-
Enjoy it! - FYT K13 :))
Bây giờ chúng ta đã có kiến thức cơ bản về đại lượng véc tơ và đại lượng vô hướng...
-
... nào cùng áp dụng chúng vào một số bài tập phổ biển
-
bạn gặp phải trong lớp học vật lí...
-
.. nhưng bạn cũng có thể bắt gặp chúng trong cuộc sống hàng ngày...
-
... như là bạn đi được bao xa,
-
... bạn đi nhanh như thế nào, hay mất bao lâu để bạn di chuyển tới một địa điểm nào đó.
-
Bài toán đầu tiên: Nếu Shantanu có thể di chuyển 5 km về phía bắc trong 1 giờ...
-
...bằng ô tô, hỏi vân tốc trung bình của anh ấy là bao nhiêu?
-
Bây giờ chúng ta cùng xem lại một vài kiến thức chúng ta đã biết về véc tơ và các đại lượng vô hướng.
-
Theo đề bài ra, anh ấy có thể di chuyển 5 km về phía bắc
-
vì vậy chúng ta có độ lớn
-
là 5 km, đây là độ lớn của quãng đường anh ấy đã đi được.
-
Và đề bài cũng cho biết hướng chuyển động.
-
Như vậy, anh ấy đã di chuyển được được một quãng đường là 5 km, quãng đường là một đại lượng vô hướng...
-
nhưng nếu cung cấp thêm hướng chuyển động, chúng ta đã có độ dời.
-
Đây là một đại lượng véc tơ.
-
Anh ấy đã di chuyển có hướng 5 km về phía bắc
-
trong 1 giờ bằng ô tô.
-
Vậy vận tốc trung bình của anh ấy là bao nhiêu?
-
Vận tốc có thể được giải nghĩa theo nhều cách khác nhau
-
nhưng,xin nhắc lại một lần nữa, vận tốc là đại lượng véc tơ.
-
Và cách để chúng ta phân biệt được đại lượng véc tơ và đại lương vô hướng...
-
..đó là mũi tên đặt ở trên đại lượng véc tơ.
-
Chúng thường được viết in đậm ...
-
và đặt kí hiệu mũi tên lên trên.
-
Điều đó muốn nói với bạn rằng ...
-
... ta không chỉ quan tâm về giá trị hay độ lớn của vật này ...
-
mà ta cũng phải quan tâm về hướng của nó.
-
Kí hiệu mũi tên không phải để chỉ một hướng cụ thể
...mà muốn nhấn mạnh đây là một đại lượng véc tơ.
-
Vì thế vận tốc của một vật là sự thay đổi vị trí của vật đó
-
... bao gồm có hướng của sự thay đổi.
-
Nói về độ dời...
-
... kí hiệu của độ dời là "s"...
-
và đây là một đại lượng véc tơ.
-
Đây là độ dời.
-
Bạn có thể có thắc mắc rằng: ...
-
... tại sao không dùng chữ "d" để chỉ độ dời?
-
Dường như tự nhiên hơn khi dùng chữ cái đầu tiên.
-
Theo cảm nhận của tôi thì ...
-
... khi bạn bắt đầu dùng đến phép tính vi phân ...
-
... bạn sẽ dùng chữ "d" để kí hiệu cái khác ...
-
... bạn dùng nó để chỉ phép lấy đạo hàm.
-
Như vậy chữ "d" sẽ không gây nhầm lẫn cho bạn...
-
... và đó là lí do tại sao chữ "s" kí hiệu cho đô dời.
-
Nếu ai đó các một cách giải thích tốt hơn ..
-
... thì hãy thoải mái đưa ra nhận xét ở video này.
-
... và tôi sẽ cung cấp thêm một video khác về sự giải thích tôt hơn đó.
-
Như vậy, vận tốc bằng độ dời chia cho khoảng thời gian.
-
Nếu ta muốn viết về đại lượng vô hướng tương ứng ...
-
thì ta có thẻ viết về tốc độ ...
-
.. và tôi sẽ viết rõ ràng ra, vì vậy bạn đừng cảm thấy lẫn lộn với độ dời ..
-
.. hay tôi có thể viết là tốc độ (rate = speed)
-
"rate" là một cách viết khác mà người ta vẫn dùng với nghĩa tốc độ. (thuộc về ngôn ngữ tiếng anh :) )
-
Đây cũng có thể coi là một vec tơ ...
-
nếu bạn quan tâm đến hướng chuyển động.
-
Còn nếu bạn không quan tâm đến hướng chuyển động ..
-
.. thì đó là tóc độ.
-
Tốc độ ...
-
bằng quãng đường bạn đi được ...
-
... quãng đường bạn đi được ...
-
... chia cho khoảng thời gian.
-
Vì thế, với hai biểu thức này,...
-
.. bạn có thể gọi nó là công thức ...
-
... hay bạn cũng có thể gọi nó là đính nghĩa...
-
... tôi nghĩ điều này tùy thuộc suy nghĩ của bản thân bạn.
-
Khi nói bạn đang đi nhanh như thế nào ...
-
.. có nghĩa là bạn đang nói bạn đi được bao xa trong một khoảng thời gian.
-
Cái này khá quan trọng khi dùng.
-
Khi bạn quan tâm đến hướng chuyển động ..
-
... thì nghĩa là bạn đang nói đến đại lượng véc tơ.
-
Còn khi bạn không cần quan tâm đến hướng ...
-
.. thí bạn dùng quãng đường, một đại lượng vô hướng..
-
... bạn dùng tốc độ,một đại lượng vô hướng.
-
Ở đây bạn sẽ dùng tới độ dời và vận tốc.
-
Với các giải thích vừa rồi ....
-
chúng ta cùng giải bài toán về vân tốc trung bình này.
-
Từ chìa khóa "trung bình" khá thú vị.
-
Bởi vì vận tốc được tính ...
-
.... trên toàn bộ thời gian di chuyển.
-
Tuy nhiên nói một cách đơn giản ..
-
.. chúng ta có thể nói rằng ..
-
... đây là một loại của vận tốc không đổi ...
-
.. hay đại lượng chúng ta đang tính đây là vận tốc trung bình.
-
Đừng qua lo lắng về nó.
-
Bạn chỉ cần quan tâm là vận tốc không thay đổi trên toàn bộ thời gian chuyển động.
-
Vì vậy vận tốc là...
-
... độ dời là 5 km hướng về phía bắc...
-
vì vậy độ dời là .... Độ dời là 5 km..
-
Tôi sẽ viết rõ ra.
-
Được rồi, đẻ tôi viết nó ra...
-
.. 5 km về phía bắc.
-
Chia cho khoảng thời gian di chuyển của cậu ấy.
-
Để tôi nói rõ hơn ...
-
... đây là sự thay đổi về thời gian ..
-
Thỉnh thoảng ...
-
... đây là một sự biến thiên về thời gian ...
-
... thỉnh thoảng bạn thấy chữ "t" được viết ở đó ..
-
thỉnh thoảng bạn thấy một vài người dùng kí hiệu hình tam giác nhỏ ...
-
... kí hiệu của delta
-
ở đằng trước nó.
-
Cái đó thể hiện sự biến thiên.
-
Trông nó có vẻ như là một kí hiệu toán học phức tạp với bạn.
-
Nhưng kí hiệu tam giác đó muốn nhân mạnh tới sự biến thiên.
-
Ở đây là về thời gian.
-
Anh ấy đã đi 5 km về phía bắc ...
-
và mất 1 giờ.
-
Vì sự biến thiên thời gian ở dây là 1 giờ.
-
Toi viết nó ra đây.
-
.. chia cho 1 giờ ..
-
kết quả là ...
-
.. nếu bạn chỉ nhinf vào phần số của nó ...
-
thì bằng 5 chia 1
-
để tôi viết ra đây .. 5 chia 1 ...
-
... ki lô mét ..
-
... và bạn có thể tính toán đơn vị y nhau bạn đã làm với phân số.
-
5 chia 1 km trên giờ.
-
và hướng về phía bắc
-
hay bạn có thể nói các khác là ...
-
... 5 km trên giờ hướng về phía bắc.
-
đây là 5 km trên giờ hướng về phía bắc.
-
Đó là vận tốc trung bình của anh áy.
-
5 ki lô mét trên giờ...
-
... và bạn phải cẩn thận ..
-
.. bạn phỉa nói về hướng bắc nếu bạn muốn nói đến vận tốc.
-
Nếu chỉ nói 5 km trên giờ ..
-
thì đó là tốc độ (speed) ...
-
hay tốc độ ( rate - speed:2 từ cùng nghĩa trong tiếng anh)
-
.. hay đại lượng vô hướng.
-
Bạn phải đưa thêm vào hướng chuyển động để trở thành đại lượng véc tơ.
-
Bạn có thể tính toán tương tự nếu được yêu cầu: ..
-
... tốc độ độ trung bình của anh ấy trong khoảng thời gian đó là bao nhiêu?
-
Bạn có thể giải như sau: ..
-
tốc độ trung bình của anh ấy bằng quãng đương anh ấy đi được ...
-
.. chúng ta không cần quan tâm về hướng ...
-
.. đó là 5 ki lô mét
-
.. và anh ấy đi mất 1 giờ.
-
Sự biến thiên thời gian là 1 giờ.
-
Tương tự ta có két quả là 5 ki lô mét trên giờ.
-
Xin nhắc lại một lần nữa:
-
Chúng ta đang chỉ đưa ra giá trị độ lớn ở đây.
-
Đây là một đại lượng vô hướng.
-
Còn nếu bạn muốn nói tới đại lượng vec tơ thì bạn phải dùng tới "hướng bắc".
-
Bây giờ bạn có thể nói rằng:
-
.. này, ở video trước ...
-
chúng ta có bàn về mét trên giây ..
-
Ở đây tôi đưa ra cho các bạn ki lô mét ...
-
... hay, tùy thuộc vào cách bạn dùng nó...
-
... ki lô mét trên giờ.
-
Nếu ai đó muốn nó ở dạng ki lô mét trên giây ..
-
.. hay tôi chỉ muốn biết bao nhiêu mét trên giây?
-
Thì đó là vấn đề đổi đơn vị.
-
Và tôi sẽ giải quyết nó mà không ảnh hưởng đến công việc vừa rồi.
-
Vậy, nếu muốn tính theo mét trên giây.
-
chúng ta làm thế nào?
-
bước đầu tiên đó là chúng ta đi bao nhiêu mét trong 1 giờ.
-
Vừa rồi là 5 ki lô mét trong 1 giờ.
-
và chúng ta đang muốn đổi sang mét.
-
Đặt mét là tử số...
-
và đặt ki lô mét là mẫu số.
-
Lí do tôi làm vậy là ..
-
.. bởi vì ki lô mét sẽ triệt tiêu với ki lô mét.
-
Như vây bao nhiêu mét tương ứng với 1 ki lô mét.
-
đó là 1000 mét cho mỗi 1 ki lô mét.
-
1000 mét cho mỗi 1 ki lô mét.
-
Tôi viết được như vậy bởi ki lô mét đã bị triệt tiêu.
-
Hai đơn vị bị triệt tiêu.
-
Nếu bạn nhân nó với 5 ...
-
và thêm đơn vị bạn vừa có ..
-
tôi nên nói đó là 5000 ..
-
bạn nhân 5 với 1000 ..
-
và đây là ... để tôi viết ra đây...
-
.. gấp 5 lần ..tôi sẽ viết nó cùng màu ..
-
.. 5 nhân 1000, tôi chỉ phải nhân số với số.
-
Khi làm phép nhân bạn có thể đổi thứ tự các số.
-
phép tính nhân vẫn vậy ...
-
.. tôi luôn thực hiện phép kết hợp ....
-
.. và sau đó là với đơn vị ....
-
... trên tử sô bạn có đợn vị mét ...
-
... và ở dưới mẫu số bạn có đơn vị giờ ....
-
mét trên giờ.
-
Và kết quả là 5000 mét trên giờ.
-
Và bạn có thể nói:
-
"Này Sal, .... tôi biết rằng ....
-
... tôi biết rằng 5 km chẳng khắc gì 5000 mét cả.
-
tôi có thể tính nhẩm nó ở trang đầu."
-
Bạn có thể làm như vậy.
-
Nhưng đây là triệt tiêu thứ nguyên (đơn vj)
-
... hay thường được gọi là phép phân tích thứ nguyên....
-
... điều đo rất có ích khi bạn bắt đầu làm những phép tính phức tạp...
-
... vói ít những đợn vị đơn giản hơn ví dụ vừa rồi.
-
Nhưng bạn nên luôn luôn chú ý đến việc kiểm tra lại.
-
Bạn biết đấy, 5 ki lo mét tương đương với hàng nghìn mét, đúng không?
-
Vì vậy bạn nên biết đó là một số rất lớn hơn nếu bạn dang nói về mét trên giờ.
-
Tiếp theo, khi bạn muốn tiếp tục tính với giây ...
-
... chúng ta hãy cung hãy kiểm tra .
-
Nếu cái gì đô chuyển động trong 1 giờ ...
-
... nó sẽ chuyển dộng động được ít hơn rất nhiều trong 1 giay
-
.. hay, đó là 1/3600 của 1 giờ...
-
... bởi vì đó là dựa vào số giây trong 1 giờ.
-
Vì thê đó là việc bạn vừa làm, bạn nên có một kêt quả nhỏ hơn cái này ...
-
... khi bạn muốn nói mét trên giây (m/s)
-
Bây giờ chúng ta phải thực hiên j pháp phân tích thứ nguyên.
-
chúng ta muốn triệt tiêu đơn vị giờ và giữ lại đơn vị giây ở mẫu số.
-
Cách tôt nhất triệt tiêu đơn vị giờ ở mẫu số ...
-
.. đó là có một đơn vị giờ ở tử số.
-
bạn có giờ trên giây.
-
vậy, bao nhiêu giờ trên giây?
-
Hya có một cách nghĩ khác đó là:
-
.... 1 giờ - nghĩ về 1 đợn vị lớn hơn -...
-
.. 1 giờ có bao nhiêu giây?
-
Bạn có 60 giây 1 phút...
-
... và 60 phút 1 giây ...
-
.... phút ... tôi xin lỗi .... là 60 phút 1 giờ ...
-
triệt tiêu đơn vị phút ..
-
... 60 nhân 60 là 3600 ...
-
..giây trên giờ.
-
Hay khi bạn đảo lại
-
.... bạn có thể nói 3600 giây mỗi giờ.
-
Hay bạn cũng có thẻ đảo lại nữ là ...
-
... 1/36000 giờ trên 1 giây.
-
GIờ trên giây, cái này tùy thuộc vào bạn muôn làm gì.
-
Như vậy 1 giờ tương ứng với 3600 giây.
-
Bây giờ triệt tiêu đơn vị giờ này với đơn vị giờ này...
-
... và sau đó thực hiện phép tính với phần số
-
Bạn có ở đây là kết quả của 5000 chia cho 3600 ...
-
mét trên ... tất cả còn lại ở mẫu số là giây ...
-
... mét trên giây.
-
Nếu bạn chia cả tử vầ mẫu ..
-
bạn có thể làm bằng tay nhưng video thực hiện dài hơn một chút ...
-
... để tôi kiểm tra lại xem chính xác chưa ...
-
... chỉ với tốn một chút thời gian ...
-
.. 5000 chia cho 3600 ...
-
... sẽ bằng 50 chia cho 36 ...
-
... kết quả là 1,3 ... i chỉ có thể nói rằng nó xấp xỉ 1,39 ...
-
Kết quả là 1,39 mét trên giây.
-
Vậy Shantanu di chuyển khac chậm bằng ô tô của anh ấy.
-
Chúng ta biết được vậy bằng cách nhìn vào điểm này ...
-
5 km/h, thực sự thì chiếc ô tô lăn khá chậm.
