Loretta Napoleoni: Zawiła ekonomia terroryzmu

Loretta Napoleoni opowiada, jak wyjątkowa szansa rozmowy z tajną włoską organizacją, Czerwonymi Brygadami, wzbudziła u niej zainteresowanie terroryzmem, które trwa już od lat. Przedstawia zakulisowe spojrzenie na złożoną ekonomię zjawiska, odsłaniając zaskakujący związek między praniem brudnych pieniędzy, a amerykańską ustawą Patriot Act.

Zamierzam wam pokazać, jak terroryzm

i nasze codzienne życie wzajemnie na siebie oddziałują.

15 lat temu zadzwonił do mnie kolega.

Zajmował się wówczas prawami więźniów politycznych

we włoskich więzieniach.

Zapytał, czy chciałabym przeprowadzić wywiad z Czerwonymi Brygadami.

Jak pewnie wielu z was pamięta,

Czerwone Brygady były terrorystyczną, marksistowską organizacją,

bardzo aktywną we Włoszech

od lat 60. do połowy 80. XX w.

Zgodnie ze strategią grupy,

członkowie Czerwonych Brygad nie rozmawiali z nikim, nie wyłączając swoich adwokatów.

W trakcie procesów siedzieli w milczeniu,

machając czasem do rodziny lub przyjaciół.

W 1993 r. ugrupowanie ogłosiło koniec walki zbrojnej.

Stworzyli listę osób, z którymi byli skłonni rozmawiać

i opowiedzieć swoją historię.

A ja byłam jedną z tych osób.

Kiedy zapytałam kolegi, dlaczego Czerwone Brygady chcą mówić właśnie ze mną,

powiedział, że moje nazwisko

popierały członkinie organizacji.

Konkretnie, moją kandydaturę wysunęła jedna osoba.

To była moja przyjaciółka z dzieciństwa.

Wstąpiła do Czerwonych Brygad

i została liderką ugrupowania.

Naturalnie, nic o tym nie wiedziałam,

dopóki jej nie aresztowano.

Właściwie przeczytałam o tym w gazecie.

Ta rozmowa miała miejsce

niedługo po tym, jak urodziłam dziecko,

właśnie zakończyłam sukcesem MBO

dla firmy, w której pracowałam

i ostatnią rzeczą, jakiej sobie życzyłam, był powrót do domu

i wycieczka po więzieniach o zaostrzonym rygorze.

Ale tak właśnie zrobiłam,

bo chciałam się dowiedzieć,

co sprawiło, że moja najlepsza przyjaciółka

zmieniła się w terrorystkę

i dlaczego nigdy nie próbowała mnie zwerbować.

(Śmiech)

(Brawa)

Więc właśnie tak zrobiłam.

Bardzo szybko poznałam odpowiedź.

Otóż odpadłam,

bo nie odpowiadałam psychologicznemu profilowi terrorysty.

Główny komitet Czerwonych Brygad orzekł,

że jestem zbyt uparta,

i zbyt zarozumiała, żeby zostać dobrą terrorystką.

Z kolei moja przyjaciółka była dobrą terrorystką,

bo świetnie jej wychodziło wykonywanie rozkazów.

Chętnie stosowała też przemoc,

bo wierzyła, że jedynym sposobem,

by odblokować to, co wówczas

nazywano zablokowaną demokracją -

Włochy, państwo rządzone przez tę samą partię od 35 lat -

była walka zbrojna.

Jednocześnie, prowadząc wywiady z Czerwonymi Brygadami,

odkryłam też, że ich życiem nie rządzą

polityka ani ideologia,

lecz ekonomia.

Stale brakowało im kasy.

Nieustannie kasy poszukiwali.

Właściwie, wbrew temu, co się powszechnie uważa,

terroryzm to bardzo kosztowna sprawa.

Naszkicuję wam sytuację.

W latach 70. XX w., obroty Czerwonych Brygad

wynosiły rocznie

siedem milionów dolarów.

Dziś byłoby to około 100 -

150 milionów.

Jak się domyślacie, żyjąc w podziemiu,

naprawdę trudno uzyskać takie sumy.

Ale to wyjaśnia też, czemu, kiedy rozmawiałam z Czerwonymi Brygadami,

a potem również z innymi organizacjami zbrojnymi,

łącznie z członkami ugrupowania al-Zarqawiego na Bliskim Wschodzie,

wszyscy skrajnie niechętnie

wypowiadali się na temat ideologii czy polityki.

Bo nie mieli o tym bladego pojęcia.

Polityczna wizja organizacji terrorystycznej

jest określana przez kierownictwo,

które w zasadzie nigdy nie liczy więcej niż pięć do siedmiu osób.

Pozostali 24 godziny na dobę i siedem dni w tygodniu

poszukują pieniędzy.

Na przykład raz prowadziłam wywiad

z dorywczym współpracownikiem Czerwonych Brygad.

Był psychiatrą. Kochał żeglarstwo.

Był rzeczywiście zapalonym żeglarzem i miał naprawdę piękny jacht.

Za najlepszy okres w swoim życiu uważał czas,

kiedy był członkiem Czerwonych Brygad

i co lato pływał w tę i z powrotem

z Libanu, gdzie Organizacja Wyzwolenia Palestyny

przekazywała mu radziecką broń

którą przewoził aż na Sardynię,

gdzie zjeżdżały pozostałe eurpejskiej organizacje militarne,

żeby zabrać swą część uzbrojenia.

Za tę usługę Czerwone Brygday pobierały opłatę,

z której finansowano organizację.

I tak oto, ponieważ mam wykształcenie ekonomiczne

i myślę pojęciami ekonomicznymi,

nagle przyszło mi do głowy,

że może coś w tym jest.

Może istnieje jakaś więź, o charakterze ekonomicznym,

która łączy jedną organizację z drugą.

Ale dopiero kiedy odbyłam rozmowę

z Mario Morettim, szefem Czerwonych Brygad,

człowiekiem, który porwał i zabił Aldo Moro,

byłego premiera Włoch,

dopiero wtedy odkryłam,

że terroryzm to właściwie biznes.

Jedliśmy razem na lunch,

we włoskim więzieniu o zaostrzonym rygorze.

I kiedy tak oddawaliśmy się konsumpcji,

poczułam się nagle,

jakbym się przeniosła z powrotem do centrum Londynu

i jadła lunch w towarzystwie kolegi bankowca lub ekonomisty.

Ten gość myślał w ten sam sposób, co ja.

I tak zdecydowałam, że chcę się zająć ekonomią terroryzmu.

Naturalnie, nikt nie chciał sfinansować moich badań.

W rzeczy samej, pewnie wiele osób uważało mnie za lekko stukniętą.

Wiecie, ta kobieta co chodzi po fundacjach,

prosząc o pieniądze i rozmyślając nad ekonomią terroryzmu.

W końcu podjęłam decyzję,

która, z perspektywy czasu, zmieniła całe moje życie.

Sprzedałam swoją firmę

i sama ufundowałam badania.

I w ten sposób odkryłam

tę równoległą rzeczywistość,

inny międzynarodowy system gospodarczy,

który funkcjonuje równolegle do naszego,

który od zakończenia II Wojny Światowej

tworzą ugrupowania zbrojne.

A jeszcze bardziej zaskoczyło mnie,

że ten system,

krok po kroku, przeszedł taką samą drogę ewolucji,

co nasz system,

nasz zachodni kapitalizm.

Wyróżniamy trzy główne etapy:

pierwszym z nich jest terroryzm sponsorowany przez państwo.

Drugi to prywatyzacja terroryzmu,

a trzeci, rzecz jasna, globalizacja terroryzmu.

Sponsorowany państwowo terroryzm,

cecha charakterystyczna zimnej wojny,

miał miejsce, kiedy dwie superpotęgi

toczyły wojnę per procura,

na peryferiach strefy wpływów,

w pełni finansując organizacje zbrojne.

Wykorzystuje się zarówno działania legalne, jak i nielegalne.

Tak oto więź pomiędzy przestępczością a terrorem

zostaje ustanowiona bardzo wcześnie.

Oto najlepszy przykład,

partyzantka Contras w Nikaragui, stworzona przez CIA,

legalnie finansowana przez Kongres Stanów Zjednoczonych,

nielegalnie finansowana przez administrację Reagana,

poprzez tajne operacje, na przykład, afera Iran-Contras.

Potem nastają późne lata 70. XX w. i wczesne 80.,

i niektórym grupom udaje się skutecznie przeprowadzić

prywatyzację terroryzmu.

Tak uzyskują niezależność od sponsora

i zaczynają się same finansować.

I znów widzimy miks działań legalnych i nielegalnych.

Arafat otrzymywał procent

od haszyszu przemycanego

z Doliny Bekaa, położonej między Libanem a Syrią.

IRA, która kontroluje system transportu pywatnego

w Irlandii Północnej, robiła dokładnie to samo.

A więc każdy,

kto wsiadał do taksówki w Belfaście,

nawet o tym nie wiedząc,

zasilał kasę IRA.

Ale największa zamiana, oczywiście,

nadeszła wraz z globalizacją i deregulacją.

To sprawiło, że ugrupowania zbrojne

mogły zacząć się ze sobą wiązać, także finansowo.

Ale przede wszystkim, weszły

w poważny biznes ze światem przestępczym,

i korzystając z tych samych kanałów,

prały razem z nim pieniądze z brudnych interesów.

To tu obserwujemy narodziny ponadnarodowej

organizacji zbrojnej - Al Kaidy.

To organizacja, która może pozyskiwać fundusze za granicą,

a która jest także zdolna przeprowadzać ataki

w więcej niż jednym kraju.

Wraz z deregulacją powróciła również

zbójecka ekonomia.

Co to jest zbójecka ekonomia?

Zbójecka ekonomia to siła, która

zawsze drzemała w tle historii.

Powraca w okresach wielkich przemian.

a globalizacja jest jedną z takich transformacji.

To właśnie w takich czasach

polityka traci kontrolę nad gospodarką

i ekonomia zmienia się w bandycką siłę,

która działa przeciwko nam.

Takie wydarzenia miały już kiedyś miejsce.

Towarzyszyły upadkowi cesarstwa rzymskiego.

Wystąpiły wskutek rewolucji przemysłowej.

I po raz kolejny - po upadku muru berlińskiego.

Obliczyłam wielkość tego międzynarodowego

systemu ekonomicznego, na który składają się przestępczość,

terroryzm i czarny rynek

przed 11 września.

Było to oszałamiające 1,5 biliona dolarów.

Mówimy o bilionach, nie miliardach.

To około dwa razy tyle, co PKB Wielkiej Brytanii,

a wkrótce będzie jeszcze więcej,

gdy popatrzymy, w jakim kierunku zmierza ten kraj.

(Śmiech)

Do 11 września

gros wspomnianych środków

zasilało gospodarkę amerykańską,

gdyż znaczna część tej sumy była nominowana w dolarach,

a pranie pieniędzy odbywało się

na terytorium Stanów Zjednoczonych.

Większość tych pieniędzy trafiała oczywiście do systemu

przez firmy i banki działające w rajach podatkowych.

Dla amerykańskiej gospodarki

był to istotny zastrzyk gotówki.

Kiedy przypatrzyłam się podaży pieniądza w USA -

podaż pieniądza w USA to ilość

dolarów, którą Rezerwa Federalna

drukuje każdego roku,

żeby zaspokoić

rosnący popyt na dolary,

który, rzecz jasna, odzwierciedla

wzrost gospodarczy -

kiedy zatem przyglądałam się tym cyfrom, zauważyłam, że począwszy od późnych lat 60.

rosnąca liczba tych dolarów

opuszczała Stany Zjednoczone,

aby nigdy więcej nie powrócić.

Te pieniądze wywożono

w walizkach i pojemnikach, naturalnie w gotówce.

Ten kapitał wywozili przestępcy i trudniący się praniem brudnych pieniędzy.

Te środki wywożono, by finansować

rozwój terroru,

nielegalnej i przestępczej gospodarki.

Widzicie teraz ten związek?

Stany Zjednoczone są państwem,

które posiada światową walutę rezerwową.

Co to oznacza? Oznacza to, że

jest uprzywilejowane w stosunku do innych państw.

Może zaciągać pożyczki w stosunku do całkowitej sumy dolarów

w obiegu na świecie.

Taki przywilej określa się mianem senioratu.

Żadne inne państwo nie może tego zrobić.

Pozostałe państwa, na przykład Wielka Brytania,

mogą zaciągać pożyczki jedynie w stosunku do pieniądza

który jest w obiegu wewnątrz ich granic.

Oto więc następstwa związku

pomiędzy światem przestępczości, terroryzmu i czarnego rynku, a naszą gospodarką.

W latach 90. XX w., USA

zaciągały pożyczki, których zastawem był rozwój

terroru oraz nieleglnej i przestępczej gospodarki.

Oto jak blisko tego świata jesteśmy.

Oczywiście sytuacja zmieniła się po 11 września,

gdyż George Bush wydał wojnę terroryzmowi.

Częścią tej wojny

było uchwalenie ustawy Patriot Act.

Wielu z was pewnie wie, że Patriot Act

to ustawa, która znacząco ogranicza

swobody obywatelskie Amerykanów, aby ich chronić

przed terroryzmem.

Ale jeden z rozdziałów Patriot Act

odwołuje się bezpośrednio do strony finansowej.

I w rzeczywistości jest to ustawa przeciwdziałająca praniu pieniędzy.

Patriot Act zabroniła

amerykańskim bankom

i zagranicznym bankom zarejestrowanym w USA

prowadzenia interesów z centrami offshore.

Zamknęła drzwi między procederem prania brudnych

dolarów a gospodarką USA.

Dała również amerykańskim instytucjom polityki pieniężnej

prawo monitorowania każdej transakcji dolarowej,

odbywającej się w dowolnym miejscu na świecie.

Możecie sobie pewnie wyobrazić reakcję miedzynarodowych

finansów i bankowości.

Wszyscy bankierzy powiedzieli swoim klientom:

"pozbywajcie się dolarów, inwestujcie w co innego".

Euro było wówczas nowiutką walutą

o wielkim potencjale dla biznesu i, rzecz jasna, dla inwestycji.

I ludzie tak właśnie postąpili.

Nikt sobie nie życzy, by amerykańskie instytucje pieniężne

sprawdzały jego relacje,

monitorowały relacje z jego klientelą.

To samo nastąpiło oczywiście

w świecie przestępczości i terroryzmu.

Ludzie po prostu przenieśli proceder prania brudnych pieniędzy

ze Stanów Zjednoczonych

do Europy.

Dlaczego tak się stało? Dlatego,

że Patriot Act to prawo jednostronne.

Zostało wprowadzone jedynie w Stanach Zjednoczonych

i zostało uchwalone wyłącznie dla amerykańskich dolarów.

Podobne prawo nie zostało

przyjęte w Europie.

I tak, w ciągu sześciu miesięcy

Europa stała się epicentrum

procederu prania pieniędzy

całego świata.

Taki niesamowity jest właśnie związek

między światem przestępczym,

światem terroryzmu

i naszym życiem.

Dlaczego opowiedziałam wam tę historię?

Opowiedziałam ją wam, ponieważ

musicie zrozumieć, że istnieje świat, który

sięga daleko poza nagłówki gazet,

nie wyłączając waszych osobistych relacji

z przyjaciółmi i rodziną.

Musicie kwestionować wszystko, co wam mówią,

nawet to, co wam dziś przedstawiłam.

(Śmiech)

To dla was jedyna droga,

żeby znaleźć ciemną stronę i przyjrzeć się jej.

I możecie mi wierzyć,

to będzie straszne.

Będzie to dla was przerażające, ale oświecające doświadczenie.

A przede wszystkim, nie będzie nudne.

(Śmiech)

(Brawa)