Pse njerëzit frikësohen nga gjërat e gabuara? - Gerd Gigerenzer

Shikoni ligjëratën e plotë: https://ed.ted.com/lessons/how-likely-is-a-shark-attack-gerd-gigerenzer

Një ilaq i ri zvogëlon rrezikun e sulmit në zemër për 40%. Sulmet e peshkaqenëve janë rritur dyfish. Pirja e një litri pije të gazuara në ditë dyfishon mundësinë për të pasur kancer. Të gjitha këto janë mënyra të zakonshme që rreziku prezantohet në artikuj të lajmeve, dhe mund të jetë mënyrë e gabuar. Pra, si mund ta vlerësojmë rrezikun sa më mirë? Gerd Gigerenzer shqyrton dallimin në mes rrezikut relativ dhe absolut.

Ligjërata nga Gerd Gigerenzer, regjia nga visorama.

"Një ilaq i ri zvogëlon
rrezikun e sulmeve në zemër me 40%. "

"Sulmet e peshkaqenëve janë rritur dyfish"

"Një litër pije të gazuara në ditë,
dyfishon mundësinë për të pasur kancer"

Këto janë disa shembuj
të rreziqeve relative,

një mënyrë e zakonshme
që rreziqet prezantohen në lajme.

Vlerësimi i rreziqeve është një ndërthurje
e komplikuar e të menduarit statistikor

dhe preferencave personale.

Një pengesë e zakonshme është
dallimi në mes

rreziqeve relative dhe atyre
të ashtuquajtura rreziqeve absolute.

Rreziku është mundësia
që një ndodhi do të ndodhë.

Mund të shprehet ose si një përqindje -

për shembul, sulmet e zemrës
ndodhin në 11% të meshkujve

të moshës 60 deri në 79 vjeq,

ose si shkallë - një në dy milion zhytës
përgjatë bregdetit perëndimor australian

do të pësojë një kafshim fatal
nga peshkaqeni, çdo vit.

Këta numra tregojnë
rrezikun absolut të sulmeve të zemrës

dhe të sulmeve të peshkaqenëve
në këto grupe.

Ndryshimet në rreziqe mund të shprehen
në terme relative ose absolute.

Për shembull, një rishqyrtim në vitin 2009
gjeti se ekzaminimi mamografik

zvogëlon numrin e vdekjeve nga kanceri
i gjirit nga 5 në 100 gra, në 4.

Zvogëlimi absolut i rrezikut
ishte rreth 0.1%.

Por zvogëlimi relativ i rrezikut nga
5 raste të vdekshmërisë nga kanceri në 4,

është 20%.

Bazuar në raportimin e këtij numri të madh

njerëzit mbivlerësuan
ndikimin e ekzaminimit.

Për të parë dallimin e këtyre dy mënyrave
të të shprehurit të rreziqeve

le të konsiderojmë shembullin hipotetik
të një ilaqi

i cili zvogëlon rrezikun
për sulm të zemrës për 40%.

Imagjinoni që
nga një grup i 1000 personave

që nuk e kishin marrë ilaqin e ri,
10 do të pësonin sulme të zemrës.

Rreziku absolut është 10 nga 1000, ose 1%.

Nëse një grup i njëjtë i 1000 personave,
kishin marrë ilaqin,

numri i sulmeve të zemës
do të ishte gjashte.

Me fjalë të tjera, ilaqi mund të
parandalonte kater nga 10 sulme në zemër -

një zvogëlim relativ i rrezikut për 40%.

Ndërkohë, rreziku absolut
ra vetëm nga 1% deri në 0.6% -

por zvogëlimi relativ i rrezikut, si 40%
tingëllon më shumë i rëndësishëm.

Parandalimi i sigurtë edhe pse i një numri
të vogël të sulmeve të zemrës

apo ndonjë rezultati tjetër negativ,
ia vlen, apo jo?

Jo domosdoshmërisht.

Problemi është që veprimet
që zvogëlojnë disa rreziqe

mund të sjellin të tjera.

Supozo që ilaqi i sulmit në zemër shkaktoi
kancer në gjysmën e 1% të pacientëve

Në grupin tonë të 1000 personave,

kater sulme të zemrës mund të parandalohen
duke marrë ilaqin,

por do të kishin 5 raste të reja
me kancer.

zvogëlimi relativ i i rrezikut
të sulmit të zemrës duket i konsiderueshëm

dhe rreziku absolut i kancerit
duket i vogël,

por ato vlejnë për numrin
përafërsisht e njëjtë të rasteve.

Në jetën reale,

vlerësimi individual i rrezikut
të çdo individi varion

varësisht nga rrethanat e tyre personale.

Nëse keni një histori familjare
të sëmundjeve të zemrës

ju mund të jeni më shumë të motivuar
për të marrë medikament

që ju zvogëlon rrezikun për sulm në zemër

edhe pse duke e ditur që siguron vetëm
një ulje të vogël të rrezikut absolut.

Nganjëherë, ne duhet të vendosim në mes
ekspozimit tonë ndaj rreziqeve

që nuk janë drejtpërdrejt të krahasueshme.

Nëse, për shembull, ilaqi kundër
sulmit në zemër ka një rrezik të lartë

të efekteve negative
që nuk janë vdekjeprurëse

efekte si migrena, në vend të kancerit,

vlerësimi jonë mbi atë
se sa ja vlen rreziku do të ndryshojë.

Dhe nganjëherë nuk është domosdoshmërisht
një zgjedhje e saktë:

disa thonë edhe vetëm një rrezik i vogël i
sulmit të peshkaqenit ja vlen të shmanget

sepse ajo çka mund humbësh
është një not në oqean,

derisa disa të tjerë
nuk do ta konsideronin ta bënin atë

për të shmangur një rrezik sado të vogël
të ndonjë sulmi të peshkaqenit.

Për të gjitha këto arsye,
vlerësimi i rrezikut është i ndërlikuar,

dhe raportimi i rrezikut
mund të jetë i gabuar,

veçanërisht kur shpreh disa numra
në terme absolute

dhe të tjera në terme relative.

Të kuptosh se si këto njësi matëse
funksionojnë

të ndihmon të largoni
disa nga konfuzionet

dhe të vlerësoni më mirë rrezikun.