Làm sao để chiến thắng trong tiến hóa và sống sót qua cuộc đại tuyệt chủng

Xin chúc mừng! Vì đang ở đây, đang tồn tài, bạn là một trong những người chiến thắng của lịch sử, đỉnh cao của trang sử huy hoàng được viết trong bốn tỉ năm. 99 phần trăm các loài đã từng tồn tại khác nay đã chết -- chết vì cháy, vì lũ lụt, vì các thiên thạch, vì quá lạnh hay quá nóng và vì phép toán tàn khốc của chọn lọc tự nhiên. Sao chúng ta lại may mắn như vậy, và liệu chúng ta có tiếp tục chiến thắng? Trong cuộc trò chuyện ngắn nhưng đầy hài hước này, nhà cổ sinh vật đồng thời là một cộng tác của TED Lauren Sallan chia sẻ cái nhìn thấu đáo về câu hỏi làm thế nào việc tổ tiên chúng ta sống sót qua cuộc đại tuyệt chủng đã làm nên chúng ta ngày hôm nay.

Chúc mừng các bạn.

Vì đang ở đây,

đang nghe, đang tồn tại,

là thành viên của một
giống loài đang phát triển,

bạn là một trong những kẻ
chiến thắng lớn nhất của lịch sử

đỉnh cao của trang sử huy hoàng
được viết trong bốn tỉ năm.

Bạn là một phần trăm của sự sống.

Những kẻ thua cuộc,

99 phần trăm của
những loài đã từng tồn tại,

nay đã chết --

chết bởi cháy, bởi lũ lụt,
bởi các thiên thạch,

bị ăn thịt, chết vì đói,
vì quá lạnh hay nóng

và vì phép toán tàn khốc
của chọn lọc tự nhiên.

Tổ tiên các bạn,

từ thời loài cá mới xuất hiện,

đã vượt qua tất cả những thử thách đó.

Bạn ở đây vì những cơ hội quý giá

được hiện thực hóa
bởi cuộc đại tuyệt chủng.

(Cười)

Đúng như vậy đấy.

Và cũng đúng cho những kẻ chiến thắng khác

Tổng cộng 34,000 loài cá.

Vì sao chúng ta lại may mắn đến vậy?

Liệu chúng ta có tiếp tục thắng?

Tôi là nhà cổ sinh vật học nghiên cứu về cá,
chuyên sử dụng hệ dữ liệu lớn --

các mẫu hóa thạch --

để nghiên cứu làm sao
một số loài thắng và số khác lại thua.

Loài sống không thể cho ta biết

chúng không biết gì ngoài chiến thắng.

Nên, phải tìm từ loài tuyệt chủng.

Làm sao bắt những cái xác tiết lộ?

Các bảo tàng lưu giữ
vô vàn mẫu cá hóa thạch đẹp,

song vẻ đẹp thực sự lại hiện ra

khi kết hợp chúng với số
hóa thạch xấu xí, vỡ nát khác,

và được rút gọn thành
những con số 1 và 0.

Tôi có thể thống kê cơ sở dữ liệu 500
triệu năm để tìm các hình thái tiến hóa.

Thí dụ,

hình dạng cá có thể lưu lại bằng hệ tọa độ

và chuyển đổi để cho thấy những
con đường tiến hóa chính

và xu hướng tiến hóa theo thời gian.

Đây là câu chuyện của
người thắng và kẻ thua

của duy nhất một điều mấu chốt tôi tìm ra
khi dùng dữ liệu về hóa thạch.

Hãy cùng quay lại
360 triệu năm trước --

sáu lần khoảng thời gian con khủng long
cuối cùng tồn tại trên Trái Đất --

đến kỷ Devon;

một thế giới xa lạ.

Nơi những loài săn mồi giáp xác
với bộ hàm sắc như dao cạo ngự trị

bên cạnh những loài cá khổng lồ
có xương cánh tay ở vây.

Những loài cá mình cua
sợ hãi bò dưới đáy đại dương.

Một số ít họ hàng cá vây tia
của cá hồi và cá ngừ

co rúm mình dưới đáy của chuỗi thức ăn.

Những loài cá mập đầu tiên
sống xa bờ trong nỗi sợ hãi,

vài loài tổ tiên tứ chi của các bạn,
các loài thú bốn chân,

phải vật lộn sống trong những
vùng đồng bằng ven sông

Các hệ sinh thái vô cùng chật chội.

Chẳng có lối thoát nào,

chẳng có cơ hội nào trước mắt.

Và rồi tận thế đến.

(Cười)

Không, đây là điều tốt đấy.

96 phần trăm loài cá mất đi

trong cuộc đại tuyệt chủng Hangenberg
359 triệu năm về trước:

khoảng thời gian của lửa và băng.

Thế giới đông đúc đã
bị phá vỡ và quét sạch.

Bây giờ, bạn có thể nghĩ
rằng thế là hết chuyện.

Gã khổng lồ ngã,
loài yếu tiếp quản Trái đất,

và rồi có chúng ta.

Nhưng chiến thắng đâu đơn giản như vậy.

Một nhúm những kẻ sống sót
thuộc nhiều nhóm

tất cả đều bị áp đảo bởi
những cá thể đã chết.

Chúng trải từ những kẻ săn mồi hàng đầu
đến con mồi thấp kém,

từ to đến nhỏ,

từ nước mặn đến nước ngọt.

Cuộc tuyệt chủng là một sự chọn lọc.

Nó chỉ đơn giản cân bằng
số lượng các loài.

Cái quan trọng là những kẻ còn sống
đã làm gì trong vài triệu năm tiếp theo

trong cái thế giới hoang phế ấy,

Những chúa tể tiền nhiệm
đáng lẽ phải có lợi thế.

Chúng thậm chí trở nên to lớn hơn,

tích trữ năng lượng,

chăm chút con non,

tản ra khắp địa cầu,

tận hưởng bữa tiệc cá,

giữ nguyên vị thế và sống tiếp.

Song chúng chỉ qua được một thời gian

suy giảm mà không có tiến hóa,

trở thành những hóa thạch sống.

Chúng ôm khư khư cách sống của mình

và giờ phần lớn đi vào quên lãng.

Vài loài cá vây tia, cá mập,
loài bốn chân

lại đi theo chiều hướng ngược lại.

Chúng trở nên nhỏ hơn --

chu kỳ sống ngắn hơn, chết sớm hơn,

ăn ít đi
và sinh sản nhanh hơn.

Chúng thử các loại thức ăn mới,

sống ở môi trường khác,

đầu và thân có hình dạng kỳ lạ hơn.

(Cười)

Và rồi chúng tìm thấy cơ hội,
sinh sôi mạnh mẽ,

và giành được tương lai
cho 60,000 loài đang sống,

bao gồm cả các bạn.

Đó là lí do chúng
trông quen như vậy.

Bạn biết tên của chúng.

Thắng cuộc không phải là
những sự việc ngẫu nhiên

hay một cuộc đua vũ trang.

Mà hơn thế, những kẻ sống sót đi
những con đường thay đổi, tiến hóa.

Vài loài thành công vượt bậc,

trong khi loài khác trở thành thây ma.

(Cười)

Chuẩn thuật ngữ khoa học đấy ạ.

(Cười)

Hiện tôi đang nghiên cứu

cách những con đường đến vinh quang
lặp lại qua thời gian.

Phòng thí nghiệm của tôi đã thu thập
hàng ngàn hàng ngàn hóa thạch cá,

nhưng vẫn còn nhiều hơn ngoài kia.

Tuy nhiên, đã rõ ràng là

sự sống sót của tổ tiên các bạn
qua cuộc đại tuyệt chủng

và cách họ thích nghi với những hậu quả

đã làm nên các bạn ngày hôm nay.

Nó nói lên cho ta điều gì
trong tương lai?

Miễn là còn vài loài còn tồn tại,

thì sự sống sẽ phục hồi.

Những loài thích ứng tốt và loài may mắn
sẽ không chỉ thay thế những loài đã mất,

mà còn tạo ra những loài mới.

Có lẽ sẽ chỉ mất vài triệu năm nữa thôi

Cảm ơn.

(Vỗ tay)