Susan Savage-Rumbaugh opowiada o małpach, które piszą

Praca Savage-Rumbaugh z bonobo, czyli szympansami karłowatymi, małpami które rozumieją mowę i uczą się nowych umiejętności przez naśladowanie, prowokuje do zastanowienia się nad tym, ile z charakterystyki każdego gatunku determinuje biologia, a ile kontakt z kulturą.

Pracuję z gatunkiem, który nazywa się bonobo.

I na ogół bardzo się z tego cieszę,

bo myślę, że to najszczęśliwszy gatunek na świecie.

To dobrze strzeżona tajemnica.

Gatunek występuje tylko w Kongo.

Rzadko widzimy bonobo w zoo, gdyż ich zachowania seksualne

tak przypominają ludzkie,

że czujemy się przy nich nieswojo.

(Śmiech)

Ale...

(Śmiech)

...możemy się sporo od nich nauczyć, ponieważ bonobo

to bardzo egalitarne i empatyczne społeczeństwo,

w którym seksualność to nie osobny aspekt życia,

oddzielony od pozostałych.

Seks przenika ich całe życie

i służy do komunikowania się

i do rozwiązywania problemów.

I sądzę, że może gdzieś w swojej historii

podzieliliśmy życie na mnóstwo części,

podzieliliśmy swój świat na mnóstwo kategorii,

tak że wszystko ma pasować w określone miejsce.

Ale nie sądzę, że tak było zawsze.

Wielu uważa, że zwierzęta kontroluje wrodzony instynkt,

a człowiek jest bardzo wyjątkowy.

Może chodzi o zdolność rozumowania przyczynowego.

Może ludzki mózg jest wyjątkowy,

bo pozwala na rozwinięcie języka.

Może ludzki mózg jest wyjątkowy,

bo umożliwia tworzenie narzędzi, lub obliczenia matematyczne.

No nie wiem... Kiedy w XVII wieku odkryto Tasmanię,

jej mieszkańcy nie znali ognia.

Nie mieli kamiennych narzędzi.

O ile wiemy, nie znali muzyki.

W porównaniu z nimi,

bonobo są nieco bardziej włochate,

nie stoją tak całkiem pionowo,

ale widać sporo podobieństw.

I myślę, że gdy przyjrzymy się kulturze,

w pewnym sensie zaczynamy rozumieć,

skąd się wzięliśmy.

I nie wierzę, że chodzi tu o naszą biologię.

Przypisujemy to jej,

ale nie sądzę, że naprawdę o to chodzi.

A teraz chciałabym przedstawić wam

gatunek zwany bonobo.

To jest Kanzi.

Jest szympansem bonobo.

Obecnie mieszka w lesie w Georgii.

Jego mama pochodzi z lasu w Afryce.

Kiedy do nas przyjechała, była w okresie dojrzewania,

miała około 6-7 lat.

Po prawej widzicie bonobo, a po lewej szympansa.

Po prawej widzicie bonobo, a po lewej szympansa.

Szympansowi wyraźnie trudniej się chodzi.

Bonobo, chociaż są od nas niższe, a ich ramiona są dłuższe,

mają bardziej pionową pozycję, tak jak my.

Tutaj porównujemy bonobo do australopiteka, takiego jak Lucy.

I jak widać, nie ma zbyt wielu różnic

w sposobie chodzenia bonobo

i tym, jak chodziłby australopitek.

Gdy się obrócą, zobaczycie,

że miednica wczesnych australopiteków jest bardziej płaska

i nie musi tak obracać się na boki,

więc chód dwunożny jest łatwiejszy.

A to wszystkie 4 gatunki.

Video: Dzikie bonobo żyją w środkowej Afryce,

w dżungli otoczonej rzeką Kongo.

Drzewa tworzące zielone sklepienie 40 metrów nad ziemią

gęsto porastają te tereny.

Badania terenowe bonobo

rozpoczął pewien japoński naukowiec,

prawie trzydzieści lat temu.

Bonobo są nieco drobniejszej budowy, niż szympansy.

Są szczupłe, a także z natury bardzo łagodne.

Długie badania dostarczyły wielu nowych odkryć.

Okazało się, że dzikie bonobo często chodzą na dwóch nogach.

Co więcej, potrafią tak przebyć długie dystanse.

Przywitajmy się z Austinem, a potem chodźmy do chatki A.

Susan Savage-Rumbaugh: To Kanzi i ja, w lesie.

Żadne z zachowań na filmie nie jest wynikiem tresury.

Żadne z nich nie jest sztuczką.

Wszystkie zdarzyły się spontanicznie,

uwieczniła je japońska telewizja NHK.

Mamy osiem bonobo.

Video: Popatrz, co mamy na ognisko.

SS: Cała rodzina w naszym ośrodku badawczym.

Video: Pomożesz pozbierać patyki?

Dobrze.

Potrzebujemy więcej patyków.

Mam zapalniczkę w kieszeni, jeśli potrzebujesz.

O, gniazdo os!

Możesz ją wyjąć.

Mam nadzieję, że mam zapalniczkę.

Możesz użyć zapalniczki, by rozpalić ognisko.

SS: Kanzi bardzo interesuje się ogniem.

Nie rozpala go jeszcze bez zapalniczki,

ale myślę, że gdyby zobaczył, jak to się robi,

może by się nauczył.

Uczy się, jak podtrzymywać ogień.

Uczy się, do czego go używać,

po prostu obserwując, co my robimy z ogniem.

(Śmiech)

To uśmiech na twarzy bonobo.

To wokalizacje oznaczające zadowolenie.

Video: Jesteś zadowolony.

Tę część bardzo lubisz!

Musisz zalać ogień wodą. Widzisz wodę?

Dobrze ci poszło.

SS: Zapomniał zapiąć górę plecaka.

Ale lubi przenosić rzeczy.

Video: Mówisz o Austinie!

SS: Rozmawia z innymi bonobo, na odległość,

dalej niż my możemy słyszeć.

To jego siostra.

Pierwszy raz próbuje prowadzić wózek golfowy.

Video: Do widzenia!

(Śmiech)

SS: Opanowała pedały, ale nie kierownicę.

Przełącza ze wstecznego i trzyma kierownicę,

zamiast nią obracać.

(Śmiech)

Tak jak my, wie że twarz w lusterku to ona sama.

(Muzyka)

Video: Wychowując je w kulturze po części bonobo, po części ludzkiej

i dokumentując ich rozwój przez dwadzieścia lat,

naukowcy badają, jak wpływy kulturowe

(Śmiech)

mogły działać w trakcie ludzkiej ewolucji.

Nazywa się Nyota. Ma 3 miesiące.

To znaczy "gwiazda" w Suahili.

(Muzyka)

Panbanisha próbuje ostrzyc Nyocie włosy, nożyczkami.

Na wolności rodzice bonobo pielęgnują swoje młode.

Tutaj Panbanisha używa nożyczek zamiast rąk,

pielęgnując Nyotę.

Robi wrażenie.

Do wykonania takich czynności

potrzebne są precyzyjne ruchy dłoni.

Nyota próbuje naśladować Panbanishę, używając nożyczek.

Zdając sobie sprawę, że Nyota może się skaleczyć,

Panbanisha, jak każda ludzka matka,

delikatnie wyciąga mu nożyczki z rąk.

Teraz potrafi przeciąć twardą skórę.

SS: Nauczył się tworzyć narzędzia.

Video: Kanzi robi narzędzia, jak nasi przodkowie

Video: Kanzi robi narzędzia, jak nasi przodkowie

dwa i pół miliona lat temu,

trzymając kamienie w obu rękach i uderzając jednym o drugi.

Nauczył się, że używając obu rąk

i dobrze celując, przy pomocy krótkich uderzeń

może uzyskać znacznie większe, ostrzejsze odłamki.

Wybiera odłamek, który wydaje się dostatecznie ostry.

Twardą skórę trudno przeciąć, nawet nożem.

Kamień, którego używa Kanzi, jest bardzo twardy,

idealny do robienia narzędzi, ale trudny w obróbce.

Wymaga sporych umiejętności.

Ten kamień pochodzi z Gona w Etopii.

Identycznych używali nasi afrykańscy przodkowie

dwa i pół miliona lat temu.

To są kamienie, których użył Kanzi,

a to odłamki, które zrobił.

Płaskie krawędzie są ostre jak nóż.

Porównajcie je z narzędziami naszych przodków.

Widać uderzające podobieństwo.

Panbanishy marzy się spacer w lesie.

Ciągle wygląda przez okno.

SS: Pokażę wam coś, czego się nie spodziewaliśmy.

Video: Od kilku dni Panbanisha nie wychodzi na zewnątrz.

SS: Zwykle mówię o języku.

Video: Nagle Panbanisha robi coś niespodziewanego.

SS: Ale ponieważ poradzono mi, bym nie robiła tego, co zwykle,

nie powiedziałam, że te małpy mają język.

To język geometryczny.

Video: Bierze kawałek kredy

i zaczyna pisać na podłodze.

Co ona pisze?

SS: Ona także wymawia to słowo, głosem.

Video: Idzie do doktor Sue i znów zaczyna pisać.

SS: To są jej symbole na planszy.

(Muzyka)

Wymawiają słowa, gdy ich dotyka.

Video: Panbanisha komunikuje doktor Sue, dokąd chce iść.

Taki znak oznacza chatę w lesie.

Porównajmy rysunek z leksygramem na planszy.

Panbanisha zaczęła pisać leksygramy na ziemi w lesie.

Bardzo ładne. Pięknie, Panbanisha.

SS: Na początku nie zdawaliśmy sobie sprawy, co robi,

aż odsunęliśmy się, przyjrzeliśmy się i obróciliśmy symbol.

Video: Leksygram oznacza też miejsce w lesie.

Ta falista linia bardzo przypomina leksygram.

Następny symbol napisany przez Panbanishę oznacza obrożę,

jaką Panbanisha musi nosić, gdy wychodzi na zewnątrz.

SS: Takie są zasady ośrodka.

Video: Ten symbol jest mniej wyraźny, niż inne,

ale widzimy, że Panbanisha próbuje narysować krzywą

i kilka prostych.

Badacze zaczęli zapisywać, co Panbanisha powiedziała,

zapisując leksygramy kredą na podłodze.

Panbanisha się przyglądała.

Wkrótce sama zaczęła pisać.

Zdolności bonobo zadziwiają naukowców na całym świecie.

Jak się rozwinęły?

SS: Odkryliśmy, że najważniejsze

w nabywaniu języka przez bonobo, to ich nie uczyć.

Po prostu używać języka w ich obecności,

ponieważ siłą napędową w nabywaniu języka

jest chęć zrozumienia, co mówią osoby dla nas ważne.

Kiedy mamy tę umiejętność,

zdolność tworzenia wypowiedzi

przychodzi dość naturalnie i swobodnie.

Dlatego chcemy tworzyć środowisko, w którym bonobo

lubią wszystkie osoby, z którymi mają do czynienia.

Otoczenie, w którym się dobrze bawią

i są wśród znaczących dla nich osób.

i są wśród znaczących dla nich osób.

Takie otoczenie wydobywa niespodziewany potencjał

z Kanziego i Panbanishy.

Panbanisha z przyjemnością gra na organkach,

aż nagle porywa je jednoroczny Nyota.

Patrzy z uwagą na usta mamy.

Szuka źródła dźwięków.

Wg doktor Sue, trzeba pozwolić na rozwój takiej ciekawości.

Tym razem Panbanisha gra na organach elektrycznych.

Nie zmuszano jej do gry.

Zobaczyła, jak gra jedna z badaczek, co ją zainteresowało.

Graj, graj. Słucham.

Zagraj ten szybki kawałek, który już grałeś. No właśnie.

Kanzi gra na cymbałkach

i używając obu rąk, entuzjastycznie akompaniuje doktor Sue.

To pełne zabawy otoczenie stymuluje Kanziego i Panbanishę,

To pełne zabawy otoczenie stymuluje Kanziego i Panbanishę,

wspomagając wykształcanie się zdolności kulturowych.

(Śmiech)

OK, teraz goń potwory!

I weź wisienki.

Teraz uważaj, odsuń się.

Teraz znów możesz je gonić. Złap je!

Teraz musisz ich unikać. Odsuń się.

Uciekaj! Uciekaj!

Teraz znów możemy je gonić. Łap je!

No nie!

Dobrze, Kanzi. Bardzo dobrze. Bardzo ci dziękuję.

Czy ktokolwiek z nas, bonobo czy człowiek, potrafi to sobie wyobrazić?

SS: To środowisko dwugatunkowe, nazywamy je panhomokulturą.

Uczymy się, jak być jak one,

jak się z nimi komunikować

za pomocą bardzo wysokich dźwięków.

Myślimy, że na wolności mają prawdopodobnie własny język.

A one uczą się być jak my.

Bo wierzymy, że nie chodzi tu o biologię, tylko o kulturę.

A więc dzielimy się narzędziami, technologią i językiem z innym gatunkiem.

A więc dzielimy się narzędziami, technologią i językiem z innym gatunkiem.

Dziękuję.