French Revolution (Part 2)

Keçən videonu
1789-un sonuyla bitirmişdik.

Parislilər Bastiliyadan silah əldə
etmək və bir-iki məhbusu azad edib

öz ağıllarıyca özlərini
16-cı Lüdoviqin tiranlığından

müdafiə etmək istədiyindən

Bastiliyaya hücum etmişdilər.

16-cı Lüdoviq tərəddüdlü şəkildə
meydandan çəkilib demişdi ki,

Milli Məclisə daha
mane

olmayacaq.

Çünki, divarlardakı yazıları
görmüşdü, o hər dəfə

nə isə edəndə bu
daha da ekstrimal qarşıdurmaya

yol açmışdı.

Beləliklə 1789-cu ilin sonunda
qarışıqlıq artıq Fransanın çox yerinə

ayaq açmışdı.

Milli Məclis konstitusiya
yaratmaqdadır, hansı ki,

1791-ci ilə qədər tam mənasilə
baş tutmayacaq.

Amma bu konstitusiyaya
zəmin yaradacaq

amilləri birləşdiriblər.

Amma özlərinin
"İstiqlaliyyət Bəyənnamə"lərini 1789-un

avqustunda artıq
elan etmişdilər:

İnsan və vətəndaş hüquqları bəyannaməsini.

Hər şey qaydasında getsəydi,
sadəcə bir- iki lin içində

Konstitusiyamız,
ola bilsin bir növ

Konstitusiyalı Monarxiyamız
olardı.

Ancaq təəssüf ki, xüsusən də
16-cı Lüdoviq üçün hər şey

yaxşı getmirdi.

Bildirdiyimiz kimi, bütün
bunlar təbliğat idi

və insanların ac olması ucbatından
başlamışdı.

Maliyyə böhranı və aclıq vardı.

1789-cu ilin oktyabrında isə
şayiələr gəzməyə başladı ki,

kralın həyat yoldaşı
Mariya Antuantetta

Versalda gizlində taxıl saxlayırmış.

İnsanlar Versaldakı bu böyük
taxıl tayalarını

gözlərinin qarşısına gətirir,
elə bir vaxtda ki, onlar

çörək tapmırdılar.

Çörək isə qida rejimində
əsas ərzaq idi.

Beləcə kəndli qadınlar
Versal sarayına

yürüş edirlər.

Onlar silahlanmışdılar.

Bu Versala yürüş edən
kəndli qadınların

təsviridir.

Onlara Versala yollanır
və binanın içinə

daxil ola bilirlər.

16-cı Lüdoviq və Mariya Antuanetta
nə ilə məşğul

olduğundan şübhələndikləri üçün
tələb edirlər ki,

onlar Parisə
köçsünlər.

Bu da qadınların yürüşü.

Onların tələbləri
ödənir.

Nəticədə 16-cı Lüdoviq
yoldaşı Mariya Antuantettayla

Parisə köçür, harda ki
taxıl gizlətmək kimi

şeylərlə məşğul ola
bilməyəcəkdilər

və onların nə etdiyini
izləyən, çox da dostcanlı

olmayan insanlarla
əhatələnmiş

olacaqdılar.

Düşünürəm əsas faktor
xalq ac ikən kralın

taxıl gizlətməsi şayiələrinin
yayılması idi.

Amma şayiələr həm də deyirdi ki,
kral yeni Fransanın,

yeni Milli Assembleyanın bəzi
rəmzlərinə qarşı

hörmətsizlik edirmiş.

Bu da insanları
qəzəbləndirmişdi.

16-cı Lüdoviq də daxil olmaqla
hər kəs bilirdi ki, baş verənlər

onu çox da maraqlandırmırdı.

Formalaşan bu konstitusiyalı
monarxiya, Milli Məclisdə

itirilən bu güc onu

maraqlandırmırdı.

Demək 1790-cı ilin
əvvəlləri kral və kraliçanın

Parisdə Tyulri adlı binada
ev həbsində olduğunu

sıxıntılı bir vəziyyəti əks etdirir.

Milli Məclis isə
konstitusiyanı

tərtib edir.

Burda gördüyünüz kimi.

Onlar hamsı Tennis Kortu
Andını içiblər.

Eyni zamanda bütün Fransada
əks-inqilab

aktları baş verir.

-

Baş verən inqilabı
bəyənməyən insanlar

əks-inqilabçılııqla
məşğuldur.

Onlar sonradan
ram edillir

və insanlar bir-birlərinə
qarşı planlar qurur.

Zadəganlarsa deyir ki,

bilirsiniz nə var,

bu gedişat mənim
xoşuma gəlmir.

Artıq yetərincə
zorakılıq görmüşük.

Xalq qəzəblidir.

Mən sadəcə olaraq
pulumu və yığa bildiyim nə varsa

götürüb ölkədən
çıxıb gedəcəyəm.

Ölkəni tərk edəcəyəm.

Belə zadəganlar Frasanı
tərk etməyə başlayır.

Onlar siyasi mühacir adlanırdı.

-

Belə bir təsəvvürləri vardı ki,
Fransada onlara

yaxşı idi, amma bu uzun çəkməyəcəkdi,
buna görə də

getməlidilər, bu fikir 1791-də
də var idi.

1790-cı il narahat keçmişdi.

1791-də də təhlükədən uzaqlaşma
fikri 16-cı Lüdoviq və

Mariya Antuanettanın

ağlına batmışdı.

Amma öklədən çıxa
bilmədilər.

Böyük Britaniyaya
güvənmirdilər.

Digər ölkələrin heç birinin də
onlara təhlükəsiz sığınacaq verəcəyinə

inanmadılar.

Beləliklə onlara canı yanan
generallarından biri

dedi ki, sərhəd bölgəsinə
gəlin,

baş verən bütün
iğtişaşlardan

gizlənə bilərsiniz.

Beləcə nökər qiyafəsi

geyinirlər.

-

Öz nökərlərini isə
zadəganlar kimi geydirirlər ki,

Parisdən qaçmağa çalışarkən
ələ keçsələr hədəf

onlar olsun.

Qulluqçu kimi geyinən
kral və kraliça bu generalın

mülkünə sığınır.

Amma Varenne şəhərində

onlar tutulurlar.

Camaat onları əsir alır

və geri Parisə gətirir.

Buna Varenneyə qaçış, yaxud

Parisdən qaçış, necə istəyirsinizsə

demək olar.

Beləliklə XVI Lüdoviq artıq

divardakı yazını görməyə başladı.

Onlar qaçmağa çalışdılar.

Ancaq insanlar onları geri gətirdi.

İndi təsəvvür edə bilərsiniz ki,
insanların çoxu

kralı artıq sevmirdi.

Onlar hətta kralın mövcudluğu
fikrini sevmirdilər.

Ən inqilabçı, ən
radikal hərəkat isə

yakobinlər adlanırdı.

Kral və kraliça qaçmağa çalışıb
geri gələndən sonra isə

onlar düşünürdü ki, kralın olmasının

nə əhəmiyyəti var?

Ey Milli Məclis, siz,
ümumiyyətlə, niyə

krala hərhansı güc verən

bir konsitutsiya yazmağa çalışırsız?

Bizim respublikamız olmalıdı.

Əslində-- respublikanın
nə olduğuna dair çoxlu

dəqiq açıqlamalar var,
lakin ən sadəsi budur ki,

o kralsız, imperatorsuz və

kraliçasız bir dövlətdir.

Beləliklə onlar deyir ki, bilirsiz, bizim sizə
ehtiyacımız yoxdu—siz Milli

Məclis, radikal olduğunuzu
düşünürsüz.

Ancaq siz kifayət qədər
radikal olmursunuz.

Biz bütövlükdə monarxiya
fikrini ortadan qaldırmaq

istəyirik.

XVI Lüdoviqin qaçmağa
çalışması faktını biz

onun taxtdan imtinası olaraq
görürük.

Taxtdan imtina və yaxud əslində
vaz keçmək.

Onlar əslində Parisdə
təşkilatçılıq eləməyə başlayıblar.

Tam bura
Champ-de-Marsdır.

Bunu tamamən səhv
dediyimi bilirəm.

Bu onun indiki
şəkilidir.

Beləliklə, onlar Parisdə olan
bu cür ictimai bir parkda

imzalar almağa
başladılar, əslində krala

ehtiyacımız yoxdur demək üçün.

Biz nəhayətində öz respublikamızı
yaratmaq istəyirik.

Beləliklə Milli Məclis, kifayət
qədər radikal deyil.

İnsanlar burada , Champ-de-Marsda
toplaşmağa başladılar

və hadisələr biraz
pisləşdi.

Belə ki, qoşunlar hər kəsi
bir növ

sakitləşdirməyə göndərildi.

Bunlar əslində Milli
Məclis tərəfindən

idarə olunan qoşunlar idi.

İnsanlar, hansı ki
əsasən 3-cü silk

tərəfindən idarə olunurlar.

Ancaq işlər biraz qarışdı.

Qoşunların bəzilərinə
daşlar atılırdı.

Qoşunlardan bəziləri, birinci,
havaya atəş

açmağa başladı.

Lakin, ən axırda, işlər həqiqətən
cığırından çıxanda

kütləyə atəş açdılar.

Təxminən 50 insan öldü.

Bu qətliam idi.

Və yaxud Champ-de-Mars Qətliamı.

Onu səhv dediyimi bilirəm.

Bu fransızca tələffüz olunan
bir video deyil.

Ancaq təsəvvür eləyə bilərsiniz ki,
insanlar indi daha da əsəbidir.

İnsanlar hələ də aclıq çəkirlər.

O problem hələ də
uzaqlaşmayıb.

Kral və kraliça bir növ
istəksizdirlər --

hər kəs onların hakimiyyətə
qayıtmağa çalışması

faktından şübhə duyur.

Onlar qaçmağa çalışdılar.

Nə vaxt ki Yakobinlər, yaxud
ümumilikdə bir növ,

inqilabçılar, amma onlar Yakobinlər
tərəfindən yönləndirilirlər,

onlar təklif etməyə başlayanda ki,
hey, bizim respublikamız olmalıdır.

Bizim hətta kralımız olmamalıdır.

Onlar insanları bura yığırlar,
birdən-birə, Milli Məclis tərəfindən

idarə olunan qoşunlar

kütləyə atəş açır və
mülki şəxsləri onlara

daş atdıqları üçün öldürürlər.

Onlar böyük daşlar da ola bilərdi.

Amma təsəvvür edə bilərsiniz ki,
bu onsuz da ac və susdurulmuş

olan xalqı daha da
əsəbiləşdirəcək.

Kral və kraliçanın sonunda
hakimiyyətə qayıdacağına dair

insanları daha da
narahat etməyə,

birdən-birə özlərini fransız
inqilabına daxil etməyə çalışan

iki böyük gücünüz oldu.

Mən bir az burda haşiyədən
qırağa çıxacam.

Çünki bu elə bir şeydir ki,
ən azından mənə

Avropa tarixini öyrənəndə
qarışıq gəlmişdi.

Bu ölkələriniz var,
onları adlandıra bilərsiniz.

Avstriya var, hansı ki
narıncı rəngləmişəm.

Buradakı xəritə
müasir xəritədir.

Amma narıncı rəng ilə,
bir növ Avstriyanın o vaxt

necə olduğunu göstərmişəm.

Təxminən 1789, 1790, 1791-ci illər.

Bu qırmızı rəngdə,
Prussiya var.

Mən sizə göstərmək istəyirəm ki,
bunlar bizim haqqında

mövcud anlayışımız olan
Avstriyadan çox fərqlidir.

Bu gün Avstriya bax buradakı
müasir ölkədir.

Prussiya isə hətta müasir
ölkə kimi mövcud deyil.

Müqəddəs Roma İmperiyası
anlayışı var,

hansı ki bu başqa krallıqlar,
imperiyalar ya da

onları necə adlandırmaq istəyirsinizsə,
onlarla üst-üstə düşür.

Mən burda bir az haşiyədən
kənara çıxmaq istəyirəm.

Müqəddəs Roma İmperiyası,
məşhur Volterin də dediyi kimi

nə müqəddəs, nə roman,
nə də imperiya olub.

O haqlı idi.

Bu həqiqətən də, bir növ Alman
krallıqlarının və dövlətlərinin

zəif konfederasiyası idi-- əsasən
alman krallıqları və dövlətləri.

Gördüyünüz kimi, bu, bir növ
müasir Almaniya ilə üst üstə düşür.

Müqəddəs Roma İmperiyasında
iki ən təsirli güc,

ya da əslində Müqəddəs Roma
İmperiyasında ən təsirli güc

Avstriyalılar idi.

Avstriyalıların hökmdarının
Müqəddəs Roma

İmperatoru titulu var idi.

O II Leopold idi.

Amma bu o demək deyil ki,
o qədim Roma imperatorları kimiydi.

Qədim Roma imperatorları əslində
Romadan kənardan gəliblər.

Bax, o vaxt Roma İmperatorluğunda
heç nə Romanın

idarəçiliyində deyildi.

Beləliklə o roman deyildi,
biz latınca danışan

insanlar haqqında danışmırıq.

Biz alman dillərində danışan
insanlar haqqında danışırıq.

O isə bir imperatorluq deyildi.

Yəni sıx birləşmiş bir
idarəetmə strukturu deyildi.

O dövlətlərin bu zəif confederasiyası
idi.

Lakin ən böyük təsiredici
amil region idi,

hansı ki Avstriyanın Habsburqlarının
yaxud II Leopoldun

idarəsi altında idi.

O nəinki idarədəydi və

Müqəddəs Roma İmperatoru
titulu var idi,

hətta avstriyalıları da idarə eləyirdi,
hansı ki, təxminimcə,

o dövrdə imperiya adlandıra bilərdiniz.

O həmçinin Mariya Antuanettanın
qardaşı idi.

II Leopold, o onun
qardaşıdır.

Beləliklə, II Leopold və başqa
bir Alman dövlət

Prussiyadan II Fridrix
Vilhelm.

Bunu daha yaxşı bir
rəngdə eləyim.

Onlar Pillnitz Bəyannaməsini
verdilər.

Bunu qeyd götürüm.

Beləliklə, bu, Fransanın yalnız
ümumi əhalisinə,

yaraya hətta təhqir də
əlavə edəcək.

Pillnitz Bəyannaməsi.

Bu avqustda olmuşdu.
Belə ki, nə baş verdiyini tam

aydınlaşdırmaq istəyirəm.

1791-ci ilin iyununda onlar
qaçmağa çalışdılar

və Varennesdə tutuldular.

Sonra 1791-ci ilin iyulunda,
Champ-de-Mars qətliamı oldu.

Beləliklə, insanlar artıq
kraliyətdən ehtiyat edirdilər.

Onlara ehtiyacımız
olmaması fikri yayılır.

İnsanlar daha da qəzəblənirlər.

Biri hazırki
fransız kraliyətinin

qardaşı olan bu
xarici güclərdən

Pillnitz Bəyannaməmiz var.

Bəyannamə mahiyyətcə
deyir ki, onun

niyyəti fransız monarxiyasını
hakimiyyətə gətirməkdi.

Onlar demir ki,
bunu mütləq

hərbi güclə edəcəklər.

Lakin bu Fransada baş
verənlərlə razılaşmadıqları

bir bəyannamədir.

Baxmayaraq ki, özləri bunu
o qədər ciddiyə almadılar,

Fransa xalqı bunu

çox ciddiyə aldı.

Onların sərdədində,
burda bu böyük güclər var.

Avstriyalılar və
Prussiyalılar var.

Beləliklə, bu insanların
asanlıqla

qəbul edəcəkləri bir şey deyildi.

Belə ki, bu yalnız kraliyətin
bütünlüklə hakimiyyətə

qayıtmağa çalışacaqları və
insanları yatışdıracaqları

qorxusunu artırdı.

Bu yakobinlərə hər hansı
respublika üçün

mübahisə etməyə daha
da təkan verdi.

Beləliklə, sizi bu videoda
dayandıracam.

Gördüyünüz kimi, ilk videoda
şahidi olduq ki, işlər pisləşdi.

İndi isə ən pis vəziyətə
gəlir. Fransada

xaos baş qaldırır.

Xalq ,ümumiyətlə, krala
yaxud kraliçaya ehtiyacı

olub-olmamasını sorğulayır.

Xarici güclər kral və kraliçaların
devrilmələri ilə

gördüklərini xoşlamırlar və

işə qarışırlar.

Bəlkə də, bu onların
xalqına idealar verəcək.

Yeri gəlmişkən, mən sizin
qardaşınızam, beləliklə,

sizə kömək eləmək istəyirəm.

Bu insanları daha da qorxudur.

Bir növ inqilabın başlanğıcı
olan hazırki

Milli Məclis, özləri də
müəyyən qədər

xalqı qırırlar.

Beləliklə,bu Fransa tarixində
gərgin və xoş olmayan

bir zamana aparıb çıxarır.

Görəcəksiniz ki, bu
kulminasiya nöqtəsinə

Terror Dönəmi ilə çatacaq.

Biz bunu növbəti videoda görəcəyik.