Temsilcilik & Soyutlama: Millais’in “Ophelia”sı ve Newman’ın “Kahraman Yüce İnsan”ı

Temsilcilik & Soyutlama: Millais ve Newman'ın Eserleri
John Everett Millais, Ophelia, 1851-2 (Tate Müzesi) ve Barnett Newman, Kahraman Yüce İnsan, 1950-51 (MoMA)

Sal Khan, Beth Harris & Steven Zucker

En sevdiğim tablolardan biri John Everett Millais'in (Mıley'in) Ön-Raffaeloculara ait olan "Ophelia" adlı tablosu.

Ön Raffaeloculuk akımı,

1850'lerin İngilteresinde yaşayan sanatçıların başlatıığı bir akım. Akım tam 1848'de başladı ve gurubun

amacı, sanatın basmakalıp öğretilerine meydan okumaktı.

Raphael, eserlerinin tekniği çok güçlü olan bir Rönesans sanatçısı.

Victoria dönemi boyunca tapılan, yaptığı işlerin

tekniği benimsenen ve bir formül haline getirilen bir

ressam.

-

Ön-Raffaelocular sonradan, Raphael'den önceki zamanlara dönmek istediklerini söylediler çünkü benimsedikleri bu formül yüzünden resimle olan gerçek

bağlarının koptuğunu

ve gözlem yeteneklerinin kaybolduğunu düşünüyorlardı.

Bu yüzden

doğayla yakınlaşarak, doğayı eserlerine aktarmaya başladılar ve önceden belirttiğimiz gibi,

sisteme meydan okuyan sanat'a değer verme fikriyle

bütünleştiler.

Gördüğünüz bu parça hem geleneksek açıdan çok güzel bir resim

hem de baktığınızda, tabloyu yapmak gerçek bir yetenek gerektiriyor.

Ben boş bir tuvale başlayıp ortaya böye bir resim çıkaramam mesela.

Tablo son derece etkileyici, büyüleyici bir güzellikte.

Renklerin zenginliğini,

çiçeklerin; yeşilliklerin ne kadar özenle boyandığını her darbede görebilirsiniz.

Bence konu seçimi de çok güzel.

Temayla çizim birbirini tamamlıyor,

bu tabloyu yapabilmek kesinlike büyük bir teknik beceri gerektiriyor.

Çok çok güzel bir parça. İnsanları düşündüren, teknik

açıdan son derece sofistike, çok önemli bir sanat

eseri.

Sağ tarafa baktığımızda ise Barnett Newman'ın "Kahraman Yüce İnsan" anlamına gelen "Vir Heroicus Sublimis" adlı

tablosunu görüyoruz.

İnsanlar bunun gibi klasiklere baktıklarında: "Güzel resim, duvarımda güzel durur" diye düşünüyorlar.

Soldaki tabloya baktıklarında ise:"Harika bir parça, çok önemli bir eser" diyorlar.

Ama sağdaki tabloyu kendilerinin bile yapabileceklerini düşünüyorlar.

Bazı "ev güzelleştirme programları"nda olduğu gibi,

insanların talep ettiği sanat eserleri, yeni üretilen resimler

bundan pek de farklı olmuyor.

Yani aslında bu tablonun teknik beceriyle alakası yok.

Ama bence Newman'ın insanlardan beklediği,

bu tabloya çekilmeleri.

Öncelikle tablo çok büyük ve etrafındayken yenik düşmüş hissediyorsunuz.

Tablo sizi kendisine çağırıyor, yavaş yavaş

sizin dünyanız olmaya başlıyor.

Renk çok yoğun. böyle bir tablonun etrafındayken tabi ki rengin tetikleyici etkisini fark ediyorsunuz

rengin yoğunluğu size bir şeyler hissettiriyor.

Bazıları ise resme bakıp, resmin; aralarda çizgileri olan büyük kırmızı bir lekeden ibaret olduğunu,

herhangi birinin şu an başlasa bir benzerini yapabileceğini düşünüyor.

Ama iş göründüğünden daha farklı

ve tabloyu yapmak da söylendiğinin aksine

çok daha komplike bir iş.

Tablo'ya baktığımızda, çizgilerin baştan sona kadar uzadığını görüyoruz

ama çizgilerin hepsi farklı şekilde, farklı bir kalitede yaratılmış.

Tabi baktığımız eserin kendisi değil de kopyası olunca

detayları ayırt etmek zorlaşıyor.

Yine de tablo, günlük hayatta hiçbir şeye göstermediğim yoğun ilgiyi

kendisine göstermemi sağlıyor.

Gün içinde gördüğüm ve dikkat etmediğim şeylerden sıyrılıp

görsel olarak ona iyice odaklanmamı istiyor.

Tabloyu hiç yakından görmedim ama yakından

bakıldığında detaylar daha net görünecektir.

Bahsettiğimiz iki tablo da eş derecede çekici ve ilginç.

Soldaki tablo'nun geçmişine baktığınızda tablo'yu ve ressamı büyük ölçüde takdir ediyorsunuz,

sağdakine baktığınızda ise, "bu tablo da çok ilginç" diyorsunuz ama yine de ikisini aynı kategoriye koymazsınız.

Değil mi?

Bu tabloda gerçek bir kırılma var.

Soldaki resim, sanat üretiminin temsil ve tasvir kısmının büyük bir parçasını oluşturuyor.

Sağda gördüğümüz resim de bir kırılma

ama soldaki resim kendi döneminden, Rafael öncesi dönemden bir kırılma.

Resimde daha çok stildeki kırılmayla ilgileniliyor, "sanat nedir" sorusuyla değil.

Bu tablo tamamen bir soyutlama örneği. Zaten Barnett Newman, soyut bir dışavurumcuydu.

Sanata çok farklı bakan bir grup sanatçının arasındaydı.

Grup, sanatın olduğundan daha farklı bir şey olup olamayacağını tartışıyordu.

Başka bir deyişle, Ophelia'ya baktığınızda boğulan; derede batmak üzere olan bir kadın görüyorsunuz ve gördüğünüz şey

çok güzel. Ama bir bakıma da bir yalan.

Tablo'daki renkler olmayan bir şeyi temsil ediyor.

Bir illüzyonu.

Sağdaki resim "Resmin maddiliğine sadık kalıp yine de insanın içine işleyen bir şey yaratabilir miyiz?" diyor.

Müziği düşünün: bir manzarayı tarif etmek için bir senfoniye ihtiyaç duymuyoruz.

bazı harmoniler bunu başarabilir ama müzik her zaman kendi iç mantığıyla

ilerler. Müzik tonla, ritimle

alakalıdır. Resim hiçbir zaman

böyle olmadı.

Aslında Millais'in (Mıley'in) bu anlamda dikkatimizi dağıttığını söyleyebiliriz.

Dikkatimiz renklere, şekle, çizgilere

resmin kendisine yöneliyor.

Newman bir bakıma buna konsantre olmuş.

"Bana bakın, başka şeylerle ilgilenmeyin" diyor.

"Shakespeare'den kopup gelen bir sahne gibi olmaya çalışmıyorum,

ama yine de duygusal açıdan aynı güçte olamaz mıyım?" diyor.

Ressam burada, tuvalin iki boyutlu olduğunu; onunla ilk başta

düz görünen fırça izleri yapacağını sonra çizgilerle bir illüzyon yaratacağını söylüyor.

Demin de dediğimiz gibi, çizgiler tuvalin başından sonuna doğru iniyor.

Dolayısıyla tuvalin boyutunu ölçüyorlar ve iki boyutluluğunu gösteriyorar.

Ama aynı zamanda, tonları ve hacimleri farklı.

Peki çizgiler geri mi çekiliyor, ileri mi gidiyor?

Resmin özünde basit bir ölçü var ve bu ölçü

yavaş yavaş fark ediliyor.

Soldaki tablo bir yanılgı. Olmayan bir şey gibi görünmeye çalışıyor;

ama sağdaki kelimenin tam anlamıyla bir çizim, bir boyama.

Gördüğünüz şey resmin kendisi.

Newman'daki gerçeklik 2000 yıllık sistemi bitiren bir gerçeklik.

ya da daha bile uzun süreyi.

38,000 yıllık geleneği bozan bir gerçeklik. Sizce de çok radikal bir değişim, çok cesur bir karar değil mi?