< Return to Video

بۆچی ھەوکردنی پەردەکان مەترسیدارە؟ - مێلڤین سانیکاس

  • 0:07 - 0:10
    لە ساڵی ١٩٦٧، بە دەیان ھەزاران خەڵک
  • 0:10 - 0:14
    لە سعودییە کۆبوونەوە بە مەبەستی
    ڕێوڕەسمی ساڵانەی حەج کردن.
  • 0:14 - 0:19
    بەڵام ئەوەی وەک ئاھەنگێک دەستی پێکرد
    بووە ھۆی درووست بوونی تەنگەژەی تەندرووستی:
  • 0:19 - 0:21
    تەنھا چەند ڕۆژێک دوای حەج کردنەکەK
  • 0:21 - 0:25
    زیاتر لە ٢٠٠٠ حاڵەت لە
    ھەوکردنی پەردە تۆمار کرا
  • 0:25 - 0:28
    بڵاو بویەوە لە سعودییە و تەواوی جیھان.
  • 0:28 - 0:30
    بڵاو بوونەوەی نەخۆشییەکە زۆر سەخت بوو
  • 0:30 - 0:35
    وا باوەڕ کرا کە شەپۆلێکی پەتای
    کوشندەی ھەوکردنی پەردە بێت
  • 0:35 - 0:39
    کە لە کۆتاییدا دەگوازرێتەوە بۆ
    دەیان ھەزاران خەڵک لە جیھاندا.
  • 0:40 - 0:43
    ھەوکردنی پەردە بریتییە
    لە ھەوکردنی پەردەکان،
  • 0:43 - 0:48
    سێ چینەکەی شانە بەرپرسن لە
    پاراستنی مێشک و دڕکە پەتک.
  • 0:48 - 0:52
    ئەوەی وا دەکات ھەوکردنی پەردە مەترسیدار
    بێت بە بەراورد بە نەخۆشییەکانی تر
  • 0:52 - 0:56
    خێرایی بڵاو بوونەوەیەتی کە
    لەشی مرۆڤ داگیری دەکات.
  • 0:56 - 1:00
    لە خراپترین باروودۆخدا، دەبێتە
    ھۆی مردن لە ڕۆژێکدا.
  • 1:00 - 1:05
    بەخۆشحاڵییەوە، ئەمە دەگمەنە بۆ
    ئەوانەی دەرمانی چارەسەر بەزوویی وەردەگرن.
  • 1:05 - 1:08
    بەشێوەیەکی سەرەکی نەخۆشی
    لە سێ شێوە پێک دێت:
  • 1:08 - 1:13
    قارچکی، ڤایرۆسی، و بەکتریایی--
    کۆتا دانەیان کوشندەترینە بە دووری،
  • 1:13 - 1:15
    ئەوە ئەو شتەیە سەرنجی دەخەینە سەر.
  • 1:15 - 1:18
    خەڵک زۆربەی کات تووشی بەکتریای
    پەردەکان دەبن بە ھەناسەدان بە
  • 1:18 - 1:23
    تەنۆلکەی چڵمی زۆر بچووک و
    لیک کە لە ھەوا پڕژاوە
  • 1:23 - 1:26
    کاتێک کەسی تووشبوو دەپژمێت یان دەکۆکێت.
  • 1:26 - 1:28
    ھەروەھا دەتوانرێت بگوازرێتەوە
    لە ڕێگەی ماچکردن،
  • 1:28 - 1:32
    یان پێدانی جگەرە، فڵچەی ددان
    یان قاپ و قاچاخ.
  • 1:32 - 1:35
    ھەندێک خەڵک دەتوانن تووشبوو بن
    و ھەڵگری نەخۆشییەکە بن
  • 1:35 - 1:38
    بەبێ دەرخستنی نیشانە یان نەخۆش کەوتن،
  • 1:38 - 1:42
    کە یارمەتی نەخۆشییەکە دەدات بە خێرایی
    بڵاو بێتەوە بۆ ئەوانی تر.
  • 1:42 - 1:45
    کە بەکتریا بچێتە ناو لووت، دەم، و گەروو
  • 1:45 - 1:49
    دەورووبەری پەردەی ھەناو
    و جۆگەی خوێن دەبڕن.
  • 1:49 - 1:53
    لەوێوە، بەکتریا بە خێرایی
    دەچێتە شانەکانی لەش
  • 1:53 - 1:57
    --لەوانە پەردە کە پێی دەوترێت
    بەربەستی خوێنی مێشک.
  • 1:57 - 2:02
    ئەمە درووست دەبێت لە توندی تۆڕی خانەکان
    کە دەماری خوێن لە مێشک جیا دەکاتەوە،
  • 2:02 - 2:06
    و ڕێگری لە ھەموو شتێک دەکات جگە
    لە کۆمەڵەیەکی دیاری کراو لە تەنۆلکە،
  • 2:06 - 2:09
    لەوانە گەردی ئاو و ھەندێک گاز.
  • 2:09 - 2:12
    بەڵام بەم ڕێگەیەی زاناکان تا ئێستا
    لە ھەوڵدان دان بۆ تێگەیشتن،
  • 2:12 - 2:17
    ئەو فێڵەی بەکتریاکان دەیکەن لە
    بەربەستەکە بۆ تێپەڕین و چوونە ژوورەوە.
  • 2:17 - 2:21
    لەناوەوەی مێشک، بەکتریاکە بە
    خێرایی دەگوازرێتەوە بۆ پەردەکان.
  • 2:21 - 2:26
    ئەم ھەوکردنە وەک بەرگەگری جەستەی لێدانی
    وەڵامدانەوە بۆ خێرایی زۆر،
  • 2:26 - 2:29
    بە ھەبوونی تا و سەرئێشەی تووند.
  • 2:29 - 2:33
    وەک ئاوسان لە خراپ بوونی پەردەکان،
    مل دەست دەکات بە ڕەق بوون.
  • 2:33 - 2:36
    ئاوسان لە پارچەکانی مێشک
    ئەوە کارێکی ئاساییە
  • 2:36 - 2:40
    دەبێتە ھۆی نیشانەی لەدەست دانی
    بیستن و ھەستیاری تووندی ڕووناکی.
  • 2:40 - 2:45
    لەگەڵ زۆری پەستان لە کەلەی سەر، و
    لەوانەیە کەسەکە سەر لێشێواو بکات--
  • 2:45 - 2:48
    یەکێکە لە نیشانەکانی ئەم نەخۆشییە.
  • 2:48 - 2:53
    دوای چەند کاتژمێرێک، خێرا دووھێندبوونی
    بەکتریا دەست دەکات بە دەردانی ژەھر،
  • 2:53 - 2:57
    ڕابەرییان دەکات بۆ خوێنی بۆگەن،
    ھەروەھا ناسراوە بە خوێنی ژەھراوی.
  • 2:57 - 2:59
    ئەمە دەماری خوێن لەکار دەخات،
  • 2:59 - 3:04
    بھێڵیت خوێنەکە دزە بکات
    و وەک لیر دەردەکەوێت،
  • 3:04 - 3:08
    و گەشە دەکات بۆ پەڵەی ڕەنگ
    گۆڕاوی گەورە لەژێر پێست.
  • 3:08 - 3:12
    لەھەمان کاتدا، ئەم ژەھرانە دەسوتێن
    بەھۆی ئۆکسجین لە خوێندا،
  • 3:12 - 3:17
    گرتنەوەی ئەو بڕەی ئەندامە سەرەکییەکان
    وەری دەگرن وەک سی و گورچیلەکان.
  • 3:17 - 3:21
    ئەمە ھەلی لەکارکەوتنی ئەندام زیاتر دەکات
  • 3:21 - 3:25
    --و لەگەڵ ئەوەشدابڵاوبوونەوەی
    خوێنە بۆگەنەکە، ترسی مردن.
  • 3:25 - 3:29
    ھەموویان ترسناک دیارن، بەڵام پزیشکەکان
    زۆر باشن لە چارەسەر کردنی ھەوکردنی پەردە
  • 3:29 - 3:34
    کە سەردانی کردنی نەخۆشخانە بە توندی
    ترسی مردنی کەسێک بەھۆیەوە کەم دەکاتەوە.
  • 3:34 - 3:37
    ھەرچەندە، زیاتر مایتەوە بەبێ چارەسەر،
  • 3:37 - 3:39
    زیاتر ڕابەرایەتی دەکات
    بۆ تێکشکانی بەردەوام.
  • 3:39 - 3:44
    ئەگەر ئاستی پوکانەوەی ئۆکسجین ببێتە ھۆی
    مردنی خانە لە ئەوپەڕی بەشەکانی جەستە
  • 3:44 - 3:49
    --وەک پەنجەکان، پەنجەی پێ، قۆڵەکان و قاچ--
    مەترسی بڕینەوە زیاتر دەکات.
  • 3:49 - 3:54
    و ئەگەر ژەھری بەکتریا کۆببێتەوە
    لە مێشک و خانەی مردوو بتەقێت،
  • 3:54 - 3:59
    ھەوکردنی پەڕە دەتوانێت ھۆکاری درێژ بێت
    بۆ تێکشکانی مێشک و لەدەستدانی بیرەوەری.
  • 3:59 - 4:03
    کەواتە چارەسەری خێرا،
    یان باشتر، نەھێشتن، ترسناکە.
  • 4:03 - 4:07
    لەبەر ئەوە زۆربەی وڵاتەکان کوتاویان
    ھەیە دژ بەم نەخۆشییە
  • 4:07 - 4:09
    لە مەترسیدارترین شێوەکانی.
  • 4:09 - 4:14
    ئەمە زیاتر دەدرێت بەم خەڵکانەی کە زیاتر
    لە مەترسیدان-- وەک منداڵی بچووک،
  • 4:14 - 4:18
    خەڵک لەگەڵ سیستەمی بەرگەگری لاواز،
  • 4:18 - 4:22
    کە دەرچوون لە ھەوکردنی
    پەڕەکان لەوانەیە ڕووبدات.
  • 4:22 - 4:23
    لەڕاستیدا بۆ ئەم کۆبوونەوەیە،
  • 4:23 - 4:27
    ھەوکردنی پەردە زۆر باوە لە ھەرێمێک
    ناونراوە پشتێنی ھەوکردنی پەردە
  • 4:27 - 4:32
    کەندێک بە درێژایی ئەفریقا، ھەرچەندە ئەم
    باروودۆخانە لە ھەموو جیھاندا ڕوودەدات.
  • 4:32 - 4:36
    ئەگەر نیگەرانیت لە خۆت یان کەسێک دەیناسیت
    کە لەوانەیە ھەوکردنی پەردەی ھەبێت،
  • 4:36 - 4:38
    بە زووترین کات بڕۆ بۆ لای پزیشک؛
  • 4:38 - 4:42
    جوڵەی خێرا ژیانت دەپارێزێت.
Title:
بۆچی ھەوکردنی پەردەکان مەترسیدارە؟ - مێلڤین سانیکاس
Speaker:
مێلڤین سانیکاس
Description:

لەم بەستەرە تەواوی وانەکە ببینە: https://ed.ted.com/lessons/why-is-meningitis-so-dangerous-melvin-sanicas

لە ساڵی ١٩٨٧، ھەزاران خەڵک کۆبوونەوە لە سعودیە بۆ ڕێوڕەسمی حەج کردن. بەڵام ئەوەی دەستی پێ کرد وەک ئاھەنگ بۆ تەنگەژەی تەندرووستی گۆڕا: زیاتر لە ٢٠٠٠حاڵەت لە ھەوکردنی پەردەکان تۆمارکرا، بە سعودیە و تەواوی جیھان بڵاوبویەوە . چۆن وا خێرا بڵاوبویەوە و چی وا دەکات ھەوکردنی پەردەکان مەترسیدار بێت؟ مێلڤین سانیکاس تاقی کردنەوە دەکات چۆن ئەم نەخۆشییە کاریگەری بەسەر جەستەمن دەبێت.

.وانەکە لەلایەن مێلڤین سانیکس، دەرھێنراوە لەلایەن ستۆدیۆکانی وێنەی جوڵاوی سی یو بی
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:41

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.