Con người và những chiếc điện thoại

Cuộc thăm dò của nhà nghiên cứu Jan Chipchase từ Nokia về cách con người tương tác với công nghệ đã dẫn ông từ những ngôi làng từ Uganda đến bên trong những chiếc túi của chúng ta. Và ông đã học được rất nhiều thứ bất ngờ trong quá trình đó.

Tôi sống và làm việc tại Tokyo, Nhật Bản.

Chuyên ngành của tôi là về nghiên cứu
hành vi con người

và ứng dụng điều đã học được
để nghĩ về tương lai dưới nhiều góc nhìn,

và thiết kế nên tương lai đó.

Thật lòng mà nói, tôi đã nghiên cứu
được 7 năm,

và tôi hoàn toàn không biết
tương lai sẽ như thế nào.

Nhưng tôi đoán chắc được

cách mọi người cư xử lúc đó.

Đây là văn phòng của tôi. Nó ở ngoài kia.

Nó không phải trong phòng thí nghiệm,

và nó nằm chủ yếu ở những nơi
như Ấn Độ, Trung Quốc, Brazil, Châu Phi.

Ta sống trên một hành tinh
với 6,3 tỉ người.

Đến cuối năm nay, sẽ có khoảng 3 tỉ người,
sử dụng kết nối dữ liệu di động

Và khoảng hai năm sau đó
sẽ kết nối thêm được một tỉ người nữa.

Và tôi đề cập đến điều này bởi vì,

nếu chúng ta muốn tạo ra tương lai đó,

ta cần tìm ra thứ mà mọi người quan tâm.

Và đó, chính là mục đích của tôi

và của nhóm chúng tôi.

Nghiên cứu của chúng tôi
mở đầu với một câu hỏi đơn giản.

Tôi sẽ cho các bạn một ví dụ.
Bạn mang theo cái gì?

Hãy nghĩ đến tất cả những thứ bạn sở hữu
trong cuộc sống,

khi bạn bước ra khỏi cửa,

bạn nghĩ mình sẽ mang theo thứ gì?

Khi bạn nhìn xung quanh,
bạn quan tâm đến cái gì?

Trong những thứ đó,
bạn sẽ mang theo thứ gì?

Và trong những đồ vật mang theo,
cái gì bạn sẽ thực sự dùng tới?

Và điều này thú vị đối với chúng tôi,

bởi vì giai đoạn quyết định
cả trong ý thức và tiềm thức

cho thấy rằng những vật mà
bạn mang theo và sử dụng

đều có những giá trị về tinh thần,
cảm xúc và chức năng.

Và nói thẳng ra, bạn biết đấy,

con người sẵn sàng trả tiền
cho những thứ có giá trị, đúng chứ?

Vậy nên, tôi đã thực hiện
một nghiên cứu trong khoảng 5 năm

tìm hiểu những thứ mọi người sẽ mang theo.

Tôi tìm hiểu túi xách của nhiều người.
Tôi nhìn vào túi quần và ví của họ.

Tôi đến nhà họ. Và chúng tôi
thực hiện việc này trên toàn thế giới,

và chúng tôi đi theo họ quanh thị trấn,
quay lại những đoạn phim

Nó giống như việc theo dõi,
nhưng được cho phép.

Chúng tôi làm tất cả những thứ đó --
và bây giờ quay lại với câu hỏi ban đầu,

mọi người thường mang theo cái gì?

Hóa ra
người ta mang theo rất nhiều thứ.

Và điều đó cũng khá hợp lý.

Nhưng nếu bạn hỏi về
ba thứ quan trọng nhất mà họ mang theo --

bất kể văn hóa, giới tính,
và bối cảnh --

phần lớn mọi người sẽ nói: chìa khóa, tiền

và một cái điện thoại, nếu họ có.

Tôi không nói đó là một điều tốt,
nhưng nó là sự thật, đúng chứ?

Tôi không thể đi tới và giật
điện thoại của bạn.

Bạn có thể sẽ đuổi tôi đi,
hoặc làm gì đó tương tự

Ok, nó có lẽ là một câu hỏi hiển nhiên

đến từ một người làm việc
trong công ty điện thoại.

Nhưng câu hỏi đặt ra là, tại sao?

Tại sao những thứ đó quan trọng
với cuộc sống chúng ta như vậy?

Và chúng tôi rút ra được, từ nghiên cứu,
hóa ra tất cả đều là về sự tồn tại --

sự tồn tại cho chúng ta và sự tồn tại
cho những người chúng ta yêu quý

Thật vậy, chìa khóa giúp ta
có được chỗ ở và hơi ấm

và kể cả phương tiện, đặc biệt là ở Mỹ.

Tiền thì dùng để mua đồ ăn,
đồ dùng sinh hoạt,

và cả nhiều thứ khác.

Và chiếc điện thoại, hóa ra lại là
một công cụ lưu giữ tuyệt vời.

Nếu bạn biết đến
tháp nhu cầu của Maslow

thì sẽ hiểu được 3 vật trên
đáp ứng rất tốt

những nhu cầu thấp nhất trong
tháp này.

Đúng, chúng có rất nhiều vai trò khác,

nhưng lại cũng rất tốt ở những mặt này.

Cụ thể, điện thoại có khả năng

cho phép con người vượt qua được
không gian và thời gian.

Ý của tôi là, bạn biết đấy

bạn có thể rút ngắn không gian chỉ bằng
việc gọi một cuộc điện thoại, phải không?

Và bạn có thể làm chủ thời gian bằng
việc nhắn tin khi nào bạn muốn

và người khác sẽ đọc tin nhắn
khi nào họ muốn.

Điều này được trân trọng khắp nơi,
và cũng là lí do

ta sẽ có hơn ba tỉ, cộng với con số
hiện tại, kết nối trong tương lai.

Và mọi người yêu thích sự kết nối đó.

Thật ra, bạn có thể
làm vậy trên máy tính

hoặc ở các buồng điện thoại.

Nhưng đối với điện thoại di động,
nó vừa mang tính cá nhân --

bởi nó cung cấp sự riêng tư --
và vừa mang tính tiện dụng

Bạn không cần phải xin phép ai,

Bạn gọi lúc nào bạn muốn,
đúng chứ?

Tuy vậy, để những thứ này
giúp chúng ta sống sót

thì ta phải mang chúng theo bên mình.

Nhưng -- và lại là một cái "nhưng"
rất lớn -- chúng ta quên làm vậy.

Chúng ta là con người, bởi vậy quên là
điều tất yếu.

Và tôi nghĩ rằng điều đó cũng không tệ.

Thì chúng ta quên, nhưng ta
cũng rất linh hoạt,

và từ đó lại thích nghi khá tốt
với nhiều tình huống.

Có nhiều cách giúp ta ghi nhớ điều này,

và chúng tôi đã đề cập
một trong số đó hôm qua.

Nó đơn giản chỉ là một khoảnh khắc
tự suy ngẫm.

Đó là khi bạn chuẩn bị
bước ra khỏi nơi nào đó,

bạn quay người lại, và thường
sẽ kiểm tra túi quần.

Ngay cả những phụ nữ có
túi xách cũng làm vậy

Lúc đó, bạn quay người lại,
nhìn vào chỗ vừa rời đi,

và sẽ có nhiều người đang
trò chuyện xung quanh.

Ai cũng đã hoặc sẽ gặp tình huống này

Ok, tiếp theo là -- mọi người,
nếu như có một cuộc sống gia đình ổn định,

tức là không đi du lịch liên
tục và luôn ở trong khách sạn,

hầu hết đều có một trung tâm.

Và đây là nơi chúng ta giữ
những thứ quan trọng đó.

Mới đầu, chúng không nằm
trong trung tâm này,

nhưng dần dần cũng sẽ
dịch chuyển tới đó.

Đó là nơi bạn thường tới để
kiếm một thứ gì đó

Và khi quay người lại

và bạn nhìn vào trong nhà

tìm kiếm thứ gì đó,

đây là nơi bạn nhìn đầu tiên, phải không?

Ok, khi thực hiện nghiên cứu này,

chúng tôi tìm ra được một cách
đảm bảo 100%

sẽ giúp ta không bao giờ quên
bất cứ thứ gì nữa.

Và điều đó vô cùng đơn giản, chỉ cần
không có thứ gì để ghi nhớ.

(Cười)

Câu này giống như tới từ
những cái bánh may mắn đúng chứ?

Nhưng thật ra, nó lại liên quan đến
nghệ thuật của sự giao phó, ủy quyền

Và dưới con mắt thiết kế,

nó nói về việc hiểu rõ bạn có thể giao phó
trọng trách gì cho công nghệ

và giao phó trọng trách gì cho người khác

Và hóa ra, việc giao phó, nếu bạn muốn,

có thể giúp bạn làm bất cứ thứ gì.

Tất nhiên nó không bao gồm
những thứ cơ bản như đi vệ sinh.

Không thể giao cho người khác
đi giùm mình được.

Và cũng không bao gồm việc giải trí,

không ai lại trả tiền cho người khác
để coi phim giùm mình cả

hoặc đúng ra là chưa ai thử hết.

Biết đâu trong tương lai chúng ta
sẽ làm vậy.

Bây giờ, tôi sẽ cho các bạn một ví dụ
về việc giao phó trong đời sống.

Đây là -- thứ mà tôi có lẽ hứng thú
nhất từ trước đến giờ

là nghiên cứu của chúng tôi
về nạn mù chữ

và về cách những người
mù chữ giao tiếp .

Liên Hiệp Quốc ước tính -- vào năm 2004 --

là có gần 800 triệu người không biết đọc
và viết trên toàn thế giới.

Chúng tôi đã nghiên cứu rất nhiều.

Và một trong những thứ chúng tôi để ý là ...

Nếu bạn không thể đọc và viết,

nếu bạn muốn liên lạc với ai đó
ở rất xa,

bạn phải nhận biết người mà bạn
muốn giao tiếp với.

Bạn có thể dùng số điện thoại,
địa chỉ email hoặc là địa chỉ bưu chính.

Câu hỏi đơn giản: nếu bạn không
thể đọc và viết,

làm sao bạn có thể lưu giữ
thông tin liên lạc?

Nhưng lại có tới hơn triệu người có thể.

Từ góc nhìn của chúng tôi, không ai
hiểu sao họ làm được thế.

Và đó chỉ là một ví dụ nhỏ

của những nghiên cứu mà chúng tôi
đang thực hiện.

Hóa ra những người mù chữ lại là
bậc thầy của nghệ thuật giao phó.

Họ giao phó việc cho người khác,

những việc họ không thể tự làm.

Để tôi cho các bạn thêm một ví dụ khác

Ví dụ này hơi phức tạp,

và nó là từ một nghiên cứu ở Uganda,

về cách những người đang dùng chung những
thiết bị công nghệ sử dụng chúng đó.

"Sente" có nghĩa là tiền trong tiếng Uganda.

Nó còn có nghĩa khác là dùng tiền để
thực hiện các cuộc gọi. Ok?

Và nó hoạt động như thế này.

Tưởng tượng lúc đó là tháng sáu, và
bạn sống trong một ngôi làng

Tôi thì đang làm việc ở Kampala,
và là nguồn thu nhập chính.

Tôi muốn gửi tiền về, và quá trình
đó diễn ra thế này:

Trong làng chỉ có duy nhất một người
sở hữu ki-ốt điện thoại

và đó là người giữ ki-ốt.

Và thường một cái ki-ốt chỉ có một
cái điện thoại nhỏ và đơn giản.

Để chuyển tiền, tôi sẽ phải
mua một cái thẻ trả trước.

Và thay vì nạp nó vào điện thoại
của chính tôi,

tôi sẽ gặp một người giữ ki-ốt
ở chỗ của tôi.

Và sau đó đọc số thẻ
để họ nạp vào điện thoại của họ.

Tiền sẽ được nạp vào ở Kampala

và sau đó thì sẽ được chuyển tới
ngôi làng của bạn.

Bạn sẽ lấy 10% hoặc 20% tiền công, và --

không, người giữ ki-ốt sẽ lấy 10% hoặc 20%

và bạn sẽ nhận được phần còn lại
dưới dạng tiền mặt.

Có 2 thứ tôi thích về cách
chuyển tiển này.

Đầu tiên chính là, bất cứ ai có
một chiếc điện thoại,

bất cứ ai,

đều sẽ trở thành một cái máy ATM.

Họ cung cấp dịch vụ dịch chuyển
tiền cơ bản ở những nơi

mà không có lấy một cái ngân hàng.

Và kể cả có ngân hàng chính thống
ở những nơi đó đi nữa,

thì người dân cũng không được coi
là những khách hàng hợp lệ

bởi vì đơn giản là họ không đủ giàu
để có thể mở một tài khoản.

Còn thêm một điều tôi thích ở đây.

Và đó chính là kể cả có bao nhiêu
tiền và tài nguyên đi nữa và kể

cả sự khác biệt về suy nghĩ
giữa tôi và họ,

tôi biết chắc không bao giờ tôi có thể
tạo ra một thứ đáng khâm phục

và hoàn toàn thích hợp với hoàn cảnh
như họ đã làm. Các bạn hiểu chứ?

Đúng là có những phát minh như
ngân hàng Grameen và vay vi mô

Nhưng sự khác biệt giữa chúng là,

không có bất kỳ chính phủ nào
cai quản phương pháp chuyển tiền này.

Đây hoàn toàn là ý tưởng của người dân.

Hóa ra đường phố lại là một nguồn
cung cấp ý tưởng dồi dào.

Và nếu bạn làm vỡ thiết bị của bạn ở đây,
bạn chỉ việc đem đến cửa hàng.

Và họ sẽ cho bạn một cái mới

Thậm chí là đến 3 cái điện thoại mới.

Giống như mua ba tặng một vậy.
Kiểu như thế.

Nếu bạn ở Ấn Độ và Trung Quốc thì lại khác.

Ở đó, họ sẽ lấy những thứ đã bị hỏng,

sửa chúng, trước khi tung ra bán lại

Đây là hình ảnh của một cơ sở ở
thành phố Jilin, Trung Quốc.

Ta có thể thấy họ đang mở
một cái điện thoại ra

và sau đó lắp ráp chúng lại.

Họ tự tìm hiểu những bản hướng dẫn

Và đây là một bản hướng dẫn

tất nhiên là bằng cả tiếng Trung và Anh.

Họ cũng viết hướng dẫn bằng tiếng Hindi.

Bạn có thể đăng kí nhận những cái này.

Ở đó cũng có những lò đào tạo những
học sinh,

những người sẽ chuyên sửa
những thứ như thế này.

Nhưng điều tôi muốn đề cập ở đây,
là để làm tất cả điều này,

chỉ cần một người sống trên đường phố,
một mặt phẳng nhỏ,

một cái tua vít, một cái bàn chùi lỗ cắm --

bạn biết đấy, bụi dễ chui vào ổ cắm-- và
một ít kiến thức.

Và tất cả nhờ có một mạng lưới thông tin
xã hội ở khắp mọi nơi.

Tôi thích điều này vì nó đi ngược lại
cách chúng ta thiết kế,

cách ta chế tạo, và thậm chí
là buôn bán.

Nó đi ngược lại những thứ ta thường gặp.

Đối với tôi, cuộc sống ngoài đường phố
đầy những thứ khó hiểu

Đây là viên Viagra tôi mua trong một
cửa hàng tình dục ở Trung Quốc

Và Trung Quốc là một nước nổi tiếng
với những thứ giả

Tôi biết bạn sẽ hỏi gì --
Tôi đã thử chưa?

Và không, tôi sẽ không trả lời câu hỏi đó.

Nhưng tôi nhìn vào một thứ như thế này,
và tôi suy ngẫm một hồi lâu

về sự tín nhiệm và tự tin trong mua bán.

Và ta nhìn vào đây, và ta tự hỏi
làm sao để

áp dụng trong, ví dụ như thiết kế
-- bài học từ việc này--

vào việc thiết kế các dịch vụ trên mạng
trong tương lai ở những thị trường này.

Đây là một cái quần lót từ --

(Tiếng cười) --

Từ Tibet.

Tôi nhìn vào một thứ như thế này và,
thật đấy

Tại sao lại thiết kế một cái quần lót
có túi chứ?

Nhìn vào cái quần này, tôi tự hỏi

Nếu ta đem tất cả những công dụng của
chiếc điện thoại chia đều trên khắp cơ thể

dưới dạng một mạng lưới cá nhân

thì chúng ta sẽ lưu giữ mọi thứ ở đâu?

Nó không có ý nghĩa lắm, nhưng bài học
từ việc này có thể áp dụng

vào một mạng lưới cá nhân như vậy.

Đây là một vài số điện thoại

được ghi vào trên cửa một căn nhà
ở vùng quê Uganda

Những ngôi nhà này không có số nhà,
mà là số điện thoại

Khi nói danh tính của con người mang tính
di động, nó có nghĩa gì?

Và khi nói danh tính của 3 tỉ người đó
di động, tức là chúng không cố định?

Vì thế, cách định nghĩa danh tính một
người của các bạn không thể áp dụng

cho 3 tỉ người đó.

Và đây là cách thế giới đang thay đổi

Bây giờ, chúng ta đến với bức hình đầu tiên
tôi chụp

Nó được chụp ở Delhi

Chủ đề của nó là về nạn mù chữ

và đó là một chàng trai đang
ngồi ở quán trà

Bạn có thể thấy trà đang được pha

Và anh ấy là một nhân viên quán trà
nghèo khó,

một người không có địa vị xã hội.

Và anh ấy, một cách nào đó,

lại hâm mộ những giá trị của Livestrong

Anh ấy mang một vài giá trị của Livestrong

có thể không phải là tất cả, chỉ một vài

khi dám ra ngoài mua những cái vòng đó

và đeo chúng một cách tự hào như vậy.

Đối với tôi, điều này tượng trưng
một thế giới

mà trong đó mọi thứ liên kết với nhau,
và tất cả các điểm --

tất cả là về việc các điểm liên kết với nhau

Chủ đề của bài thuyết trình này là
"Sự liên kết và kết quả của nó"

Và nó giống như một bản tóm tắt
quá trình 5 năm nghiên cứu cố tìm ra

mọi thứ sẽ như thế nào khi
mọi người trên thế giới

đều có khả năng vượt qua không gian
và thời gian

một cách cá nhân và tiện lợi.

Khi tất cả mọi người được kết nối với nhau

Có tất cả 4 thứ chính trong đó.

Thứ đầu tiên là tốc độ truyền tải ý tưởng

tốc độ các ý tưởng được chia sẻ với nhau.

Tôi biết TED coi trọng những ý tưởng lớn

nhưng thật ra định nghĩa của một ý tưởng
lớn đang thay đổi.

Một ý tưởng lớn phải bao gồm
tất cả mọi người trên thế giới

Đó là thứ đầu tiên.

Điều thứ hai là tốc độ của mọi thứ.

Nó có nghĩa là, những chiếc điện thoại
này, khi được thu nhỏ

và những chức năng của nó lớn dần --

những thứ như dịch vụ ngân hàng,
xác định danh tính --

chúng có thể được tiếp cận trên
khắp thế giới rất nhanh.

Và tốc độ làm quen những thứ mới

sẽ trở nên ngày càng nhanh,

đến mức chúng ta không thể đoán được,

khi thế giới đạt mốc 6.3 tỉ

trên tổng dân số.

Điều tiếp theo là, khi ta chế tạo
những thứ như thế này --

dù công phu thế nào --

dân ở những nơi đó cũng sẽ
tìm được cách để nâng cấp chúng

sao cho nó phù hợp với nhu cầu mọi người

khả năng vượt qua không gian và
thời gian chẳng hạn

Và nó sẽ phát triển theo những cách ta
không thể ngờ được

Những cách tốt hơn nhiều ta có thể làm,
bất kể thiếu hụt tài nguyên

Đó là cảm xúc của tôi.

Nếu chúng ta tinh ý và nhìn
mọi thứ xung quanh, ta có thể tìm ra,

học hỏi và áp dụng
những kiến thức đó để tìm hiểu

về những thứ ta có thể tạo ra và
cách tạo ra chúng.

Và điều cuối cùng là chiều hướng của
những cuộc đối thoại.

Với hơn 3 tỉ người được kết nối,

họ muốn được tham gia vào
các đối thoại đó.

Và tôi nghĩ mục tiêu của chúng ta,
mục tiêu của TED

chính là chấp nhận điều đó và tìm
cách lắng nghe họ.

Và chúng ta cần học cách lắng nghe.

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe!

(vỗ tay)