< Return to Video

Jak wygrać ewolucję i przetrwać masowe wymieranie

  • 0:01 - 0:02
    Gratulacje.
  • 0:03 - 0:04
    Jeśli jesteś tutaj,
  • 0:04 - 0:05
    słuchasz, jesteś żywym członkiem
  • 0:05 - 0:08
    rozwijającego się gatunku,
  • 0:08 - 0:11
    to jesteś jednym z największych
    zwycięzców w historii,
  • 0:11 - 0:15
    kulminacją historii sukcesu
    trwającej 4 miliardy lat.
  • 0:16 - 0:18
    Jesteś elitą życia.
  • 0:19 - 0:20
    Przegrani,
  • 0:20 - 0:23
    stanowiący 99% wszystkich
    gatunków na Ziemi,
  • 0:23 - 0:24
    są martwi.
  • 0:24 - 0:27
    Zabici przez pożary, powodzie, asteroidy,
  • 0:27 - 0:30
    drapieżników, głód, mróz, upał
  • 0:30 - 0:33
    i brutalne zasady naturalnej selekcji.
  • 0:33 - 0:34
    Twoi przodkowie,
  • 0:34 - 0:36
    rozpoczynając od pierwszych ryb,
  • 0:36 - 0:38
    pokonali wszystkie te wyzwania.
  • 0:39 - 0:42
    Jesteś tu dzięki wielkim szansom,
  • 0:42 - 0:45
    możliwym dzięki masowemu wymieraniu.
  • 0:45 - 0:49
    (Śmiech)
  • 0:49 - 0:50
    To prawda.
  • 0:50 - 0:53
    To samo dotyczy twoich
    współ-zwycięzców i krewnych.
  • 0:53 - 0:56
    34 tysiące gatunków ryb.
  • 0:57 - 0:59
    Dlaczego akurat nam się udało?
  • 0:59 - 1:00
    Czy nadal będziemy wygrywać?
  • 1:01 - 1:05
    Jestem paleontologiem ryb
    i używam ważnych danych,
  • 1:05 - 1:07
    zapisów skamieniałości,
    aby dowiedzieć się,
  • 1:07 - 1:10
    czemu niektóre gatunki
    wygrywają a inne nie.
  • 1:10 - 1:12
    Od żyjących się tego nie dowiemy;
  • 1:12 - 1:13
    oni nic nie wiedzą o wygrywaniu.
  • 1:13 - 1:15
    Trzeba porozmawiać z umarłymi.
  • 1:16 - 1:18
    Jak przekonać martwe ryby do mówienia?
  • 1:18 - 1:23
    W muzeach znajduje się
    mnóstwo pięknych skamielin ryb,
  • 1:23 - 1:24
    ale ich prawdziwe piękno wyłania się,
  • 1:25 - 1:29
    w porównaniu z większą ilością
    brzydkich, popękanych skamielin,
  • 1:29 - 1:31
    i zredukowane do jedynek i zer.
  • 1:31 - 1:36
    Mogę przeszukać w bazach danych
    500 milionów lat modeli ewolucji.
  • 1:36 - 1:38
    Na przykład
  • 1:38 - 1:41
    kształty ryb można
    ukazać we współrzędnych,
  • 1:41 - 1:45
    pokazać główne ścieżki zmian
  • 1:45 - 1:48
    i tendencje na przestrzeni lat.
  • 1:49 - 1:51
    Oto historia zwycięzców i przegranych
  • 1:51 - 1:55
    w jednym kluczowym zdarzeniu, które
    odkryłam pracując z danymi o skamielinach.
  • 1:56 - 2:00
    Cofnijmy się o 360 milionów lat.
  • 2:00 - 2:04
    Sześć razy dalej niż do czasów
    ostatniego dinozaura,
  • 2:04 - 2:05
    do czasów dewońskich;
  • 2:05 - 2:07
    do niezwykłego świata.
  • 2:08 - 2:11
    Uzbrojone drapieżniki ze szczękami
    ostrymi jak brzytwa przeważały
  • 2:11 - 2:16
    pośród ogromnych ryb z kośćmi
    ramienia w płetwach.
  • 2:17 - 2:20
    Krabo-ryby sunęły po dnach mórz.
  • 2:21 - 2:25
    Promieniopłetwi krewni łososia i tuńczyka
  • 2:25 - 2:27
    kulili się ze strachu na dnie
    łańcucha pokarmowego.
  • 2:28 - 2:32
    Garstka pierwszych rekinów
    żyła w strachu na otwartym morzu.
  • 2:33 - 2:37
    Twoi czworonożni przodkowie
  • 2:37 - 2:39
    walczyli o życie
    w pobliżu tropikalnych rzek.
  • 2:40 - 2:42
    Ekosystemy były zatłoczone.
  • 2:43 - 2:45
    Nie było drogi ucieczki,
  • 2:45 - 2:46
    żadnych okazji.
  • 2:47 - 2:48
    Wtedy świat się skończył.
  • 2:49 - 2:51
    (Śmiech)
  • 2:51 - 2:52
    Nie, to dobra rzecz.
  • 2:52 - 2:57
    96% wszystkich gatunków ryb wymarło
  • 2:57 - 3:01
    podczas kryzysu Hangenberg
    359 milionów lat temu:
  • 3:01 - 3:03
    w okresie ognia i mrozu.
  • 3:04 - 3:07
    Zatłoczony świat
    został zakłócony i zmieciony
  • 3:08 - 3:10
    Możecie myśleć, że to koniec historii.
  • 3:10 - 3:12
    Potężni zginęli,
    łagodni odziedziczyli Ziemię
  • 3:12 - 3:14
    i znaleźliśmy się tutaj.
  • 3:15 - 3:17
    Ale zwyciężanie nie jest takie proste.
  • 3:18 - 3:21
    Garstka ocalonych pochodziła z wielu grup,
  • 3:21 - 3:24
    większość ich pobratymców zginęła.
  • 3:24 - 3:27
    Od drapieżników do glonojadów,
  • 3:27 - 3:28
    od dużych do małych,
  • 3:28 - 3:30
    od morskich do słodkowodnych.
  • 3:30 - 3:32
    Wymieranie było filtrem.
  • 3:32 - 3:35
    Wyrównało tylko poziom na tym placu zabaw.
  • 3:35 - 3:41
    Naprawdę liczyły się działania ocaleńców
    przez następne miliony lat
  • 3:41 - 3:43
    w tym zdewastowanym świecie.
  • 3:44 - 3:47
    Poprzedni panowie i władcy
    mieli przewagę.
  • 3:47 - 3:49
    Urośli jeszcze bardziej,
  • 3:49 - 3:51
    kumulując energię,
  • 3:51 - 3:52
    rozmnażając,
  • 3:52 - 3:54
    rozprzestrzeniając się po świecie,
  • 3:54 - 3:55
    pożerając ryby,
  • 3:55 - 3:59
    działając według sprawdzonych schematów
    i czekając na lepsze czasy.
  • 3:59 - 4:02
    Jednak byli tylko o włos od zagłady,
  • 4:02 - 4:04
    coraz słabsi bez nowych zmian,
  • 4:04 - 4:06
    stając się żywymi skamielinami.
  • 4:07 - 4:09
    Za bardzo utknęli w swoich zwyczajach
  • 4:09 - 4:11
    i teraz w dużej mierze
    popadli w zapomnienie.
  • 4:12 - 4:18
    Kilka z tych wytrwałych promieniopłetwych,
    rekinów i czworonogów
  • 4:18 - 4:19
    poszło w przeciwną stronę.
  • 4:20 - 4:21
    Zrobili się mniejsi,
  • 4:21 - 4:23
    żyjąc szybko i umierając młodo,
  • 4:23 - 4:25
    jedząc mało i rozmnażając się gwałtownie.
  • 4:26 - 4:28
    Próbowali nowych smaków,
  • 4:28 - 4:29
    różnych miejsc do życia,
  • 4:29 - 4:31
    osobliwych głów i dziwacznych ciał.
  • 4:31 - 4:32
    (Śmiech)
  • 4:32 - 4:35
    Znalazły okazję, rozmnożyły się
  • 4:35 - 4:39
    i wygrały przyszłość dla 60 tysięcy
    żyjących gatunków,
  • 4:39 - 4:41
    łącznie z tobą.
  • 4:41 - 4:42
    Właśnie dlatego wyglądają znajomo.
  • 4:42 - 4:44
    Nawet znasz ich imiona.
  • 4:46 - 4:48
    Zwycięstwo nie przychodzi
    przez przypadkowe zdarzenia
  • 4:48 - 4:50
    ani wyścig zbrojeń.
  • 4:50 - 4:54
    Ci którzy przetrwali, wybrali
    alternatywne, rozwojowe ścieżki.
  • 4:54 - 4:57
    Niektórzy osiągnęli niewyobrażalny sukces,
  • 4:57 - 4:59
    a inni zamienili się
    w chodzące martwe ryby.
  • 5:01 - 5:03
    (Śmiech)
  • 5:03 - 5:05
    To prawdziwe naukowe określenie.
  • 5:05 - 5:07
    (Śmiech)
  • 5:07 - 5:08
    Teraz badam,
  • 5:08 - 5:12
    jak te ścieżki do zwycięstwa i porażki
    powtarzają się na przestrzeni czasu.
  • 5:12 - 5:16
    Moje laboratorium
    ma tysiące martwych ryb,
  • 5:16 - 5:18
    ale jest ich jeszcze więcej.
  • 5:18 - 5:20
    Jednak już wiadomo,
  • 5:20 - 5:23
    że przetrwanie twoich przodków
    podczas masowego wymierania
  • 5:23 - 5:26
    i ich reakcje w późniejszym czasie
  • 5:26 - 5:28
    stworzyły cię tym, kim jesteś dzisiaj.
  • 5:28 - 5:30
    Co mówi to nam na przyszłość?
  • 5:30 - 5:33
    Póki garstka gatunków ocaleje,
  • 5:33 - 5:35
    życie przetrwa.
  • 5:35 - 5:39
    Ci wszechstronni szczęściarze
    nie zastąpią po prostu strat,
  • 5:39 - 5:41
    ale wygrają jako nowe odmiany.
  • 5:41 - 5:44
    Może im to tylko zająć kilka milionów lat.
  • 5:45 - 5:46
    Dziękuję.
  • 5:46 - 5:50
    (Brawa)
Title:
Jak wygrać ewolucję i przetrwać masowe wymieranie
Speaker:
Lauren Sallan
Description:

Gratulacje! Będąc tutaj, jesteś jednym ze zwycięzców historii - kulminacją trwającego 4 miliardy lat sukcesu. Pozostałe 99% gatunków, które kiedykolwiek żyły, są martwe - zabite przez pożar, powódź, asteroidy, mróz, upał i twarde zasady selekcji naturalnej. Skąd mamy tyle szczęścia i ciągle wygrywamy? W tej krótkiej, zabawnej prelekcji, paleontolog i członkini TED Lauren Sallan pokazuje, jak, mimo masowego wymierania, przetrwanie twoich przodków przyczyniło się do tego, kim jesteś dzisiaj.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:05

Polish subtitles

Revisions