Kuşlar ötmeyi nasıl öğrenir? - Partha Mitra

Tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/how-do-birds-learn-to-sing-partha-mitra

Bir kızıl ardıç kuşu binlerce ötüş bilir. Bir orman ardıcı aynı anda iki perde söyleyebilir. Bir alaycı kuş ise araba alarmları dâhil çevresindeki sesleri eşleştirebilir. Bunlar 4000 ötücü kuş türünün sadece birkaçı. Bu kuşlar ötmeyi nasıl öğrenir? Kendi türlerinin ötüşlerini taklit etmeyi nasıl biliyorlar? Nasıl öteceklerini bilerek mi doğuyorlar? Partha P. Mitra kuş ötüşlerinin o güzel dünyasını aydınlığa kavuşturuyor.

Ders: Partha P. Mitra
Animasyon: TED-Ed

Bu, kızıl ardıç kuşunun
söylediği bir şarkı

ama bu onun bildiği binlerce şarkıdan
yalnızca bir tanesi

ve bu kuş havanın tek sanatçısı değil.

Bir orman ardıcı
aynı anda iki perde söyleyebilir.

Bir alaycı kuş ise araba alarmları dâhil
çevresindeki sesleri eşleştirebilir.

Görkemli Avusturalya lir kuşunun ise

inanılmaz, özenli bir ötüşü
ve dans ritüeli var.

Bunlar 4000 ötücü kuş
türünün sadece birkaçı.

Çoğu kuş kısa, basit sesler çıkarıyor

ama ötücü kuşlar da eşleri kendilerine
çekmeye, bölgelerini savunmaya

ve sosyal bağların güçlenmesine

yardımcı olan karmaşık bir

ses birikimine sahip.

Her ötücü kuşun kendine has
bir ötüş tarzı var,

bazıları ise karakteristik
bölgesel lehçeye sahip.

Deneyimli dinleyiciler, kuşları
benzersiz ötüşleriyle ayırt edebilir.

Peki bu kuşlar bu ötüşleri
nasıl öğreniyorlar?

Kendi türünün ötüşlerini
taklit etmeyi nasıl biliyorlar?

Nasıl öteceklerini bilerek mi
doğuyorlar?

Bilimin kuş sesi üzerine bildiği çoğu şey
hint bülbülü araştırmasından geliyor.

Yavru bir hint bülbülü yuvada
hâlâ tecrübesiz anından başlayarak

ötmeyi genel olarak babasından
ya da diğer erkeklerden öğrenir.

Yavru hint bülbülü
etrafındaki ötüşleri duyup

hafızasına aldığında duyusal
bir öğrenme aşaması gelir ilk önce.

Motor öğrenme aşaması sırasında kuş,

ezberlediği ötüşü hafızasındakiyle
eşleşene kadar pratik yapar.

Kuş öğrendikçe öğretmenin ötüşünü
üst üste duymak

bir noktaya kadar yardımcı olur.

Eğer çok kez duyarsa, taklit bozulur,

ötüşün kaynağı da önemlidir.

Eğer ötüş bir hoparlörden çalınırsa

kuş bunu kolayca kapamaz.

Aynı hoparlörü bir hint bülbülüne
benzetilmiş bir oyuncağın içine saklarsak

kuşun öğrenme yetisi artacaktır.

Peki ya yavru başka bir hint bülbülünün
ötüşünü hiç işitmezse?

İlginçtir ki yine de ötecektir.

Tek kalmış ispinozlar hâlâ doğuştan gelen
ya da izole denilen ötüşleri üretirler.

Belirli bir melodi öğretilebilir

ama ötme içgüdüsü ötücü bir kuşun
beynine bağlanmış gibi görünüyor.

Doğuştan gelen ötüşler, ilk başta diğer
ispinozlardan öğrenilen

"kültürlü" ötüşlerden farklı geliyor.

Yalnız hint bülbülleri
yeni bir koloniye başlarsa,

genç kuşlar ebeveynlerinden
izole edilen ötüşleri kaparlar

ama ötüş nesilden nesile değişir.

Birkaç yinelemeden sonra,

aslında melodi, vahşi doğada
hint bülbülleri tarafından söylenen

kültürlü ötüşlere benzemeye başlar.

Öğrenme süreciyle ilgili
ilişkilendirilmesi gereken bir şey de

kuşların defalarca aynı ötüş
modellerine meyilli olması.

Bu, hint bülbülü ötüşü hakkındaki
temel bilgilerin

genomunda bir yerde saklı olması

ve milyonlarca yıllık evrimle
oraya damgalı olduğu anlamına gelir.

İlk başta, bu tuhaf görülebilir çünkü

genetik kodu biyokimyasal veya fiziksel
özelliklerin kaynağı olarak düşünürüz,

davranış ya da eylem gibi bir şey değil.

Ancak bu ikis temel olarak farklı değil;

genomları beyin devreleri aracılığıyla
davranışa bağlayabiliriz.

Bu bağlantı gürültülü ve epey karışıktır.

Tek genler sadece tek davranışlarla
eşleşmez, yine de vardırlar.

Genomlar, beyin gelişimine yön veren
protein kodları içerir,

gelişmekte olan aksonların
gidişatına yön veren aksonlar gibi

farklı devreleri biçimlendirirler.

Kuşların beyinlerinde
kuşlar öttüğünde aktif olan

sözde "ötüş devreleri" vardır.

Bu devreler ayrıca bir kuşun
kendi türünün ötüşüne

diğer türlerin ötüşlerinden
daha güçlü bir şekilde cevap verir.

Yani teoriye göre, bir kuşun genleri
ötme ve ötmeyi öğrenme yeteneğiyle ilgili

beyin devrelerinin
gelişimine yön vermekte.

O hâlde ilgili sinirsel devrelere
şekil veren ötüş şekillerine maruz kalmak

o türe özgü ötüş şekillerinin
ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Genetik olarak kodlanmış veya kalıtsal
davranışlar ötücü kuşlara özgü değil.

Hayvanlar aleminde yaygınlar.

Olağanüstü örnekler ise

kral kelebeklerinin ve somonun
uzun mesafeli göçlerini içerir.

Peki insanlar için ne anlama geliyor bu?

Biz de mi sinirsel devrelerimizin
şekillenmesine yardımcı olan

ve sonuçta bildiğimiz bir şeyle sonuçlanan

genomlarımıza yazılmış
kalıtsal bilgilerle doğduk?

Yalnızca insan türüne özgü ve değerli

farkına varmadığımız bilgiler olabilir mi?