Νιλ Φέργκιουσον: Οι 6 "Τρομερές Εφαρμογές" της Ευδαιμονίας

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων, οι Δυτικοί πολιτισμοί υπήρξαν πολύ καλοί στο να δημιουργήσουν γενική ευημερία για τις κοινωνίες τους. Ο ιστορικός Νιλ Φέργκιουσον διερωτάται: "Γιατί μόνο η Δύση, και τόσο λιγότερο ο υπόλοιπος κόσμος;". Προτείνει έξι μεγάλες ιδέες της Δυτικής κουλτούρας - τις ονομάζει "6 τρομερές εφαρμογές" - οι οποίες προάγουν τον πλούτο, την σταθερότητα και την καινοτομία. Κατά τη διάρκεια του τρέχοντος αιώνα, υποστηρίζει, οι εφαρμογές αυτές είναι πια κοινό κτήμα όλων.

Ας μιλήσουμε για δισεκατομμύρια.

Ας μιλήσουμε για

παρελθόντα και μελλοντικά δισεκατομμύρια.

Γνωρίζουμε

ότι περίπου 106δις άνθρωποι

έχουν περάσει μέχρι σήμερα από αυτόν τον πλανήτη.

Και ξέρουμε επίσης ότι περισσότεροι απ' αυτούς είναι σήμερα νεκροί.

Όπως ακόμα γνωρίζουμε

ότι οι περισσότεροι απ' αυτούς ζουν ή έζησαν στην Ασία.

Είναι γνωστό επίσης

ότι οι περισσότεροι απ' αυτούς ήταν ή είναι πολύ φτωχοί -

η ζωή τους ήταν μικρή.

Ας μιλήσουμε για δισεκατομμύρια.

Ας μιλήσουμε

για τα 195,000 δισεκατομμύρια δολλάρια πλούτου

που υπάρχουν σήμερα σε όλο τον κόσμο.

Ξέρουμε ότι ο περισσότερος απ' αυτόν τον πλούτο

δημιουργήθηκε μετά το 1800.

Και ξέρουμε ότι ο περισσότερος

βρίσκεται σήμερα στα χέρια

ανθρώπων που θα μπορούσε κανείς να ονομάσει "Δυτικούς":

Ευρωπαίους, Βορειο-Αμερικάνους, Αυστραλο-Ασιάτες.

Αποτελώντας σήμερα το 19% του παγκόσμιου πληθυσμού,

στους "Δυτικούς" ανήκουν τα 2/3 αυτού του πλούτου.

Ιστορικοί της Οικονομίας

ονομάζουν αυτό το φαινόμενο "Το Μεγάλο Χάσμα".

Αυτή η διαφάνεια εδώ

είναι η καλύτερη απλοποίηση

της ιστορίας του "Μεγάλου Χάσματος"

που μπορώ να σας προσφέρω.

Βασικά δείχνει δυο αναλογίες

το κατά κεφαλήν ΑΕΠ,

που σημαίνει Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

με άλλα λόγια το μέσο εισόδημα.

Αρχικά, η κόκκινη γραμμή,

είναι η αναλογία του -μεταξύ Βρετανών και Ινδών-

κατά κεφαλήν εισοδήματος.

Και η μπλε γραμμή

είναι η αναλογία μεταξύ Αμερικανών και Κινέζων.

Ο χάρτης αυτός πηγαίνει πίσω μέχρι το έτος 1500.

Και βλέπετε εδώ

ότι υπάρχει μια εκθετική μεγέθυνση του "Μεγάλου Χάσματος".

Η αρχική τους πορεία βέβαια είναι λίγο-πολύ κοινή.

Πράγματι, το 1500

ο μέσος Κινέζος ήταν πλουσιότερος από τον μέσο Βόρειο Αμερικάνο.

Όταν φτάσουμε στο 1970,

οπότε και αυτός ο χάρτης σταματά,

ο μέσος Βρετανός είναι περισσότερο από 10 φορές πλουσιότερος

από τον μέσο Ινδό.

Σημειωτέον ότι λαμβάνονται ήδη υπόψη

διαφορές στο κοστος ζωής.

Οι μετρήσεις βασίζονται στην ισοδυναμία της αγοραστικής δύναμης.

Ο μέσος Αμερικανός

είναι περίπου 20 φορές πλουσιότερος

από τον μέσο Κινέζο

μέχρι τη δεκαετία του 1970.

Γιατί λοιπόν συμβαίνει αυτό;

Αυτό δεν ήταν απλά μια οικονομική ιστορία.

Εάν σκεφτείτε τις 10 χώρες

που εξελίχθηκαν τελικά στον να γίνουν

οι Δυτικές Αυτοκρατορίες,

το 1500 ήταν πράγματι μάλλον μικροσκοπικές -

αποτελώντας 5% της συνολικής επιφάνειας της γης,

16% του πληθυσμού της,

ίσως 20% του εισοδήματός της.

Μέχρι το 1913,

αυτές οι 10 χώρες μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες,

ήλεγχαν αχανείς παγκόσμιες αυτοκρατορίες -

το 58% της παγκόσμιας έκτασης,

περίπου το ίδιο ποσοστό του πληθυσμού της,

και πραγματικά ένα τεράστιο, σχεδόν ¾ μέρισμα

της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής.

Προσέξτε: το μεγαλύτερο μέρος του μερίσματος αυτού επέστρεφε πίσω

στις αυτοκρατορικές μητροπόλεις,

και όχι στην κατοχή των αποικιών τους.

Τώρα, δεν μπορεί κανείς έτσι απλά να κατηγορήσει τον ιμπεριαλισμό -

παρόλο που πολλοί προσπάθησαν να το κάνουν -

για δύο λόγους.

Πρώτον, η αυτοκρατορία ήταν το λιγότερο αυθεντικό πράγμα

που δημιούργησε η Δύση μετά το 1500.

Όλοι έκαναν αυτοκρατορίες.

Κατανικούσαν προϋπάρχουσες Ανατολικές αυτοκρατορίες,

όπως αυτές των Μογγόλων και τον Οθωμανών.

Έτσι, δε φαίνεται και πολύ πειστικό ότι η δημιουργία αυτοκρατοριών

αποτελεί κάποια φοβερή εξήγηση για το "Μεγάλο Χάσμα".

Σε κάθε περίπτωση, όπως ίσως θυμάστε,

το "Μεγάλο Χάσμα" φτάνει στο απώγειό του τη δεκαετία του 1970,

σημαντικό χρόνο μετά την κατάργηση των αποικιών.

Και αυτό δεν είναι κάτι καινούριο.

Ο Σάμουελ Τζόνσον,

ο μεγάλος λεξικογράφος,

αντετέθη στην παραπάνω άποψη μέσω του χαρακτήρα του Ρασέλα,

στο μυθιστόρημά του "Ρασέλας, ο Πρίγκηπας της Αβυσσηνίας"

που δημοσιεύτηκε το έτος 1759.

"Με ποιον τρόπο είναι οι Ευρωπαίοι τόσο ισχυροί,

ή γιατί, από τη στιγμή που μπορούν τόσο εύκολα να επισκεφτούν την Ασία και την Αφρική

για εμπόριο ή για κατακτήσεις,

δεν μπορούν οι Ασιάτες και οι Αφρικάνοι με τη σειρά τους

να εισβάλουν στις ακτές τους,

να εγκαταστήσουν αποικίες στα λιμάνια τους,

και να δώσουν νόμους στους φυσικούς τους πρίγκηπες;

Ο ίδιος άνεμος που τους φέρνει πίσω

θα έφερνε κι εμάς προς τα εκεί;"

Αυτή είναι μια σπουδαία ερώτηση.

Και ξέρετε κάτι;

Την ίδια ερώτηση έθετε την ίδια περίπου χρονική στιγμή

και ο υπόλοιπος πληθυσμός του κόσμου - οι "Υπόλοιποι" -

όπως ο Ιμπραήμ Μουτεφερίκα

ένας Οθωμανός αξιωματούχος,

ο άνθρωπος που εισήγαγε την τυπογραφία, πολύ καθυστερημένα,

στην Οθωμανική Αυτοκρατορία -

ο οποίος είπε σε βιβλίο που δημοσιεύτηκε το 1731:

"Γιατί τα Χριστιανικά Έθνη που ήταν τόσο αδύναμα στο παρελθόν,

σε σύγκριση με τα μουσουλμανικά έθνη,

αρχίζουν να κυριεύουν τόσες περιοχές σήμερα

κατανικώντας ακόμη και τα κάποτε νικηφόρα Οθωμανικά στρατεύματα;".

Αντίθετα με τον Ρασέλα του Τζόνσον,

ο Μουτεφερίκα είχε μια απάντηση στο ερώτημα,

που ήταν σωστή.

Είπε ότι "αυτό συνέβαινε επειδή (σ.σ. οι Χριστιανοί) έχουν νόμους και κανόνες

που τους έφτιαξε η λογική".

Δεν έχει λοιπόν να κάνει με τη γεωγραφία.

Μπορεί να σκεφτείτε ότι το "Μεγάλο Χάσμα" εξηγείται

με γεωγραφικούς όρους.

Ξέρουμε ότι αυτό είναι λάθος,

επειδή μέσα στον 20ο αιώνα ο άνθρωπος έκανε δυο μεγάλα φυσικά πειράματα

για να διαπιστωθεί αν η γεωγραφία είχε μεγαλύτερη σημασία από τους θεσμούς.

Πήρε όλους τους Γερμανούς,

τους μοίρασε περίπου στη μέση,

και έδωσε στους Ανατολικούς τον κομμουνισμό,

και βλέπετε τα αποτελέσματα.

Μέσα σε απίστευτα μικρό χρονικό διάστημα,

οι κάτοικοι του Ανατολικού τμήματος

άρχισαν να παράγουν αυτοκίνητα μάρκας "Trabant", τα λεγόμενα "Τράμπι",

ίσως τα χειρότερα αυτοκίνητα που κατασκευάστηκαν ποτέ,

ενώ ο πληθυσμός της Δύσης παρήγαγε την Μερσέντες-Μπενζ.

Αν ακόμη είστε δύσπιστοι,

σας λέω ότι το ίδιο πείραμα το κάναμε και στην Κορεατική χερσόνησο.

Και αποφασίσαμε να πάρουμε τους Κορεάτες,

περίπου σε ίδιου μεγέθους γεωγραφική έκταση,

με, -προσέξτε!-, την ίδια βασική παραδοσιακή κουλτούρα,

και τους μοιράσαμε στη μέση, δίνοντας στους Βόρειους τον κομμουνισμό.

Και το αποτέλεσμα ήταν ένα ακόμη μεγαλύτερο χάσμα

σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα

απ' αυτά που συνέβησαν στη Γερμανία.

Βέβαια, σε ό,τι αφορά την όψη των συνοριοφυλάκων των χωρών, το χάσμα δεν ήταν τόσο μεγάλο

αλλά σχεδόν από κάθε άλλη άποψη

πρόκειται για ένα τεράστιο χάσμα.

Αυτο με κάνει να σκεφτώ

ότι ούτε η γεωγραφία ούτε ο εθνικός χαρακτήρας,

που αποτελούν δημοφιλείς εξηγήσεις για τέτοια πράγματα,

έχουν σοβαρή σημασία.

Αυτό που έχει σημασία είναι οι ιδέες.

Είναι οι θεσμοί.

Και αυτό πρέπει να είναι αλήθεια

καθώς το είπε Σκοτσέζος.

Και νομίζω ότι είμαι ο μόνος Σκοτσέζος εδώ στη συνάντηση του TED στο Εδιμβούργο.

Αφήστε με λοιπόν να σας εξηγήσω

ότι ο εξυπνότερος άνθρωπος που έζησε ποτέ ήταν Σκοτσέζος.

Ήταν ο Άνταμ Σμιθ -

όχι ο Μπίλυ Κόνολυ ούτε ο Σων Κόνερυ -

παρόλο που ο τελευταίος είναι ιδιαίτερα έξυπνος, χωρίς αμφιβολία.

(Γέλια)

Ο Σμιθ λοιπον - και θα ήθελα να πάτε

και να προσκυνήσετε στο άγαλμά του, στο Royal Mile.

ένα πανέμορφο άγαλμα -

Ο Σμιθ λοιπόν, στο βιβλίο του ο "Πλούτος των Εθνών"

δημοσιευμένο το 1776 -

-ό,τι σημαντικότερο έγινε εκείνη τη χρονιά... -

(Γέλια)

Να είστε σίγουροι!

Υπήρξαν κάποιες μικρές τοπικές δυσκολίες σε κάποιες μικρές αποικίες, αλλά...

(Γέλια)

"Η Κίνα φαίνεται από καιρό στάσιμη,

και πιθανώς καιρό πριν απέκτησε μεγάλη ποσότητα πλούτου

που είναι συναφής με τη φύση των νόμων και των θεσμών της.

Ωστόσο αυτή η ποσότητα μπορεί και να είναι κατώτερη

από αυτήν που σύμφωνα με άλλους νόμους και θεσμούς,

φανερώνει η φύση του εδάφους, του κλίματος

και της γενικότερης κατάστασής της".

Αυτό είναι τόσο σωστό και τόσο προχωρημένο...!

Και το είπε πάρα πολύ καιρό πριν.

Αλλά ξέρετε, αυτό είναι ένα ακροατήριο του TED,

και αν συνεχίσω να μιλών για θεσμούς,

θα απογοητευτείτε.

Οπότε θα "διερμηνεύσω" τα παραπάνω σε γλώσσα που μπορείτε να καταλάβετε.

Ας δώσουμε λοιπόν το όνομα "Τρομερές Εφαρμογές".

Αυτό που θέλων να σας εξηγήσω είναι ότι υπήρξαν έξι τρομερές εφαρμογές

που έθεσαν τη Δύση χώρια από τον υπόλοιπο κόσμο.

Και ήταν σαν τις εφαρμογές του κινητού σας

υπό την έννοια ότι έμοιαζαν σχετικά απλές.

Είναι απλά εικονίδια. Μπορείτε να κάνετε κλικ επάνω τους.

Αλλά πίσω από το εικονίδιο, κρύβεται περίπλοκος κώδικας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους θεσμούς.

Είναι έξι

που νομίζω ότι εξηγούν το "Μεγάλο Χάσμα".

Πρώτον, ο ανταγωνισμός.

Δεύτερον, η επιστημονική επανάσταση.

Τρίτον, τα περιουσιακά δικαιώματα.

Τέταρτον, η σύγχρονη φαρμακευτική.

Πέμπτον, η καταναλωτική κοινωνία.

Και έκτον, το εργασιακό ήθος.

Δείτε το σαν παιχνίδι και προσπαθήστε να δείτε αν ξέχασα κάτι,

ή προσπαθήστε να μειώσετε τη λίστα σε μόνο τέσσερις,

αλλά θα χάσετε.

(Γέλια)

Επιτρέψτε μου σύντομα να σάς πω τί εννοώ

συνδιάζοντας στην πορεία την εργασία

πολλών ιστορικών της Οικονομίας.

Ο ανταγωνισμός σημαίνει ότι

όχι μόνο υπήρχαν εκατοντάδες διαφορετικοί πολιτικοί σχηματισμοί

στην Ευρώπη του 1500 αλλά και ότι ανάμεσα

στους σχηματισμούς αυτούς υπήρχε ανταγωνισμός μεταξύ συντεχνιών καθώς και ηγεμόνων.

Ο πρόγονος του σύγχρονου "συνεταιρίζεσθαι", ο συνεταιρισμός της πόλης του Λονδίνου

υπήρχε από τον 12ο αιώνα.

Τίποτα σαν αυτό δεν υπήρχε στην Κίνα,

όπου υπήρχε μόνο ένα μονολιθικό κράτος

που κάλυπτε το ένα πέμπτο της ανθρωπότητας

ενώ ο οποιοσδήποτε με την όποια φιλοδοξία

έπρεπε να πετύχει σε τυποποιημένες εξετάσεις

που διαρκούσαν 3 μέρες και ήταν πολύ δύσκολες

καθώς περιελάμβαναν την απομνημόνευση ενός μεγάλου αριθμού χαρακτήρων

καθώς και τη συγγραφή πολύ σύνθετων Κονφουκιανών δοκιμίων.

Η επιστημονική επανάσταση ήταν διαφορετική

από την επιστήμη που είχε επιτευχθεί στον Ανατολικό κόσμο

μέσα από ποικίλους και σημαντικούς τρόπους,

με τον σημαντικότερο ίσως

αυτόν της πειραματικής μεθόδου

που έδωσε στον άνθρωπο τον έλεγχο επί της φύσης με τρόπο αδύνατο μέχρι τότε.

Για παράδειγμα, η εξαιρετική εφαρμογή της Νευτώνειας Φυσικής στον

τομέα της Βαλλιστικής, από τον Μπεντζαμιν Ρόμπινς.

Μόλις εφαρμόσεις κάτι τέτοιο

τα όπλα σου στοχεύουν ακριβέστερα.

Σκεφτείτε τί σημαίνει αυτό.

Αυτό ήταν πράγματι μια "Τρομερή (σ.σ. "killer") Εφαρμογή".

(Γέλια)

Εντωμεταξύ, πουθενά αλλού δεν υπάρχει επιστημονική επανάσταση.

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, αν και κοντά στην Ευρώπη,

δεν συντελείται επιστημονική επανάσταση.

Αντίθετα, γκρεμίζουν το παρατηρητήριο Taqi al-Din

γιατί θεωρούν βλάσφημο

το να ερευνά κανείς τη Θεϊκή βούληση.

Περιουσιακά δικαιώματα: Φίλοι μου, δεν έχει να κάνει με τη Δημοκρατία.

Έχει να κάνει με το να υπάρχει ακριβώς ο κανόνας του νόμου που στηρίζεται στα δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας.

Αυτό κάνει τη διαφορά

ανάμεσα στη Βόρεια και Νότια Αμερική.

Στη Βόρεια Αμερική

θα μπορούσε κανείς να έχει υπογράψει ένα συμβόλαιο

που θα λέει: "Θα δουλέψω αμισθί για 5 χρόνια.

Εσείς μόνο ταΐστε με".

Στο τέλος όμως, καταλήγει με εκατοντάδες στρέμματα γης.

Αυτό είναι η παραχώρηση γης

στο κάτω μισό της διαφάνειας.

Αυτό δεν είναι δυνατό στη Λατινική Αμερική

όπου η γη ανήκει

σε μια ελάχιστη ελίτ καταγόμενη από τους "κονκισταδόρες"-κατακτητές.

Και εδώ φαίνεται το τεράστιο χάσμα

που δημιουργείται στην κατοχή ιδιοκτησίας ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο.

Οι περισσότεροι άνθρωποι των αγροτικών περιοχών της Βόρειας Αμερικής

είχαν στην ιδιοκτησία τους κάποιο κομμάτι γης μέχρι το 1900.

Σχεδόν κανείς δεν απολάμβανε το ίδιο στο νότιο κομμάτι της.

Πάμε σε μια άλλη "Τρομερή Εφαρμογή".

Η σύγχρονη φαρμακευτική των τελών του 19ου αιώνα

άρχισε να παρουσιάζει μείζονα επιτεύγματα

κατά μολυσματικών ασθενειών που σκότωναν πολλούς ανθρώπους.

Και αυτό ήταν πράγματι "τρομερή εφαρμογή"

καθόλου θανάσιμη βεβαίως

καθώς διπλασίασε και υπερδιπλασίασε το προσδώκιμο ζωής.

Αυτό έγινε ακόμη

και στις Ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες.

Ακόμη και σε μερη όπως η Σενεγάλη

στις αρχές του 20ου αιώνα

παρατηρήθηκε σημαντικότατη πρόοδος στη Δημόσια Υγεία,

και το προσδώκιμο ζωής άρχισε να αυξάνει.

Ωστόσο δεν αυξάνει γρηγορότερα

όταν οι χώρες αυτές ανεξαρτητοποιούνται.

Οι αυτοκρατορίες δεν ήταν όλες κακές.

Μια καταναλωτική κοινωνία είναι αυτό που χρειάζεται κανείς

για να έχει νόημα μια Βιομηχανική Επανάσταση.

Χρειάζεσαι κόσμο που θέλει να φορέσει τόνους ρούχων.

Έχετε όλοι αγοράσει κάποιο περιοδικό μόδας τον τελευταίο μήνα.

Το εγγυώμαι.

Αυτή είναι η καταναλωτική κοινωνία

η οποία ωθεί την οικονομική ανάπτυξη

περισσότερο και από τις ίδιες τις τεχνολογικές αλλαγές.

Η Ιαπωνία υπήρξε η πρώτη μη-Δυτική κοινωνία

που ασπάστηκε αυτή την άποψη.

Η εναλλακτική,

η οποία προτάθηκε από τον Μαχάτμα Γκάντι,

ήταν να κρατικοποιείς, και τελικά, και να κάνεις τη φτώχεια μόνιμη.

Πολύ λίγοι Ινδοί σήμερα

εύχονται η χώρα τους να είχε ακολουθήσει

αυτή τη σκέψη του Μαχάτμα Γκάντι.

Τέλος, η εργασιακή ηθική.

Ο Μαξ Βέμπερ πίστευε ότι αυτό είχε να κάνει με τον Προτεσταντισμό.

Ήταν λάθος.

Κάθε πολιτισμός μπορεί να κατακτήσει την εργασιακή ηθική

εφόσον υπάρχουν θεσμοί

να δημιουργήσουν το κίνητρο για δουλειά.

Το ξέρουμε αυτό

γιατί σήμερα η εργασιακή ηθική

δεν είναι πια ένα προτεσταντικό, δυτικό φαινόμενο.

Στην ουσία, η Δύση έχει απωλέσει την εργασιακή ηθική της.

Σήμερα, ο μέσος Κορεάτης

δουλεύει χιλιάδες ώρες το χρόνο περισσότερο

από το μέσο Γερμανό -

...χιλιάδες!

Και αυτό είναι μέρος

ενός πραγματικά εξαιρετικού φαινομένου

που σηματοδοτεί τελικά το γεφύρωμα του "Μεγάλου Χάσματος".

Ποιος έχει εργασιακή ηθική τώρα;

Ρίξτε μια ματιά στα μαθηματικά επιτεύγματα

των δεκαπεντάχρονων.

Στην κορυφή του διεθνούς πίνακα

σύμφωνα με την τελευταία μελέτη του Προγράμματος Αξιολόγησης Ξένων Φοιτητών (PISA)

είναι η Σαγκάη στην Κίνα.

Το χάσμα ανάμεσα στη Σαγκάη

και το Ηνωμένο Βασίλειο ή τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής

είναι τόσο μεγάλο όσο αυτό ανάμεσα στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες

και την Αλβανία και την Τυνησία.

Πιθανώς υποθέτετε

ότι επειδή το iPhone σχεδιάστηκε στην Καλιφόρνια

αλλά συναρμολογήθηκε στην Κίνα

ότι η Δύση ακόμη ηγείται στον τομέα των τεχνολογικών καινοτομιών.

Λάθος!

Μιλώντας με όρους κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών,

δεν τίθεται θέμα ότι η Ανατολή προηγείται.

Όχι μόνο η Ιαπωνία προηγείται εδώ και καιρό

αλλά και η Νότια Κορέα βρέθηκε στην τρίτη θέση

ενώ η Κίνα σε λίγο θα προσπεράσει τη Γερμανία.

Γιατί;

Επειδή οι "τρομερές εφαρμογές" μπορούν να "κατεβούν", όπως στον υπολογιστή μας.

Είναι "ανοιχτό λογισμικό".

Οποιαδήποτε κοινωνία μπορεί να υιοθετήσει τέτοιους θεσμούς

και μόλις αυτό συμβεί

πετυχαίνει αυτό που η Δύση πέτυχε μετά το 1500-

μόνο που αυτό συμβαίνει γρηγορότερα.

Αυτή είναι η "Μεγάλη Επανα-Σύγκλιση"

και είναι η πιο μεγάλη ιστορία της ζωής σας.

Γιατί αυτή συμβαίνει στη δική σας "βάρδια".

Η γενιά μας είναι αυτή που

γίνεται μάρτυρας της λήξης της Δυτικής επικυριαρχίας.

Ο μέσος Αμερικανός ήταν συνήθως περισσότερο από 20 φορές πλουσιότερος

από τον μέσο Κινέζο.

Τώρα είναι μόνο 5 φορές.

και σύντομα θα είναι 2,5.

Έτσι, θα ήθελα να κλείσω με τρεις ερωτήσεις

για τα μελλοντικά δισεκατομμύρια πληθυσμού,

αμέσως μετά το 2016

οπότε και οι Η.Π.Α. θα χάσουν τη θέση της

πρώτης Οικονομίας από την Κίνα.

Το πρώτο είναι: μπορεί κανείς να διαγράψει αυτές τις "τρομερές εφαρμογές"

και μήπως είμαστε ήδη στη διαδικασία διαγραφής

στο Δυτικό κόσμο;

Η δεύτερη ερώτηση είναι:

έχει σημασία η σειρά στο "κατέβασμα" (σ.σ. download);

Και μήπως η Αφρική θα μπορούσε να κάνει λάθος σε αυτή τη σειρά;

Η σύγχρονη οικονομική ιστορία ξεκάθαρα αφήνει να εννοηθεί

ότι είναι μάλλον δύσκολη η μετάβαση στη Δημοκρατία

πριν κανείς εγκαθιδρύσει

ασφαλή δικαιώματα ιδιοκτησίας.

Προσοχή: Αυτό μπορεί και να μην δουλέψει.

Τρίτο ερώτημα: Μπορεί η Κίνα να ζήσει

χωρίς την υπ, αριθ. 3 "τρομερή εφαρμογή";

Είναι αυτό που ο Τζον Λοκ συστηματοποίησε

λέγοντας ότι η ελευθερία έχει της ρίζες της στην ιδιοκτησία

και την προστασία του νόμου.

Αυτή είναι η βάση

του Δυτικού μοντέλου

της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης.

Τώρα, αυτή η εικόνα δείχνει την κατεδάφιση

του ατελιέ του Κινέζου καλλιτέχνη Ai Weiwei

στη Σαγκάη, στις αρχές του χρόνου.

Είναι πάλι ελεύθερος,

έχοντας παραμείνει υπό κράτηση, όπως ξέρετε, για κάποιο διάστημα.

Δε νομίζω ωστόσο ότι το ατελιέ του ξαναχτίστηκε.

Ο Γουίνστον Τσόρτσιλ κάποτε όρισε την έννοια του πολιτισμού

σε μια διάλεξη που έδωσε τη μοιραία χρονιά του 1938.

Και νομίζω ότι οι λέξεις αυτές πραγματικά θέτουν το ζήτημα "επί τον τύπον των ήλων":

(Πολιτισμός) σημαίνει να έχεις μια κοινωνία που στηρίζεται στη γνώμη των πολιτών.

Σημαίνει ότι η βία, ο νόμος των πολεμιστών και των δεσποτικών ηγετών,

οι συνθήκες των στρατοπέδων και των μαχών, των εξεγέρσεων και της τυρρανίας,

δίνουν τη θέση τους σε Κοινοβούλια όπου φτιάχνονται νόμοι,

και σε ανεξάρτητα Δικαστήρια

στα οποία οι επί μακρόν οι νόμοι αυτοί περιφρουρούνται.

Αυτό θα πει "πολιτισμός"

και στο έδαφός του ωριμάζει διαρκώς

η ελευθερία, η ευημερία και η παιδεία",

αυτό τελικά για το οποίο όλοι οι φίλοι του TED ενδιαφερόμαστε περισσότερο.

"Όταν ο Πολιτισμός βασιλεύει σε μια χώρα,

μια πλατύτερη και λιγότερο βασανισμένη ζωή

παρέχεται στις λαϊκές μάζες".

Πόσο αλήθεια είναι αυτό!

Δε νομίζω ότι η παρακμή του Δυτικού πολιτισμού

είναι αναπόφευκτη

γιατί δε νομίζω ότι η ιστορία λειτουργεί

στα πλαίσια ενός μοντέλου "κύκλου ζωής",

όπως όμορφα έχει απεικονιστεί στους πίνακες

του Τόμας Κόουλ "Course of Empire".

Η ιστορία απλά δεν δουλεύει έτσι.

Η Δϋση δεν αναπτύχθηκε έτσι

και ούτε νομίζω ότι με τέτοιο τρόπο θα πέσει.

Η Δύση μπορεί να καταρρεύσει πολύ ξαφνικά.

Σύνθετοι πολιτισμοί το παθαίνουν αυτό

γιατί λειτουργούν ως επί το πλείστον

στα όρια του χάους.

Αυτή είναι μια από τις στοιχειωδέστερες αντιλήψεις

που προκύπτουν από την ιστορική μελέτη σύνθετων θεσμών,

όπως οι πολιτισμένες κοινωνίες.

Όχι, μπορεί να αντέξουμε,

παρά τα υπέρογκα βάρη του χρέους που συσσωρεύτηκαν,

παρά τις αποδείξεις ότι η εργασιακή ηθική έχει χαθεί

όπως και άλλα κομμάτια της ιστορικής μας ιδιοσυγκρασίας.

Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο:

το "Μεγάλο Χάσμα"

τέλειωσε φίλοι μου.

Ευχαριστώ πολύ!

(Χειροκρότημα)

Μπρούνο Τζουσάνι: Νιλ,

Θα με ενδιέφερε

η άποψή σου για την άλλη πλευρά του κόσμου που σήμερα κάνει ηχηρή την παρουσία της,

την Λατινική Αμερική.

Τι πιστεύεις;

Νιλ Φέργκιουσον: Ξέρεις, δεν μιλώ απλά

για την άνοδο της Ανατολής.

Μιλώ συνολικά για την άνοδο όλου του υπολοίπου κόσμου

και μέσα σε αυτόν είναι και η Νότια Αμερική.

Κάποτε ρώτησα έναν συνάδελφο στο Χάρβαρντ,

"Δε μου λες, η Νότια Αμερική είναι μέρος της Δύσης";

Ήταν ειδικός στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής.

Απάντησε: "Ούτε ξέρω. Πρέπει να το σκεφτώ".

Αυτό λέει κάτι σημαντικό.

Πιστεύω ότι αν κανείς δει τί συμβαίνει στη Βραζιλία για παράδειγμα,

αλλά και στη Χιλή

που σε πολλές περιπτώσεις ήταν αυτή που άνοιξε το δρόμο

για την αναμόρφωση των θεσμών της οικονομικής ζωής,

υπάρχει πράγματι ένα πολύ λαμπρό μέλλον.

Κατά συνέπεια, αυτό που τελικά λέω έχει να κάνει

τόσο με τη σύγκλιση στην Αμερική

όσο και με τη σύγκλιση στην Ευρασία.

Μπρούνο: Υπάρχει και αυτή η εντύπωση

ότι η Βόρεια Αμερική και η Ευρώπη

δε δίνουν μάλλον σημασία

σε αυτές τις τάσεις.

Κυρίως ανησυχούν η μια για την άλλη.

Οι Αμερικανοί πιστεύουν ότι το Ευρωπαϊκό μοντέλο πρόκειται να καταρρεύσει θορυβώς αύριο κιόλας.

Οι Ευρωπαίοι πιστεύον ότι τα Αμερικανικά κόμματα θα εκραγούν από στιγμή σε στιγμή.

Και αυτό είναι όλο που φαίνεται να μας ενδιαφέρει τελευταία.

Νιλ: Θεωρώ ότι η οικονομική κρίση

που παρατηρούμε στην ανεπτυγμένη Δύση σήμερα - κι απ' τις δυο πλευρές του Ατλαντικού -

είναι ουσιαστικά το ίδιο πράγμα

που παίρνει διαφορετικές μορφές

μιλώντας με όρους πολιτικού πολιτισμού.

Και είναι μια κρίση που έχει τις δικές της δομικές διαστάσεις -

έχει μερικώς μόνο να κάνει με δημογραφικά δεδομένα.

Αλλά επίσης, όπως είναι φυσικό, έχει να κάνει με τη μαζική κρίση

που ακολούθησε τα υπερβολικά επιτόκια,

τον υπερβολικό δανεισμό στον ιδιωτικό τομέα.

Αυτή η κρίση,

η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο τόσης προσοχής, και της δικής μου,

νομίζω ότι είναι ένα επιφαινόμενο.

Η οικονομική κρίση είναι στην πραγματικότητα ένα σχετικό μικρό ιστορικό φαινόμενο,

το οποίο μόλις επιτάχυνε

αυτή την τεράστια αλλαγή

η οποία και τελειώνει ύστερα από χίλια χρόνια Δυτικής υπεροχής.

Αυτή είναι νομίζω η πραγματική σημασία της.

Μπρούνο: Νιλ, σ' ευχαριστούμε πολύ.

(Χειροκρότημα)