آسیه حاتمی | چهار اقدام برای نتيجه گرفتن از سال‌هایی كه صرف اخذ مدارك آموزشی مي‌كنيم | تداکس‌تهران

شايد تنها هدف تعريف شده در بيست سال اول زندگی اغلب ايرانی‌ها به تحصيلات و كسب علم مربوط مي‌شود. زمان بسیاری را در مدرسه، مؤسسات آموزشی و کمک آموزشی می‌گذرانند و امیدوارند كه این تلاش، سرمايه مرحله بعدی زندگی آنها باشد. اما تحقیقات نشان می‌دهند که اكثر تازه فارغ‌التحصيلان در ايران، نه تنها مهارت كافی برای قبول مسئوليت در يك شغل را ندارند بلكه اميدی به داشتن آينده‌ی درخشان برای خود را نيز ندارند. آیا اين همه وقت و پول و انرژی براي درس خواندن ارزشش را دارد؟ آسيه حاتمی، کارآفرین و محقق بازار کار در ایران، كه از طریق تأسیس شرکت ایران تلنت در ١٥ سال گذشته با دغدغه هزاران كارفرمای ايرانی و بين‌المللی در زمينه جذب نيروی متخصص آشنا شده است، به ما نشان می‌دهد با چهار اقدام به موقع می‌توان هزينه مالی و غير مالی آموزش را تبديل به سرمايه گذاری و دارايی کرد.
این سخنرانی در یکی از رویداد‌های TEDx، که با قالب کنفرانس‌های تد اما به صورت مستقل و با جامعه محلی برگزار شده، ارائه شده است. اطلاعات بیشتر در https://www.ted.com/tedx

بزرگترین دغدغه ما ایرانیها و شاید

تنها هدفی که برای ما
در ۲۰ سال اول زندگی مشخص کردند،

درس خواندن است.

مادر و پدرها به روشهای مختلف تشویقی
و تنبیهی تلاش میکنند،

تا بچههایشان را ترغیب کنند که درس بخوانند

هزینه میکنند،

مدرسههای خوب پیدا میکنند،
و همهی امیدشان این است که

بچههایشان بتوانند آینده بهتری داشته باشند

بازار کنکور داغ است،

تلاش برای ورود به دانشگاهها،

میبینیم در بچهها

و قله کنکور را که فتح کردند،

درگیر یک،
نامشخصی برای آیندهشان میشوند.

درگیر یک روزمرگی، که نمیدانند آیندهشان
چه شکلی خواهد شد.

دانشگاه را که پشت سر گذاشتند،

مواجه میشوند با کوله باری از کتابهایی
که خواندند،

درسهایی که پاس کردند.

جزوههایی که نوشتند

و هیچکدام از اینها لزوما،

آیندهشان را تضمین نمیکند.

میدانید،

سطح تحصیلات در کشور ما به نسبت بالاست.

ما رتبه اول چاپ مقالات را
در آسیا را داریم.

رتبه شانزدهم را در دنیا داریم.

پنجمین تولید کننده مهندس، از نظر تعداد،
در دنیا هستیم

و با وجود سطح بالای تحصیلاتی که
در کشورمان وجود دارد

و در حالی که مدیران دانشگاهها
به نبوغ ایرانی افتخار میکنند،

و اینکه چقدر راحت بچهها دارند،

از دانشگاههای خارج از کشور پذیرش میگیرند
و میروند،

مدیران شرکتها
از سطح مهارت بچهها مینالند

از سطح تسلطشان، تخصصشان
و حتی روابط کار

که چیز زیادی از آن نمیدانند.

مدیران شرکتها، ادعا میکنند
بچههایی که از دانشگاه در میآیند

تقریبا هیچی نمیدانند

و حتی نمیدانند که چی میخواهند

و با توجه به همهی این شرایطی که
وجود دارد

سوالی که پیش میآید این است که

واقعا ارزشش را داشت این همه درس خواندن؟

ارزش تمام آن شب و روزهای
پر از استرس را داشت؟

آیا ارزشش را داشت که
تنها هدفم باشد در این ۲۰ سال؟

من با گذشت همهی این سالهایی که
از تحصیلات آکادمیکم میگذرد

و با تجربهای که در این ۱۶-۱۷ سال،

در زمینهی استخدام متخصصین در شرکتهای
ایرانی و خارجی کسب کردم

و با تحقیقاتی که در زمینهی اشتغال و
بازار کار انجام دادم در این سالها به

این نتیجه رسیدم که اصلا.

برداشت من از آموزش اشتباه بوده

و فکر میکنم مکملهایی در کنار
آموزش آکادمیک وجود دارد

که اگر این مکملها در کنارش نباشد

اصلا فرایند آموزش کامل نشده است

و دوست داشتم نگاه خودم را با شما
به اشتراک بگذارم

اولین آن،

اجازه بدهیم،

اهداف ما، آموزشمان را شکل دهند.

ببینید، ما زمانی که وارد دبیرستان میشویم

اولین چیزی که به آن فکر میکنیم

این است که چطور میتوانیم
وارد دانشگاه شویم.

دیدیم

مادر و پدرها وقتی میخواهند
برای بچههای دبیرستانی مدرسه انتخاب کنند،

اولین سوالی که از مدرسه میپرسند این است،

که نرخ قبولی کنکور شما چطور است؟

وقتی درسمان را شروع میکنیم،

از همان سال اول شروع میکنیم به تست زدن.

من اصلا نمیگویم که این اتفاق خوبی است

نمیگویم این یک ارزش است.

چیزی که میگویم این است

که با ماموریتی که برای
۴ سال بعد مشخص میکنند،

تازه به این فکرمیکنند که

پس الان چطور باید این ۴ سالم را بگذرانم.

در واقع نقطه اثرگذاری درسی که امروز،

سال اول و دوم و سوم و چهارم دبیرستان
میخوانند را،

در قبولی کنکورشان،
در ورود به دانشگاه میبینند.

ولی واقعیت این است که،
وقتی وارد دانشگاه میشویم،

چنین ماموریتی نمیبینیم

وقتی وارد دانشگاه میشویم،

به این فکر نمیکنیم که نقطه اثرگذاری درسی
که امروز من میخونم کجاست

منی که این درس را میخوانم،

با کسی که نمیخواند،
چه تفاوتی قرار است داشته باشد

و واقعیت این است که،

همهی ما احتمالا دیدیم اطراف خودمان یا
شاید حتی خودمان

که یک درسی را خواندیم،

تحصیلات تکمیلی را نیز طی کردیم

حتی وارد یک شغلی شدیم

و بعد متوجه شدیم که اصلا،

این رشتهای نیست که من دوست داشتم.

اصلا کاری نیست که من دوست داشته باشم
انجام دهم.

شاید برای این اصلا آفریده نشدم.

یک تحقیق خیلی جالبی «Talent Coach»
انجام داد،

روی یکی از بهترین دانشگاههای کشورمان،

ارزیابی که بین فارغالتحصیلانش
انجام دادیم

یکی از نتایجی که نشان داد این بود که

حداقل ۱۰٪ فارغالتحصیلان بعضی از رشتهها،

و حداکثر۷۰٪ فارغالتحصیلان
رشتههای مختلف مهندسی،

در گروهی که گروه هدف بودند

ادعا می کردند، شغلی که من دارم
ربطی به تحصیلاتم ندارد.

باز به این کار ندارم که

علتی که بچهها همچین برداشتی داشتند
این است که،

اصلا تقاضایی برای آن رشته
در بازار کار وجود ندارد،

یا اصلا اینها شناختی نسبت به
بازار بعدش نداشتند.

آنچه میخواهم بگویم

این است که: اگر میدانستند،

قرار است بعد از چهار سالی
که آن درس را خواندند،

یا حداقل چهار سالی که می خواهند
درس بخوانند،

قرار است بعدش چه دنیایی منتظرشان باشد،

حداقل اتفاقی که میافتاد این است که

آن چیزی که شروع میکردند
به درس خواندن در موردش

و دیدن آموزش در حوزه آن بود.

مرتبط میشد با علایق بعد
از پایان آموزششان.

این حداقل اتفاق بود.

ولی در عین حال اگر میدانستند،

آن فضایی که میخواهند بعدا واردش بشوند،

مورد علاقهشان هست. دوستش دارند.
برای آن ساخته شدهاند.

میتوانستند فرایند تحصیلشان را نیز
شکل دهند.

میتوانستند پروژههایی که در حین دانشگاه
بر میدارند

و به اصطلاح خودشان،
پروژههای دانشجوییشان هست

میتوانست مرتبط باشد به
بعد از فارغالتحصیلیشان.

میتوانست یک دردی را از صنعت حل کند.

حتی ممکن است علاقمند به
پژوهشهای آکادمیک باشد.

در همین راستا میتوانستند برش دارند.

به هر حال اینکه بدانند ماموریتشان،

بعد از پایان تحصیلاتشان چه هست.

و نقطه اثرگذاریاش چیست.

هم در شروع، و هم در مسیر آموزش،

قطعا تاثیرگذار میتوانست باشد.

و با انگیزهی بیشتری میتوانستند
آن درس را بخوانند.

دوم،

به هر قیمتی شده تجربه کسب کنند.

به هر قیمتی شده تجربه کسب کنید.

من یادم هست چند ماه پیش،

مدیر ارشد یکی از شرکتهای موفق

که در ایران فعالیت میکند پیش من آمد

و به من گفت که به دنبال استخدام

یک کارشناس حقوق هستم،

یا زبان انگلیسیاش، یا زبان عربیاش
باید خیلی کامل باشد.

قدرت مذاکرهی خیلی خوبی باید داشته باشد.

صنعت من را بشناسد.

که در مذاکرات بینالمللی،
بتواند ریسکها را پوشش دهد

و امتیازات لازم را بتواند بگیرد.

و در حالی که من داشتم جستجو میکردم

که یک رزومهی مرتبط با همهی این ویژگیها

و توانمندیها پیدا کنم،

با خودم داشتم فکر میکردم،

کدام دانشگاه یا موسسهی آموزش میتواند

این همه مهارت را در یک شخص ایجاد کند.

بجز اینکه، این شخص،

بتواند در این شرکت، یا امثال این شرکت

در چنین موقعیتی قرار بگیرد،

و به مرور زمان

طی سالها،
بتواند این مهارت را کسب کند

و واقعیت این است که،

تقریبا همهی شغلها همین وضعیت را دارند

بدون تجربه کردنش، افراد نمیتوانند
آن مهارت را کسب کنند

و البته،

این خلا را از شاید ۵۰-۶۰ سال پیش،

دانشگاهها مشاهده کرده بوند

ما میبینیم که نصف فرایند آموزش
رشتههای پزشکی

در بیمارستانها اتفاق میافتد

یعنی یک دانشجوی پزشکی،

با دیدن موارد واقعی پزشکی است
که میتواند پزشک شود

پس تنها راهی که آموزش به معنای واقعی
بتواند کامل بشود

و ما مهارتش را بتوانیم کسب کنیم

این است که مورد واقعی ببینیم

درگیر مسائل و چالشهای واقعی بشویم

و زمان امتحان کردن آن در حین تحصیل است،
نه بعد از پایان تحصیلات

و بعد برای آن اولویت قائل بشویم

برای آن زمان بگذاریم

رزومه درست کنیم و از شرکتها بخواهیم که

ما را به عنوان کارآموز قبول بکنند

وقتی می گویم به هر قیمتی،
یعنی میتواند این باشد که

ما شرط تعیین نکنیم که با شرایط
و ویژگیهای خاص،

یا اگر شرکت محترم،

تو احترام لازم برای دانش من قائل بودی،

میآیم و برای تو کارآموزی میکنم.

نه!

فقط یک شرط بگذاریم،

و آن اینکه،

اجازه بدهید من درگیر روزمرگی واقعی،

و چالشهای واقعی کسبوکارت بشوم

و باز وقتی میگویم به هر قیمیتی،

شاید قیمتش این باشد که

آن پولی که برای گذراندن یک دوره آموزشی

در یک موسسه آموزشی میخواهیم بپردازیم

بدهیم به شرکتی و از او اجازه بگیریم،

تا یکی دو ماه در آن شرکت درگیر موفقیتها

و درگیر چالشهای آن شرکت بشویم

من سه سال مشاوره جذب نیروی دانشگاه IIT
در هند بودم

از ۵ قارهی دنیا،

سالی دو هفته
می آمدند به این دانشگاه

بچهها را مصاحبه میکردند

و برای استخدام در شرکتشان

و یا حتی برای جذب کارآموز

من خیلی مصاحبههای زیادی،

با فارغالتحصیلان یا دانشجویانی که
در شرف فارغاتحصیلی بودند انجام دادم

واقعیت این است که بچههای ما حتی
نزدیک به آن فارغالتحصیلان نبودند

از نظر هوش و استعداد نه،

از نظر قدرت،

آن دانشجویانIIT در اثبات خودشان،

با استناد به تجربه کارآموزیشان،

با استناد به پروژههایی که انجام داده بوند

و با استناد به فعالیتهای جانبیشان
که در حین تحصیل انجام میدادند

و تلاش میکردند،

مصاحبهگر را قانع کنند که من میدانم
علائقم چی هست،

و من پتانسیلهای خودم را پیدا کردم،

و من روابط کار میدانم چی هست،

مهارت ارتباط میدانم چی هست

و جالب اینجا بود

که شرکتهایی که میآمدند آنجا

و بچهها را مصاحبه میکردند

فعالیتهای جانبی دانشجویان برایشان
اولویت بیشتری داشت تا

درجهی تحصیلات آن بچهها

سوم،

از مردم و متخصصین یاد بگیریم،

نه فقط از کتابها

در دانشگاه «UCLA»،

و آکادمی اطفال آمریکا،

تحقیقاتی انجام دادند که نشان میداد،

بچههایی که در خانوادههای تحصیل کرده
بزرگ شدند،

معمولا سطح تحصیلات بالاتری داشتند

حتی نشان میداد،

بچههایی که زیردست والدین پرتوقع و
با انتظارات بالا قرار گرفتند

معمولا شانس موفقیت بیشتری در آموزش داشتند

«جولین هلمن» در مقالهاش
در «فوربس» مینویسد:

«من چون در یک خانواده کارآفرین بزرگ شدم،

فهمیدم کارآفرین انعطافپذیر است،

صبور است،

و از ارتباطاتش استفاده میکند»

و ادعا میکند،

بچههایی که در خانوادههای کارآفرین
بزرگ میشوند،

مقاومت بیشتری در مقابل چالشها دارند

و میدانند برای رسیدن به نتیجه
باید صبر و تلاش کرد

و واقعیت این است که این اتفاق
فقط در یک خانواده نمیافتد

به کمک افرادی میافتد که ما
انتخابشان میکنیم

که با آن ها زمان بگذرانیم

در واقع ما هستیم که انتخاب میکنیم،

میخواهیم شکل کی بشویم

یا ممکن است در یک تخصص یا حوزه مشخص

انتخاب کنیم که شبیه چه کسی شویم

آیندهی ما میخواهیم چه کسانی باشند

و در واقع وقتی در کنار آنها قرار میگیریم

با آنها زمان میگذاریم

باعث میشود که خیلی سریعتر
به آینده آنها برسیم

و این اتقاق لزومی ندارد که حتما،

در هفتهها، ماهها و سالها بیافتد

ممکن است در یک جلسهی نیم ساعته
با آدمی باشد

که با یک نگاه متفاوتی آشنا بشویم

نه لزوما یک تخصص خاص را
در آن نیم ساعت کسب کنیم

یک مثال جالب و کوچک برای شما میزنم

یادم است، ۱۳-۱۴ سال پیش بود

یک شرکت اروپایی به پیش من آمد

و گفت من دنبال استخدام یک مهندس هستم

به او گفتم: «خوب، چه مهندسی میخواهی؟»

گفت که اصلا هیچ فرقی ندارد
چه مهندسی،

من کسی را میخواهم که مهندسی خوانده باشد

گفتم، ما در ایران، مهندسی داریم،

از برق و کامپیوتر، شیمی، مکانیک، صنایع

انواع مختلف،
و آنها زمین تا آسمان با هم فرق دارند

چطور برای تو فرق نمیکند
که کدام یک از مهندسها باشد

گفت دانش فنیای که شخص باید
داشته باشد،

تا از پس کار در شرکتم بر بیاید را
همینجا باید یاد بگیرد،

یعنی آشنایی با صنعت من را
باید در شرکت من و با تجربه کردن یاد بگیرد

من از مهندسی که میخواهم استخدام کنم،

قدرت حل مسالهاش را میخواهم

و مهندس با مسالههایی که
در دانشگاه حل کرده،

امروز به نقطهای رسیده،

که میتواند مساله را شناسایی کند

به کمک اطلاعات،

تلاش کند تا بتواند
راهحلش را پیدا کند

و این اولین بار بود که
نگاه من به رشته مهندسی

از یک حالت فنی،

تبدیل شد به یک حالت تحیلگری

پس در کنار آدمهای مختلف قرار گرفتن،

قطعا میتواند به ما کمک کند که،

دید متفاوتتری داشته باشیم

و تخصصی که میخواهیم کسب بکنیم را

میانبر یا جهشی بزنیم به آینده آن افراد

و در نهایت،

کشف و اکتشاف کنیم

ببینید،

ما خدای تکرار فرایندهایی هستیم
که جلویمان میبینیم.

یعنی کاری را میکنیم که همه میکنند.

یکی از راههایی که همه میروند.

روشی را انتخاب میکنیم که

همه انجامش میدهند

و این به هر کدام از مراحل زندگیمان
و انتخابهایمان میتواند ربط پیدا کند

و واقعیت این است که اگر
آن روشهایی که همه میروند

و نتایجی که همه دارند میگیرند.

همانی است که ما دوستش داریم

و همانی است که ما میخواهیم داشته باشیم.

بسیار عالی،

یعنی آن نتیجهای که مطلوب ما هست.

مسیرش هم قاعدتا، همان روش،
همان انتخاب را باید طی کنیم

ولی مشکل وقتی است که،

که ما آن نتیجهای که همه دارند میگیرند،

لزوما آن نیست که ما دنبالش هستیم

جایگاهی که میبینیم اطرافیانمان دارند،

شرایطی که دارند،

با ایدهآلهای ذهنی ما متفاوت است

پس قاعدتا در چنین شرایطی،

اگر نتیجهی متفاوت میخواهیم بگیریم،

باید مسیر متفاوتی انتخاب بکنیم

و برای گرفتن نتیجهی متفاوت و مسیر متفاوت

باید نگاه متفاوت داشته باشیم

و لازمهی نگاه متفاوت داشتن این است که

جستجو کنیم و نگاههای دیگر را پیدا کنیم

روشهای دیگر را پیدا کنیم

تفاوتها را بگردیم و پیداش بکنیم

افرادی که عطش پیدا کردن تفاوتها را دارند،

معمولا گزینههای بیشتری را
برای امتحان کردن پیش روی خود میبینند

و جسارت میکنند روشی را انتخاب میکنند که

لزوما همهی اطرافیانشان
ممکنه انجام ندهند

زمانی که من از دانشگاه فارغالتحصیل شدم،

به عنوان یک مهندس،

مهندس قداست خودش را داشت

و مهندس، باید مهندس میشد

و من به صورت اتفاقی مواجه شدم با
یک موقعیت شغلی،

که هیچ ارتباطی به رشتهی مهندسیام
لزوما نداشت

حوزهی فروش و بازاریابی بود،

برای یک محصول آنلاین

محصول آنلاین نیز آن زمان تعریف مشخصی نداشت

فروش و بازاریابی هم از نگاه افراد،

در شان یک مهندس نبود که امتحانش بکند

ولی دوست داشتم امتحانش کنم

روشی متفاوتی بود که میدانستم،

عدهای در دنیا دارند امتحانش میکنند

گفتم نهایت این است که یک مدت میروم سراغش،

و بعد دوباره برمیگردم و مهندس میشوم

و زمانی که شروعش کردم،

بارها و بارها اطرافیانم،

حتی استاید دانشگاهم به من گفتند:

«آسیه حیف تو نیست که مهندسی،
ولی داری این کار را انجام میدهی»

ولی ولش نکردم، ادامهاش دادم،

و اعتقاد دارم امروزی که من در چنین جایگاهی
قرار گرفتم

و موفقیتهایی که امروز کسب کردم،

قطعا یکی از دلایلش،

انتخابی بود که آن روز یک داشتم

و رفتن روش متفاوت

کاری که همه لزوما انجامش نمیدهند،

قطعا سخت است

ولی جالب است بدونید که،

«گالاپ» روی تحقیقی که
روی ۸۰ هزار مدیر انجام داد،

تا پیدا کند مدیران موفق چه ویژگیهای
خاص خودشان را دارند،

به این نتیجه رسید که مدیران،

پیشزمینههای متفاوتی دارند

گذشتههای متفاوتی و
روشهای متفاوتی دارند.

ولی یک ویژگی همهی آنها این است که،

تردیدی در شکستن باورهایی که،

زاییده خرد جمعی اطرافیانشان هست،

نداشتند

و جسارت کردند روش متفاوتی را امتحان کردند،

و موفق شدند

پس از اگر نتایجی که همه میگیرند،

نتایج مطلوب ما هست

میتوانیم همان راهی را برویم
که همه می روند

ولی اگر نتیجهی متفاوتی را دنبالش هستیم،

راه متفاوتی را میرویم

و در مجموع من فکر میکنم،

آموزشی که با هدف ما شروع میشود،

شکل میگیرد،

و جهت پیدا میکند

آموزشی که در کنارش تجربه کردن موارد واقعی،

و فعالیتهای جانبی هست

آموزشی که ما از آدمهایی
که در کنارمان میسازیم،

میتواند نشات بگیرد

و در نهایت،

با یک روحیهی جستجوگر،

پیدا کردن راههای مختلف،

و پیدا کردن تفاوتها

میتواند یک آموزش کاملی را بسازد،

که تضمین کنندهی آینده ما است.