< Return to Video

Menenjit neden çok tehlikeli? - Melvin Sanicas

  • 0:07 - 0:10
    1987'de on binlerce insan
    Suudi Arabistan'da
  • 0:10 - 0:14
    Hac ibadeti için toplandı
  • 0:14 - 0:19
    ama bir sağlık krizine yol açan
    bir şey ortaya çıktı.
  • 0:19 - 0:21
    Hac'dan bir iki gün sonra
  • 0:21 - 0:25
    Suudi Arabistan ve bütün dünyada
  • 0:25 - 0:28
    2.000'den fazla
    menenjit vakası ortaya çıktı.
  • 0:28 - 0:31
    Bu salgın o kadar şiddetliydi ki
  • 0:31 - 0:35
    sonunda dünyada on binlerce
    kişinin hastalığı kapması ile sonuçlanan
  • 0:35 - 0:39
    ölümcül bir menenjit dalgasını
    başlattığına inanıldı.
  • 0:40 - 0:43
    Menenjit beyin ve omurilik
    zarının iltihaplanmasıdır,
  • 0:43 - 0:48
    bu üç doku katmanının
    görevi beyin ve omuriliği korumak.
  • 0:48 - 0:52
    Menenjiti diğer hastalıklardan
    çok daha tehlikeli yapan şey
  • 0:52 - 0:56
    insan vücuduna çok hızlı yayılması.
  • 0:56 - 1:00
    En şiddetli vakalarda hastayı
    bir gün içinde öldürür.
  • 1:00 - 1:05
    Neyse ki tedaviye erken başlanan
    hastalarda bu durum nadiren gerçekleşir.
  • 1:05 - 1:08
    Hastalık temelde üç şeyden kaynaklanır:
  • 1:08 - 1:13
    Mantar, virüs ve bakteri-
    sonuncusu en ölümcül olanı
  • 1:13 - 1:15
    ve oraya odaklanacağız.
  • 1:15 - 1:18
    İnsanlar bakteriyel menenjite,
    hastalığı kapmış birinin
  • 1:18 - 1:23
    hapşırması veya öksürmesiyle
    havaya karışan küçük balgam
  • 1:23 - 1:26
    veya salya zerreciklerini nefes yoluyla
    içine çekerek yakalanır.
  • 1:26 - 1:28
    Ayrıca öpüşme yoluyla,
  • 1:28 - 1:32
    sigara, diş fırçası, çatal, kaşık
    veya bardak paylaşmakla da geçebilir.
  • 1:32 - 1:35
    Bazı insanlar hastalığı kapmasına rağmen
  • 1:35 - 1:38
    belirti göstermeden hastalığı taşıyabilir
  • 1:38 - 1:42
    ve diğer insanlara hızla bulaştırabilir.
  • 1:42 - 1:45
    Bakteri, burun, ağız veya boğazdan
    içeri girdikten sonra
  • 1:45 - 1:49
    etrafındaki zarları aşarak kana karışır.
  • 1:49 - 1:53
    Oradan da hızla vücut dokularına ulaşır
  • 1:53 - 1:57
    ve bunlar arasında kan beyin bariyeri
    denen bir zar da vardır.
  • 1:57 - 2:02
    Bu zar sıkı bir hücre ağından oluşur
    ve kan akışı ile beyni birbirinden ayırır
  • 2:02 - 2:06
    ve su ve bazı gazlar dâhil
    belirli parçacıklar haricindeki
  • 2:06 - 2:09
    diğer şeylerin geçişine izin vermez.
  • 2:09 - 2:12
    Ama bilim insanlarının hâlâ
    çözemediği bir yöntemle
  • 2:12 - 2:17
    menenjit bakterisi bu bariyeri
    kandırarak içeri girmeyi başarabilir.
  • 2:17 - 2:21
    Beyne giren menenjit
    hızla beyin zarına saldırır.
  • 2:21 - 2:26
    Bu durum vücudun bağışıklık
    sistemini alarma geçirir ve ateş yapar,
  • 2:26 - 2:29
    yüksek ateş ve yoğun baş ağrısı görülür.
  • 2:29 - 2:33
    Beyin zarındaki şişme arttıkça
    boyun sertleşmeye başlar.
  • 2:33 - 2:36
    Beyindeki şişme
    normal işlevleri durdurur
  • 2:36 - 2:40
    ve işitme kaybı ve ışığa karşı
    aşırı hassasiyet gibi belirtiler görülür.
  • 2:40 - 2:45
    Kafatası içindeki basınç arttıkça
    kişinin zihni bulanıklaşabilir,
  • 2:45 - 2:48
    bu, hastalığın en önemli
    ayırt edici özellliklerindendir.
  • 2:48 - 2:53
    Hızla çoğalan bakteriler birkaç
    saat içinde toksin üretmeye başlar
  • 2:53 - 2:57
    ve kan zehirlenmesi olarak da
    bilinen septisemiye yol açar.
  • 2:57 - 3:00
    Bu durum kan hücrelerinde
    yıkıma yol açar
  • 3:00 - 3:04
    ve kızarıklık gibi görünen
    sızıntı kanamalarına yol açar
  • 3:04 - 3:08
    ve daha sonra bunlar cilt altında
    bozuk renkli lekelere dönüşür.
  • 3:08 - 3:12
    Bu toksinler aynı zamanda
    kandaki oksijeni yakmaya başlar
  • 3:12 - 3:17
    ve akciğer ve böbrek gibi
    ana organlara giden oksijen azalır.
  • 3:17 - 3:21
    Bu durum organ çökmesi olasılığını artırır
  • 3:21 - 3:25
    ve septiseminin yayılmasıyla
    hayati tehlike ortaya çıkar.
  • 3:25 - 3:29
    Bütün bunlar çok korkutucu, ancak
    doktorlar menenjit tedavisinde oldukça iyi
  • 3:29 - 3:34
    ve hastaneye başvurmak bir yetişkinin
    bu hastalıktan ölme riskini çok azaltır.
  • 3:34 - 3:37
    Fakat tedavide geç kalındıkça
  • 3:37 - 3:39
    kalıcı bir hasar oluşması riski de artar.
  • 3:39 - 3:44
    Oksijen miktarındaki azalma
    örneğin el ayak parmakları gibi
  • 3:44 - 3:49
    uç organlarda hücre ölümüne yol açarsa
    bunların kesilme riski vardır.
  • 3:49 - 3:54
    Eğer bakteriyel toksinler
    beyinde birikir ve hücre ölümü oluşursa
  • 3:54 - 3:59
    menenjit uzun süreli beyin hasarı
    ve hafıza kaybına da yol açabilir.
  • 3:59 - 4:03
    Yani hızlı müdahale veya
    daha iyisi korunma çok önemli.
  • 4:03 - 4:07
    Bu nedenle pek çok ülke
    bu hastalığın en ölümcül türlerine karşı
  • 4:07 - 4:09
    aşı kullanmaktadır.
  • 4:09 - 4:14
    Aşılar genellikle yaşı küçük çocuklar,
  • 4:14 - 4:18
    bağışıklık sistemi zayıf olanlar
    veya menenjit salgınına açık
  • 4:18 - 4:22
    kalabalık toplanma grupları gibi
    en riskli gruplara uygulanır.
  • 4:22 - 4:23
    Bu toplanmalara ek olarak
  • 4:23 - 4:27
    menenjitin yaygın görüldüğü
    bir diğer bölge menenjit kuşağı denen
  • 4:27 - 4:32
    Afrika'dan başlayan ve şiddetli
    salgınlarda dünyaya uzanan bir kuşaktır.
  • 4:32 - 4:36
    Eğer kendiniz veya bir tanıdığınızın
    menenjit kaptığından şüphelenirseniz
  • 4:36 - 4:38
    en kısa sürede doktora başvurun,
  • 4:38 - 4:42
    hızlı olmak hayatınızı kurtarabilir.
Title:
Menenjit neden çok tehlikeli? - Melvin Sanicas
Speaker:
Melvin Sanicas
Description:

1987'de binlerce insan hac ibadeti için Suudi Arabistan'da toplandı. Ancak dünya çapında bir sağlık krizine yol açan bir şey oldu: Suudi Arabaistan'dan başlayarak dünyaya yayılan 2.000'den fazla menenjit vakası görüldü. Hastalık neden bu kadar hızlı yayılmıştı ve menenjit neden bu kadar tehlikeli bir hastalık? Melvin Sanicas hastalığın vücudumuzu nasıl etkilediğini anlatıyor.

Ders: Melvin Sanicas, Düzenleme: CUB Animation Studio
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:41

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.