Một quốc gia nhỏ bé với những ý tưởng lớn để loại bỏ nhiên liệu hóa thạch

Làm thế nào để chúng ta xây dựng một xã hội mà không cần nhiên liệu hóa thạch? Sử dụng đất nước của mình, Costa Rica, như một ví dụ về hành động tích cực để bảo vệ và tái tạo môi trường, nhà vận động môi trường Monica Araya vạch ra một tầm nhìn táo bạo cho một thế giới cam kết làm sạch năng lượng trong tất cả các lĩnh vực.

Làm thế nào chúng ta xây dựng một xã hội

không cần nhiên liệu hóa thạch?

Nó là một thách thức rất phức tạp,

và tôi tin những nước đang phát triển
có thể đi đầu trong sự chuyển đổi này.

Và tôi biết rằng đây là một
tuyên bố gây tranh cãi,

nhưng thực tế là có quá nhiều thứ
đang bị đe dọa ở các nước của chúng ta

nếu chúng ta để nhiên liệu hóa thạch
là trung tâm cho sự phát triển của mình.

Chúng ta có thể làm khác đi.

Và đã đến lúc, thật sự đến lúc,

để vạch trần chuyện hoang đường

rằng một đất nước phải lựa chọn
giữa một bên là phát triển

và một bên là bảo vệ môi trường, các loại
năng lượng tái tạo, chất lượng cuộc sống.

Tôi đến từ Costa Rica,
một nước đang phát triển.

Chúng tôi có gần 5 triệu dân,

và chúng tôi sống ở ngay giữa châu Mỹ,

vì thế rất dễ dàng
để nhớ chúng tôi sống ở đâu.

Gần 100% điện của chúng tôi

là từ các nguồn năng lượng tái tạo,

5 trong số đó.

(Tiếng vỗ tay)

Thủy lợi, địa nhiệt,

năng lượng gió, mặt trời, sinh khối.

Quý vị có biết rằng năm ngoái

trong 299 ngày,

chúng tôi đã không dùng bất cứ
năng lượng hóa thạch nào

để tạo ra tất cả nguồn điện
cho mình không?

Đó là một thành tựu tuyệt vời,

tuy vậy nó lại che giấu một nghịch lý,

đó là gần 70%

sự tiêu thụ năng lượng của chúng tôi
là dầu.

Tại sao vậy?

Vì hệ thống giao thống của chúng tôi

hoàn toàn dựa vào các nguồn
nhiên liệu hóa thạch,

cũng giống như hầu hết các nước khác.

Vì thế nếu ta ví chuyển đổi năng lượng
như một cuộc đua marathon,

câu hỏi đặt ra là làm thế nào
để chúng ta đến được vạch đích,

làm thế nào chúng ta khử được carbon
cho phần còn lại của nền kinh tế?

Và công bằng mà nói
nếu chúng ta không thành công

thì ai sẽ thành công nữa?

Vì thế đó là lý do tôi muốn
nói về Costa Rica với quý vị,

vì tôi tin chúng tôi là một
ứng viên tuyệt vời

trong việc đi đầu về tầm nhìn cho sự
phát triển không cần nhiên liệu hóa thạch.

Quý vị có thể đã biết một điều
về đất nước chúng tôi,

đó là chúng tôi không có quân đội.

Vì thế tôi sẽ đưa quý vị trở lại năm 1948.

Năm đó, nước tôi
đang kết thúc cuộc nội chiến.

Hàng nghìn người Costa Rica đã chết,

và những gia đình bị chia cắt đau đớn.

Tuy vậy, một ý tưởng đáng kinh ngạc
đã chiến thắng những trái tim và khối óc:

chúng tôi sẽ phục hồi lại đất nước,

và nền Cộng hòa thứ hai
sẽ không có quân đội.

Vì thế chúng tôi đã giải tán quân đội.

Và tổng thống đương nhiệm lúc đó,

José Figueres,

đã tìm ra cách có tác động mạnh mẽ, đó là
đập đổ các bức tường của 1 căn cứ quân sự.

Năm tiếp theo, 1949,

chúng tôi đã đưa quyết định đó
vĩnh viễn vào hiến pháp mới,

và đó là lý do vì sao tôi có thể kể cho
quý vị về câu chuyện đó gần 70 năm sau.

Và tôi rất vui mừng.

Tôi mừng vì họ đã đưa ra quyết định đó
trước khi tôi ra đời,

vì nó cho phép tôi và
hàng triệu người khác

sống trong một đất nước rất yên ổn.

Và quý vị có thể nghĩ
đó là do may mắn,

nhưng không phải như vậy.

Đó là một hình mẫu cho
những lựa chọn thận trọng.

Trong những năm 40, người Costa Rica được
hưởng nền giáo dục và y tế miễn phí.

Chúng tôi gọi đó là
những phúc lợi xã hội.

Bằng cách giải tán quân đội,

chúng tôi có thể chuyển chi phí quân đội
thành chi tiêu xã hội,

và đó là bánh dẫn cho sự ổn định.

Trong những năm 50 --

(Vỗ tay)

Trong những năm 50, chúng tôi bắt đầu
đầu tư vào thủy điện,

và điều đó đã giúp chúng tôi
tránh xa khỏi cạm bẫy

sử dụng nhiên liệu hóa thạch
để sản xuất điện,

đó là việc mà thế giới
ngày nay đang phải chiến đấu.

Trong những năm 70 chúng tôi đầu tư
vào các công viên quốc gia,

và nó đã giúp chúng tôi tránh xa

khỏi logic đầy vết rạn nứt: phát triển,
phát triển, phát triển bằng mọi giá

mà chúng ta thấy mọi nước khác ôm khư khư,
đặc biệt là các nước đang phát triển.

Trong thập niên 90, chúng tôi tiên phong
trong việc đóng phí cho dịch vụ sinh thái

và nó giúp chúng tôi
đẩy lùi nạn phá rừng

và thúc đẩy du lịch sinh thái -
động lực chính cho sự phát triển ngày nay

Vì vậy đầu tư vào bảo vệ môi trường

không hề gây tổn hại cho
nền kinh tế chúng tôi

Khá ngược ngạo.

Và nó không có nghĩa là chúng tôi hoàn hảo

cũng không có nghĩa chúng tôi
không có sự mâu thuẫn

Nó không phải điểm chính.

Điểm chính là, nhờ vào những lựa chọn
của bản thân mình, chúng tôi

đã phát triển khả năng phục hồi trong việc
đối mặt với các vấn đề tăng trưởng.

Ngoài ra, nếu quý vị xem xét
một đất nước như của chúng tôi,

chỉ số GPD bình quân đầu người
là khoảng 11.000 dollar,

phụ thuộc vào cách quý vị tính toán.

Nhưng theo chỉ số tăng trưởng xã hội,

Chúng tôi tuyệt đối đứng bên ngoài

khi nói đến chuyển chỉ số GPD
thành tăng trưởng xã hội.

Giải tán quân đội,

đầu tư vào tự nhiên và con người,

cũng đã làm nhiều thứ trở nên mạnh mẽ.

Nó làm nên một câu chuyện,

câu chuyện về một đất nước nhỏ bé
với một ý tưởng lớn lao,

và nó được trao quyền để được
lớn lên cùng với câu chuyện đó.

Vậy, câu hỏi đặt ra là,

ý tưởng lớn nào dành cho thế hệ ngày nay?

Và tôi tin những gì tiếp theo đây

là dành cho thế hệ này để ngưng
sử dụng nhiên liệu hóa thạch mãi mãi,

tương tự việc chúng tôi
đã làm với quân đội.

Nhiên liệu hóa thạch tạo ra
biến đổi khí hậu.

Chúng ta biết điều đó,

và chúng ta biết chúng ta dễ bị tổn thương
trước ảnh hưởng của biến đội khí hậu.

Là một nước đang phát triển,
nó là mối quan tâm hàng đầu của chúng tôi

để phát triển mà không cần đến
nhiên liệu hóa thạch

gây tác hại tới người dân ở vị trí
đầu tiên của chúng tôi.

Bởi vì

tại sao chúng tôi tiếp tục nhập khẩu dầu

cho phương tiện giao thông

khi chúng tôi có thể
sử dụng điện thay vào đó?

Hãy nhớ là,

đây là đất nước

nơi điện được sản xuất từ
nước của các con sông,

nhiệt lượng của những ngọn núi lửa,

những tua bin gió,
các tấm năng lượng mặt trời,

chất thải sinh học.

Loại bỏ nhiên liệu hóa thạch nghĩ là
phá vỡ hệ thống giao thông của chúng tôi

để chúng tôi có thể cung cấp năng lượng
cho xe hơi, xe bus, tàu lửa bằng điện

thay vì bằng năng lượng
không tái tạo được.

Và để tôi nói cho quý vị biết,
giao thông vận tải

đã trở thành vấn đề sống còn
cho người Costa Rica chúng tôi

bởi vì mô hình chúng tôi đang có
không hoạt động cho chúng tôi.

Nó đang gây hại cho mọi người,

gây hại cho các công ty,

và gây hại cho sức khỏe của chúng tôi.

Bởi vì một khi các chính sách và
cơ sở hạ tầng thất bại,

đây sẽ là những gì xảy ra
thường xuyên mỗi ngày.

2 tiếng vào buổi sáng,

2 tiếng vào buổi tối.

Tôi không hiểu được tại sao chúng ta lại
chấp nhận chuyện này như lẽ thường tình.

Nó vô cùng tồi tệ

khi buộc phải lãng phí thời gian của
chúng ta cho việc này mỗi ngày.

Và đường cao tốc này thực sự khá tốt

so với những gì quý vị thấy
ở các nước khác

nơi mà giao thông đang bùng nổ.

Quý vị cũng biết, người Costa Rica
được gọi là "presa."

Presa nghĩa là "bị cầm tù."

Và mọi người đang chuyển sang bạo lực

ở đất nước mà đáng lẽ ra phải hạnh phúc
trong cuộc sống yên bình (pura diva).

Nó đang xảy ra.

Cho nên nhiều thứ đang bị đe dọa.

Tin mừng là

khi chúng ta nói về việc làm sạch
giao thông vận tải

và cách di chuyển khác,

thì chúng ta không nói về những
điều không tưởng xa xôi ngoài kia.

Chúng ta đang nói về di chuyển bằng điện,
điều đang xảy ra ngày nay.

Đến năm 2022, xe ô tô điện
và ô tô thường

được hy vọng sẽ đồng giá với nhau,

và các thành phố cũng đã áp dụng thử
xe buýt chạy bằng điện.

Và những phương tiện rất tuyệt vời này

đang tiết kiệm tiền,

và chúng còn giảm thiểu sự ô nhiễm.

Vậy nếu chúng ta muốn loại bỏ giao thông
vận tải chạy bằng dầu, chúng ta có thể,

vì bây giờ chúng ta có nhiều lựa chọn
mà trước kia chúng ta không có.

Điều đó thật tuyệt vời.

Nhưng tất nhiên,

một vài người sẽ cảm thấy khó chịu
với ý tưởng này,

và họ sẽ đến và nói với quý vị

rằng thế giới này dính chặt với dầu,
Costa Rica cũng vậy, đó là sự thật.

Đó là điều họ nói với qúy vị.

Và quý vị biết câu trả lời
cho lý lẻ này là gì không?

Năm 1948, chúng tôi đã không nói
rằng thế giới bị dính chặt với quân đội

nên chúng ta cũng hãy giữ lại quân đội.

Không, chúng tôi đã đưa ra
một lựa chọn rất dũng cảm,

và lựa chọn đó đã làm nên một
sự khác biệt hoàn toàn.

Vì vậy đã đến lúc thế hệ này
trở nên dũng cảm thêm một lần nữa

và loại bỏ nhiên liệu hóa thạch mãi mãi.

Và tôi sẽ cho quý vị 3 nguyên nhân
tại sao chúng ta phải làm điều này.

Thứ nhất,

mô hình giao thông vận tải và đô thị hóa
của chúng ta đã bị hỏng,

vì vậy đây là thời điểm tốt để xác lập lại
đô thị và vận tải tương lai của chúng ta.

Chúng ta không muốn các thành phố
được dựng lên cho xe cộ.

Chúng ta muốn những thành phố
dành cho con người

nơi chúng ta có thể đi bộ
và sử dụng xe đạp.

Và chúng ta muốn
phương tiện giao thông công cộng,

phải thật nhiều,

những phương tiện công cộng
sạch sẽ và tiện lợi.

Vì nếu chúng ta cứ tiếp tục thêm vào
những đoàn xe hơi thông thường,

các thành phố của chúng ta
sẽ trở nên không chịu nổi.

Thứ hai, chúng ta phải thay đổi,

nhưng thay đổi từ từ sẽ không đủ.

Chúng ta cần sự thay đổi
mang tính biến đổi.

Và có một vài dự án thay đổi từng bước
ở nước của tôi,

và tôi sẽ là người đầu tiên tán dương họ.

Nhưng đừng tự đùa bản thân mình.

Chúng ta không nói về một cái kết
với những chiếc xe điện đẹp đẽ ở đây

và vài chiếc xe buýt điện ở kia

trong khi chúng ta tiếp tục đầu tư vào
cùng một kiểu cơ sở hạ tầng,

thêm nhiều xe hơi, nhiều con đường,
thêm nhiều dầu.

Chúng ta đang nói về
cách thoát khỏi xăng dầu,

và chúng ta không thể đạt được điều đó
bằng phương pháp từ từ.

Thứ ba, và quý vị đều biết điều này,

thế giới đang thèm khát nguồn cảm hứng.

Nó muốn những câu chuyện
về sự thành công

trong việc giải quyết các vấn đề phức tạp,

đặc biệt là ở các nước đang phát triển.

Nên tôi tin Costa Rica có thể trở thành
nguồn cảm hứng cho các nước khác,

như khi chúng thôi đã tiết lộ
vào năm ngoái

rằng chúng tôi đã không sử dụng bất kì
nhiên liệu hóa thạch nào trong nhiều ngày

để sản xuất ra toàn bộ điện của mình.

Tin tức này lan truyền trên khắp thế giới.

Và nó cũng làm tôi vô cùng tự hào,

một người phụ nữ Costa Rica,
Christiana Figueres,

đã giữ vai trò quyết định trong các cuộc
đàm phán về thỏa thuận khí hậu Paris.

Vì vậy chúng tôi phải bảo vệ tài sản
kế thừa này và phải làm gương.

Vậy tiếp theo sẽ là gì?

Người dân.

Làm sao chúng ta để người dân
sở hữu được điều này?

Làm sao chúng ta khiến người dân

tin rằng nó hoàn toàn khả thi

để xây dựng một xã hội không có
nhiên liệu hóa thạch?

Rất nhiều công việc cần được thực hiện
ngay từ lúc mới bắt đầu.

Đó là lí do vì sao trong năm 2014
chúng tôi tạo ra Costa Rica Limpia.

"Limpia" nghĩa là "sạch",

vì chúng tôi cần thêm sức mạnh cũng như
tạo động lực cho người dân.

Nếu người dân không bị thu hút,

thì các quyết định về hệ thống
giao thông sạch sẽ sa lầy bởi vô tận,

ý của tôi là những cuộc
thảo luận vô tận về kĩ thuật,

và bởi các cuộc vận động hành lang dồn dập
của nhiều nhóm lợi ích chung khác nhau.

Ham muốn trở thành một đất nước xanh
sử dụng nguồn năng lượng tái tao

đã trở thành một phần
câu chuyện của chúng tôi.

Chúng tôi không thể để bất cứ ai
lấy đi điều đó từ mình.

Năm ngoái, chúng tôi đưa người dân
từ bảy tỉnh thành của mình

đến nói chuyện về việc thay đổi khí hậu
đã ảnh hưởng tới họ,

và năm nay chúng tôi cũng đưa tới

một nhóm người Costa Rica khác

để nói về năng lượng tái tạo được.

Và quý vị biết không

Những người này bất đồng với nhau
gần như mọi thứ

chỉ trừ năng lượng tái tạo được

giao thông sạch và không khí sạch.

Nó mang mọi người tới gần nhau.

Và chìa khóa cho sự tham gia này

là giúp mọi người cảm thấy
mình không nhỏ bé.

Mọi người cảm thấy bất lực,

và họ mệt mỏi vì không được lắng nghe.

Cho nên việc chúng tôi làm
là những điều cụ thể,

và chúng tôi dịch những vấn đề kỹ thuật
sang ngôn ngữ toàn dân

để cho người dân thấy họ có vai trò
và có thể thực hiện nó cùng nhau.

Lần đầu tiên, chúng tôi dõi theo
những lời hứa mà mình đã thực hiện

về hệ thống giao thông sạch,

và các chính trị gia biết họ phải
thực hiện nó,

nhưng điểm bùng phát sẽ đến
khi chúng ta thiết lập các liên minh

người dân, các doanh nghiệp,

những người ủng hộ cho
phương tiện giao thông công cộng

điều đó sẽ làm cho giao thông bằng điện
trở nên bình thường,

đặc biệt là ở một nước đang phát triển.

Cho đến khi cuộc bầu cử tiếp theo diễn ra,

tôi tin các ứng cử viên sẽ phải
đưa ra vị thế của mình

trên việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Bởi vì câu hỏi này phải nằm trong
xu hướng chính trị chủ đạo của chúng tôi.

Và tôi nói với quý vị rằng, đây không phải
là câu hỏi về chính sách khí hậu

hay nghị sự về môi trường.

Nó nói về một đất nước mà chúng tôi muốn

và về những thành phố chúng tôi có

những thành phố chúng tôi muốn

và ai là người đưa ra sự lựa chọn.

Bởi vì cuối cùng, điều chúng tôi muốn nói

chính là sự phát triển cùng với
nguồn năng lượng tái tạo

hoàn toàn tốt cho người dân,

cho người Costa Rica đang tồn tại ngày nay

và đặc biệt cho thế hệ
chưa được sinh ra của chúng ta.

Đây là bảo tàng quốc gia của chúng tôi.

Nó tươi sáng là yên bình,

Và khi quý vị đứng trước nó,

thật khó tin khi đây từng là
những doanh trại quân đội

vào cuối thập niên 40.

Chúng tôi bắt đầu cuộc sống mới
không có quân đội ở nơi này,

và đây là nơi việc loại bỏ

các loại nhiên liệu hóa thạch
sẽ được công bố một ngày không xa.

Và chúng tôi sẽ làm nên lịch sử
một lần nữa.

Cảm ơn quý vị.

(Vỗ tay)