".

Örneğin Bell, bizler gibi belirleyici
gözlemcilere sahip olan,

belirleyici olarak programlanmış
bir evrenin, var olan fiziksel gözlemlerle

tamamen uyumlu olduğunu iyi biliyordu.

Bu olasılığa karşı fiziksel bir kanıt yok.

Buraya gelmeden önce bunun

sıradan bir TEDx konuşması
olacağını ve çok fazla

seyirci olmayacağını düşünmüştüm,

fakat standartlarıma göre sizler
büyük bir seyirci topluluğusunuz.

Geçenlerde bir konuşma yaptım
ve seyirci olarak tek bir kişi vardı:

(Kahkahalar)

Genç bir bayan.

Dedim ki, "Genç bayan,
bu çok utanç verici,

fakat görünen o ki bugün
sadece size konuşma yapacağım".

O da, "Tamam, ama acele et.
Burayı temizlemem lazım." dedi.

(Kahkahalar)

(Alkışlar)

1980'lerde erkek kardeşim
gençti ve Münih'deydi,

bana ve tanıştığı herkese evrenin

veya kuantum çoklu evreninin,
matematiğin tümünün

toplamı olduğunu söyledi.

Benden küçüktü
- hâlâ benden daha genç -

ve ayrıca benden daha zekiydi

ve teorik fizikçi oldu,
önce Münih'de, sonra

Caltech'de, Princeton'da, CERN'de

ve Einstein'ın yaşadığı yerin
yanında, Bern'de yaşadı.

Aynı zamanda değil.

Matematiğin tümünün toplamı.

Bir süre bunun ne anlama
geldiğini anlamadım,

fakat 1996 yılında

Everett'in çoklu evren teorisinin
genelleştirilebileceğini

ve yalnızca bu evreni kontrol
etmeyen çok kısa ve hızlı

bir programın var olduğunu gösteren fikri

bir hesaplama sonucu formüle edebildim...

Eğer hesaplanabilirse,

ki bu olasılığa karşı bir kanıt yok...

Yalnızca bu evreni değil, diğer
tüm mantıken olası evrenleri,

farklı fiziksel kanunlara
sahip olanlar da dâhil,

örneğin yer çekimi olmayan evrenler.

Aslında olası tüm evrenleri, mantıken
olası tüm evrenleri programlamanın

matematiksel olarak uygun, hızlı,
çok daha etkili bir yolu var:

Diğerlerinden daha iyi olan ideal bir yol.

Onu sizin için yazdım.

Yalnızca 10 satır kodu var.

Bu kâğıt parçasına sığıyor.

On satırlık kod:

Mantıken olası tüm evrenleri programlama
veya benzerini yapmanın ideal yolu.

Şöyle işliyor:

Bir program aracılığıyla tüm olası
programları sistematik olarak sayıyorsunuz

ve sonra, her olası evrenin tarihinin,
bu evrenin en hızlı programı

tarafından programlanıyormuş
gibi programlandığını garantileyen

ideal bir yolla, tüm bu programların
yürütüm süresini bölüştürüyorsunuz,

ki bunu genelde önceden bilmiyoruz.

Evrenin tarihinin boyutuna bağlı olmayan

sabit bir faktör için bu daha hızlı.

Evren sonsuz olabilir.

Öz-saygıya sahip, Tanrı kadar
mükemmel herhangi bir programcı,

mantıken olası tüm bu evrenleri yaratmak

ve ustalaşmak için, bu ideal
metodu kullanmalıdır.

Alt-ideal metodu kullanmamalısınız.

Kullanmanız gereken bu.

Bunu yaptığını varsayın.

Sonra, bir süre sonra,

bu ideal yolla programlanan
evrenlerin çoğu, sizin bir kopyanızı

ve kopyanızın kopyasını

barındırır,

siz bana inanılmaz gözlerle bakarken.

Sizler de, yalnızca bu kod parçasını
alıp onu kendi bilgisayarınızda

programlayarak ve tüm olası

evrenlerin benzerini yaratarak
muhteşem bir programcı olabilirsiniz.

İdeal metodun özellikleri
belirlendiği zaman,

zamanın herhangi bir noktasında,
sizin bir kopyanızı içeren

evrenlerdeki kopyalarınızın çoğunun

varlığınızla uyumlu olan

en hızlı ve en kısa programlardan
birisine bağlı olacağını

görmek çok kolaydır.

Bu basit kavrayış, gelecek hakkında
öngörüde bulunmamızı sağlar.

Şimdiye dek, yaşamınızın
birçok olası geleceği vardır.

Hangisi gerçekleşecek?

Cevap: Muhtemelen hızlı
ve kısa bir program tarafından

programlanabilen, en az düzenli
ve rastgele olmayan gerçekleşecek.

Çünkü içerisinde her şeyin gelişigüzel
bir hâle dönüştüğü rastgeleliğin

programlanması, düzenli şeylerin
programlanmasından çok daha zordur,

hatta ideal metotla bile.

Bu da şu anlama geliyor;
rastgele olduğuna inanılan

beta çözünmesi, nötronların
parçalanması, gerçekten rastgele olamaz.

Tıpkı rastgele görünen, ama öyle
olmayan pi'nin onluk gelişimi gibi,

sahte-rastgele olmalıdır,

çünkü kısa bir program
tarafından programlanabilir.

Her şeyi programlayan
ideal metodun bir sonucu da,

kuantum hesaplamasının
iyiye gitmiyor olmasıdır.

Bunun nedeni, çok fazla geleneksel
hesaplama gücü tüketiyor olmasıdır.

12 yıl önce bu tahminde
bulundum ve o zamandan beri

pratik kuantum hesaplamasında
herhangi bir ilerleme kaydedilmedi.

Yani kuantum bilgisayarları
seksidir, fakat özünde ölülerdir.

Peki ya özgür irade?

Özgür irade abartılmıştır.

İsviçre Yapay Zekâ
Laboratuvarı'mda, IDSIA,

simüle edilmiş yapay sinirsel ağlar

içeren simüle edilmiş yapay
beyinler tarafından yürütülen,

simüle edilmiş aracıların bulunduğu,
simüle edilmiş dünyalar programlıyoruz.

Başlangıçta bu arkadaşlar çok aptaldı,

zamanla daha zeki hâle geldiler;

sahte-rastgele deneme-yanılma
aracılığıyla, başlangıçta çözemedikleri

problemleri çözebilmeye başladılar.

Küçük yapay beyinlerindeki

her bir düşüncenin ve
beyinlerindeki küçük yapay

sinirsel ağların, herhangi bir
rastgele tavır içermeyen

bir program tarafından
tümüyle, belirleyici bir şekilde

programlandığından haberleri yoktu.

Yine de, bilgisayar bilimi

ve 15 dakika içerisinde özetlemeye
çalıştığım bu mantık çizgisi,

felsefenin ve teolojinin tüm sorularına

biçimsel matematiksel cevaplar sunuyor.

Örneğin, bu hesaba dayalı
teolojinin sonuçlarından birisi,

büyük resme bakacak
olursak, yaşamınızın

çok önemli olması gerektiğidir.

Çok küçük olduğunuz için
ve evren de çok büyük

olduğu için, yaşamınızın önemsiz
olduğunu düşünebilirsiniz.

Ancak, her şeyi programlamanın ideal yolu

ve bu ideal yolda yer alan
dağıtım olasılığı belirlendiğinde,

muhtemelen yaşamınızın bu tarihten,
evrenin mevcut tarihinden

silip atmanız çok zordur,

çünkü bu evreni programlayan
program ya da ona çok benzeyen

bir program, siz ve sizin yaşamınızın

inişleri ve çıkışları olmaksızın,

muhtemelen daha uzundur ve dolayısıyla,
eğer programlanabiliyorsa,

bu programlanabilen dünyada
olup biten her şeyle bağlantılı olan

ve yaşamınızı içeren orijinal programdan

çok daha yavaştır.

Yani, bu açıdan, yaşamınız
önemsiz değildir.

Büyük resmin vazgeçilmez bir parçasıdır.

Bu, her şeyin bir olduğunu
ve her şeyin birbirine bağlı olduğunu

iddia eden dinlerle de uyumludur.

Bu düşünce hayal kırıklığı
zamanlarınızda size iyi gelebilir.

Organizatörlere böyle
mükemmel bir iş çıkardıkları için

ve çocuklarımın eğitimine

harcayacağım çek için çok teşekkür ederim.

Anneme, babama ve
o olmadan tüm bunların mümkün

olamayacağı büyük
programcıya teşekkür ederim.

Onlar olmasa tüm bunlar gereksiz
olacağı için, çocuklarıma teşekkür ederim.

(Kahkahalar)

Sevgili izleyicim, sabrınız
için size de teşekkür ederim.

(Alkışlar)