Điều tôi học được trong tù lúc nhỏ| Ismael Nazario | TEDxNewYork

Cuộc nói chuyện này được đưa ra tại một sự kiện TEDx tại địa phương, độc lập sản xuất với TED.
Lúc còn ở tuổi vị thành niên, Ismael Nazario đã bị đưa vào tủ tại đảo Rikers New York, nơi mà anh bị biệt giam 300 ngày - ngay cả trước khi anh bị kết luận phạm tội. Hiện tại anh đang là một nhà hoạt động tích cực cho công cuộc tái hòa nhập của phạm nhân để thay đổi văn hóa nhà tù và nhà giam tại Mỹ, nơi mà người trẻ thường xuyên hành động bạo lực ngoài sức tưởng tượng. Nazario kể câu chuyện xúc động của mình và đưa ra hướng giải quyết để giúp đỡ thay vì vùi dập vị thành niên ở trong tù.

Chúng ta cần thay đổi văn hóa trong
nhà tù và nhà giam,

đặc biệt là đối với những tù nhân trẻ.

New York là một trong hai bang
duy nhất ở Mỹ

cho phép bắt và xét xử thanh niên
16, 17 tuổi như người lớn.

Văn hóa bạo lực này đã
chiếm lấy những người trẻ

và đẩy họ vào một môi trường thù hận,

nơi mà quản giáo không màng đến
bất kì cái gì đang diễn ra.

Chẳng có gì cho những người trẻ này làm

để thực sự bồi dưỡng tài năng
hay cải tạo họ.

Cho đến khi tuổi chịu trách nhiệm hình sự
được nâng lên 18,

chúng ta cần tập trung thay đổi
lối sống của những người trẻ này.

Tôi biết điều này rõ nhất.

Trước khi tôi 18,

Tôi đã trải qua khoảng 400 ngày
ở đảo Rikers,

và thêm vào đó

là 300 ngày biệt giam,

và để tôi nói cho các bạn điều này:

suốt ngày la hét đến
bể phổi trước song sắt

hay hét ra ngoài cửa sổ,

làm tôi mệt đứ đừ.

Bởi vì chẳng có gì để làm khi
bạn ở đó,

bạn bắt đầu tiến tiến lùi lùi trong phòng,

bắt đầu tự nói chuyện với bản thân,

dòng suy nghĩ bắt đầu chạy như hoang dại,

và rồi ý nghĩ trở thành
kẻ thù lớn nhất của bạn.

Nhà giam đáng lẽ phải là nơi
để giáo dục một con người,

không để tạo cho họ cảm giác giận dữ,

chán nản, hay cảm thấy tuyệt vọng.

Bởi lẽ chẳng có kế hoạch nào ngoài kia
khi họ ra khỏi tù,

họ sớm thôi sẽ quay trở lại xã hội
gần như với bàn tay trắng.

Và cũng chẳng có gì làm
để ngăn cản họ tái phạm cả.

Thế nhưng, mọi chuyện bắt nguồn từ
những quản giáo (QG) này.

Nhiều người dễ dàng cho rằng

những quản giáo (QG) này là người tốt

và những thằng tù là người xấu,

hoặc là ngược lại với vài người,

nhưng cũng hơn thế một tí.

Đấy, QG là những người bình thường.

Họ đến từ những vùng giống như
những con người họ "phục vụ".

Họ bình thường vậy đấy.

Họ chẳng phải robot, và
chẳng có gì đặc biệt cả.

Họ làm những việc cũng na ná
như việc người khác làm.

Những anh QG thì muốn
nói chuyện và tán tỉnh những cô QG.

Họ chơi những trò như bọn
nhóc trung học chơi với nhau.

Họ cũng thận trọng với nhau.

Và những cô QG thì ngồi tán dóc.

Thì, tôi dành rất nhiều thời gian
với rất nhiều QG,

để tôi kể cho các bạn nghe về
gã này, hắn tên Monroe.

Một ngày nọ, hắn kéo tôi vào giữa
hai cửa A và B

cái mà ngăn cách phía nam bắc của
trại giam tụi tôi.

Hắn kéo tôi ra vì tôi đang có một cuộc
cãi nhau tay đôi

với một thằng tù khác chung phòng,

hắn cảm thấy là, bởi có bà QG trực
chung tầng lúc đó,

tôi đang phá hoại giờ làm việc của hắn.

Thế là hắn đấm vào ngực tôi một cái.

Kiểu như đấm bay lồng ngực tôi ra vậy.

Tôi không thất lễ,
chưa vội phản ứng ngay,

bởi tôi biết đây là nhà tụi nó.

Tôi không thể thắng.

Tất cả những gì hắn cần làm là bấm nút
và gọi viện trợ đến ngay tức khắc.

Thế nên tôi chỉ nhìn sâu vào mắt hắn

và tôi nghĩ hắn cảm thấy sự tức giận và
bất mãn tuôn trào của tôi,

rồi hắn nói với tôi,

"Đôi mắt đó sẽ đem cho mày
nhiều rắc rối đấy nhóc,

bởi vì mày nhìn như
đang muốn đánh nhau vậy."

Thế là hắn bắt đầu tháo
dây nịt chuyên dụng ra,

cởi áo và phù hiệu,

rồi tên QG nói, "Chúng ta có thể đánh."

Rồi tôi hỏi hắn, "Mày sẽ giữ kín chuyện này chứ?"

Vâng, đó là một điều kiện hay dùng
ở đảo Rikers

nghĩa là bạn sẽ không nói với ai
bất cứ điều gì,

và bạn sẽ không báo cáo lại điều đó.

Hắn nói: "Ừ, tao sẽ im miệng.
Còn mày?"

Tôi chẳng cần trả lời mà

đấm thẳng vào mặt hắn,

và chúng tôi bắt đầu đánh ngay tức khắc.

Tới gần kết cuộc đánh thì
hắn ném tôi vào tường,

trong khi tôi đánh với hắn thì
hắn có hỏi, "Mày tốt không?"

như thể là hắn biết tất về tôi vậy,

nhưng trong đầu thì tôi biết là
tôi hiểu rất rõ về hắn,

thế nên tôi trả lời rất vênh váo,

"Oh, tao tốt, mày tốt?"

Hắn đáp, "Ừ, tao tốt, tao tốt mà."

Rồi chúng tôi thả nhau ra, hắn bắt tay tôi
nói hắn cho tôi chút tôn trọng rồi

cho tôi điếu thuốc và gửi tôi về phòng.

Dù tin hay không bạn sẽ bắt gặp
những QG trên đảo Rikers

mà sẵn sàng chơi một-một với bạn.

Họ biết rõ việc họ đang làm ra sao,

và họ cảm thấy rằng họ sẽ
hiểu rõ bạn dù bạn có ở đâu.

Vì đây là cách bạn phổ biến để
giải quyết xung đột,

chúng ta có thể giải quyết theo cách đó.

Tôi bước đi như một thằng đàn ông,
bạn bước đi như một thằng đàn ông.

Và nó là như vậy đó.

Một vài QG cảm thấy họ giống như
đang bị giam cùng bạn vậy.

Đó là vì sao họ hành xử thế

và họ sống theo chân lý đó.

Đôi khi chúng tôi cũng
sống như thế với tụi QG.

Tuy nhiên, bản thân tôi thấy
những QG này cần được

có những buổi tập huấn phù hợp
trong việc hành xử với vị thành niên,

và họ cũng cần được tập huấn trong việc

đối phó hiệu quả với những người
bị bệnh về tâm lý nữa.

Những QG này giữ vai trò quan trọng
trong cuộc sống của những tù trẻ

trong một khoảng thời gian x đến khi
họ hình thành một lối sống.

Vậy tại sao không dạy họ ngay khi
còn ở trong tù?

Tại sao không cho họ một vài bài học
để tạo nên một sự thay đổi,

để rồi khi họ hòa nhập lại cộng đồng,

họ sẽ làm một điều gì đó có ích?

Điều thứ hai để giúp người trẻ trong tù
là một chương trình hoàn thiện hơn.

Khi tôi còn ở đảo Rikers, một vấn đề
đau đầu chính là biệt giam.

Biệt giam ban đầu được thiết kế

để phá nát tinh thần, thân thể, và cảm xúc
của một con người.

Đó là lí do mà nó được tạo ra.

Hội Luật Gia Mỹ vừa đưa ra một báo cáo,

đề xuất họ sẽ bãi bỏ phương pháp biệt giam

ở New York đối với giới trẻ.

Một điều giữ tôi tỉnh táo khi còn trong
biệt giam đó là đọc sách.

Tôi cố gắng tự giáo dục bản thân
hết sức có thể.

Tôi đọc bất cứ thứ gì
tôi có thể cầm được trên tay.

Và bên cạnh đó, tôi cũng viết nhạc
và truyện ngắn.

Một số chương trình mà tôi thấy sẽ
giúp ích cho giới trẻ

chính là chương trình
điều trị bằng hội họa

dành cho những đứa thích và giỏi vẽ,

còn những cá nhân có thiên hướng
âm nhạc thì như thế nào?

Một chương trình âm nhạc thật sự
dạy được cho họ

cách viết và làm nhạc thì sao?

Chỉ là một suy nghĩ.

Khi những người trẻ phạm tội
đến đảo Rikers,

C74, RNDC sẽ là nơi họ sẽ được đặt ở.

Nơi đây có tên gọi khác là
"trường đấu sĩ,"

bởi vì khi có một đứa
bụi bặm đường phố

nghĩ rằng mình giỏi,

bị bao quanh bởi một đám
những đứa khác,

từ cả năm khu, và cả bọn
đều nghĩ là mình giỏi cả.

Và giờ bạn có một đống những quý ông
trẻ tuổi vỗ ngực

nghĩ rằng phải chứng tỏ
mình cũng ngon không kém thằng khác

hay tôi ngon hơn thằng này,
thằng này và thằng này.

Nhưng thật lòng mà nói thì:

Lối sống này rất nguy hiểm và đang hại
những người trẻ của chúng ta.

Ta cần giúp những trung tâm và người trẻ
nhận ra rằng

họ không cần phải sống theo cách
mà họ đã làm

dù họ còn ở ngoài đường phố,
họ thật ra có thể thay đổi.

Đó là một điều đáng buồn khi chia sẻ rằng
khi tôi còn ngồi trong tù,

I từng nghe nhiều phạm nhân nói
rằng khi họ được thả thì

những loại tội gì họ sẽ tiếp tục phạm

khi họ trở lại làm những gã đường phố.

Cuộc trò chuyện nghe chút gì đó
như thế này:

"Ồ, khi mà tao ra tù, anh tao
có mối quan hệ

cho việc này, kia, nọ,"

hay là "Người của tao có mối
cho một cái giá khá rẻ.

Muốn có thông tin chứ."

và, "Khi mà tụi mình đến phố thì sẽ
làm một vố thật to."

Tôi từng nghe những cuộc đối thoại đó
và tự ngẫm,

"Wow, mấy thằng này thật sự đang nói về
chuyện trở lại

và tiếp tục gây tội."

Và tôi nghĩ ra một cái tên cho nó:

Tôi gọi nó là kế hoạch quay-lại-tù-nhanh

bởi vì thật sự vì,
những việc đó sẽ diễn ra được bao lâu chứ?

Bạn sẽ có một cuộc sống về hưu như thế á?

Một món tiền hưu nho nhỏ? 401(k)? 403(b)?

Bạn có bảo hiểm y tế chứ?
Nha khoa thì sao?

(Tiếng cười)

Nhưng để tôi nói với bạn điều này:

Ở trong tù và nhà giam,

Tôi bắt gặp một trong những người
thông minh, tuyệt vời,

và tài năng nhất mà tôi từng biết

Tôi đã gặp những người dùng
bao khoai tây

và biến nó thành một tấm
khung tranh đẹp nhất.

Tôi đã gặp những người dùng
xà bông được cấp miễn phí

và biến nó thành những
điêu khắc ấn tượng nhất

khiến cho Michelangelo giống như là
sản phẩm của một đứa trẻ mẫu giáo vậy.

Ở tuổi 21, tôi đã ở trong một nhà tù
bảo mật tối cao

gọi là Cơ sở cải tạo Elmira.

Khi tôi vừa bước ra một tấm lều
khi mới làm việc xong,

tôi nhìn thấy một người đàn ông lớn tuổi
mà tôi biết, đứng giữa sân

chỉ nhìn lên trời.

Lưu ý rằng, người đàn ông này đang
trả án 33-năm-rưỡi tù

và ông ta đã thi hành được 20 năm rồi.

Kế đó, tôi bước đến ông ta rồi nói,

"Này ông, có chuyện gì vậy, khỏe không?"

Ông ta nhìn tôi rồi trả lời "Ừm, tao khỏe nhóc à."

Tôi kiểu như, "Vậy ông đang nhìn cái gì
ở trên trời vậy?

Có cái gì hấp dẫn trên kia à?"

Ông ta nói, "Mày nhìn lên rồi
nói tao nghe mày thấy gì."

"Mây." (Tiếng cười)

Ông ta tiếp, "Được rồi.
Mày thấy gì nữa?"

Lúc đó có một chiếc máy bay bay ngang qua.

Tôi nói "Vậy tôi thấy một chiếc máy bay."

Ông ta trả lời "Chính xác, và cái gì trên
cái máy bay đó?' "Người."

"Chính xác. Thế cái máy bay và
những người đó đang đi đâu?"

"Tôi không biết. Ông biết hả?

Làm ơn nói tôi nếu ông biết đi.
Rồi để tôi lấy vài tờ vé số."

Ông ta nói, "Mày đang không thấy
bức tranh lớn, nhóc à."

Chiếc máy bay và những người đó
đang đi nơi khác,

còn mình thì đang kẹt ở đây.

Bức tranh lớn là thế này:

Chiếc máy bay và những con người
đang đi đâu đó,

Đó là cuộc sống đi ngang qua ta khi mà ta
thì còn đằng sau bức tường này, bế tắc."

Kể từ hôm đó,

nó lóe lên đầu tôi một điều gì đó và
khiến tôi hiểu rằng tôi cần thay đổi.

Lớn lên, tôi luôn là
một đứa trẻ ngoan, thông minh.

Vài người còn nói rằng tôi hơi thông minh
quá mức mà mình cần biết.

Tôi có ước mơ trở thành một kĩ sư
hay một nhà khảo cổ.

Giờ tôi đang làm ở
sở Phúc lợi Xã hội,

là một chương trình tái hòa nhập,

và tôi là quản lý, làm việc với
người người có khả năng tái phạm tội cao.

Và tôi kết nối họ với những
dịch vụ mà họ cần

để khi họ được thả ra tù thì

họ có thể có một bước đệm tích cực
trở lại cộng đồng.

Nếu tôi có thể gặp bản thân tôi
lúc 15 tuổi bây giờ,

tôi sẽ ngồi xuống và nói với hắn,
và cố dạy bảo hắn

và tôi sẽ cho hắn biết rằng,
"Nghe này, đây là mày. Tao chính là mày.

Chúng ta là một.

Mọi việc mà mày sẽ làm,
tao đều biết rõ cả, ngay cả

trước khi mày làm điều đó, bởi vì
tao đã làm nó rồi",

và tôi sẽ bảo ban hắn không
giao lưu với người x, y và z

Tôi sẽ nói với hắn không nên
ở những nơi này-và-này.

Tôi sẽ nói với hắn, "Ráng ở trường đi, nhóc,

bởi vì đó là nơi mày cần được ở,

bởi vì đó là nơi giúp mày có được
một chỗ đứng sau này."

Đó chính là thông điệp
mà chúng ta nên chia sẻ

với những thanh niên trẻ hiện nay.

Chúng ta không nên xem chúng là người lớn
và áp dụng những cách cư xử bạo lực

những cách sẽ kìm hãm
và nhấn chìm chúng.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)