Mọi điều bạn biết về cơn nghiện đều sai lầm

Điều gì thực sự gây ra những cơn nghiện - mọi thứ từ cocain đến điện thoại thông minh? Và làm sao để vượt qua được nó? Johann Hari đã chứng kiến những phương pháp hiện tại của chúng ta thất bại trong thực tế, khi ông phải chứng kiến những người thân vật lộn để kiểm soát cơn nghiện. Ông bắt đầu tự hỏi vì sao chúng ta lại điều trị những người bị nghiện như bây giờ - và liệu có cách nào tốt hơn không. Như đã chia sẻ trong bài nói cá nhân, câu hỏi ấy đã đưa ông đi khắp thế giới, và hé mở một vài cách suy nghĩ mới mẻ và nhiều hi vọng hơn về vấn đề có từ lâu này.

Trong kí ức xưa cũ nhất của mình

tôi cố gắng đánh thức một
người họ hàng nhưng không thể.

Và vì tôi chỉ là một đứa nhóc, nên tôi
không hiểu được lí do,

nhưng khi tôi lớn hơn

tôi nhận ra có người nghiện ma túy
trong nhà,

bao gồm cả nghiện cocain.

Gần đây tôi đã suy nghĩ rất nhiều về nó,
đa phần bởi chính xác là đã 100 năm

kể từ khi ma túy bị cấm ở Mĩ và Anh,

và chúng ta đã thực thi
điều đó trên toàn thế giới

Đã một thế kỉ trôi qua từ khi chúng ta
đưa ra quyết định trọng đại này

để bắt những người nghiện
và trừng phạt họ và khiến họ khổ sở,

vì chúng ta cho rằng điều đó
sẽ thay đổi họ, giúp họ dừng lại.

Và vài năm trước, tôi đang quan sát
những người thân và cũng là con nghiện,

và cố tìm cách giúp họ.

Và rồi tôi nhận ra có cả đống câu hỏi
vô cùng cơ bản

tôi không thể trả lời được,

ví dụ như, cái gì đã gây ra cơn nghiện?

Tại sao chúng ta cứ níu lấy
những phương pháp không có hiệu quả

và có cách nào khác tốt hơn
mà chúng ta chưa thử hay không?

Tôi đọc rất nhiều sách
về việc này

nhưng vẫn không thể tìm ra
câu trả lời tôi muốn,

nên tôi đã nghĩ, ok, tôi sẽ đi
khắp thế giới gặp những người

đang sống và nghiên cứu vấn đề này

và nói chuyện với họ
xem có thể tìm ra gì đó không.

Và tôi đã không nhận ra tôi sẽ đi
tổng cộng 30,000 dặm từ lúc khởi hành ,

nhưng tôi đã gặp được rất nhiều người,

từ một kẻ bán ma túy chuyển giới
ở Brownsville, Brooklyn,

tới một nhà khoa học dành nhiều thời giờ
cho chồn dùng thuốc gây ảo giác

xem chúng có thích không --

kết quả là có, nhưng chỉ trong
một số trường hợp

với quốc gia duy nhất đã coi
mọi loại ma túy là phạm pháp,

từ cần sa cho tới cocain, Bồ Đào Nha.

Và điều khiến tôi kinh ngạc đó là,

hầu hết những gì chúng ta nghĩ
về sự nghiện đều sai cả,

và nếu chúng ta tiếp thu thông tin mới
về chứng nghiện,

thì chúng ta sẽ phải thay đổi nhiều thứ
chứ không chỉ có luật về ma túy.

Nhưng hãy cùng bắt đầu với những gì
chúng ta cho là mình biết,

Hãy cùng suy nghĩ về hàng ở giữa này.

Giả sử tất cả các bạn, 20 năm sau,
chán nản và dùng heroin 3 lần mỗi ngày.

Vài người trông có vẻ hào hứng hơn
với viễn cảnh này thì phải.

(Cười lớn)

Đừng lo,
chỉ là một ý tưởng thử nghiệm thôi.

Thử hình dung bạn làm thế, được chưa?

Điều gì sẽ xảy ra?

Giờ chúng ta có một câu chuyện về điều
sẽ xảy ra mà ta đã nghe nhiều thế kỉ.

Chúng ta nghĩ, vì có liên kệ hóa học
trong heroin,

như bạn ngầm hiểu bấy lâu,

cơ thể bạn sẽ phụ thuộc
vào mối liên hệ này,

cơ thể bạn bắt đầu cần đến nó,

và sau 20 ngày đó, tất cả sẽ trở thành
con nghiện heroin. Đúng chứ?

Tôi cũng từng nghĩ thế.

Điều đầu tiên khiến tôi băn khoăn rằng
có gì đó không ổn trong câu chuyện

là khi tôi được nghe giải thích.

Nếu hôm nay sau buổi TED Talk này
tôi bị xe đâm và vỡ hông,

tôi sẽ được đưa đến bệnh viện và
tiêm khá nhiều thuốc gây tê.

Thuốc gây tê đó là heroin.

Thực ra nó tốt hơn nhiều so với loại
bạn sẽ mua trên phố,

vì mấy thứ bạn mua từ mấy gã
buôn ma túy đều độc hại.

Thực chất, heroin chỉ chiếm phần nhỏ,

trong khi thứ bạn lấy từ bác sĩ
tinh khiết về mặt y học.

và bạn sẽ được cho dùng nó
trong thời gian dài.

Có nhiều người trong căn phòng này,

có thể không nhận ra nhưng bạn đã
dùng khá nhiều heroin rồi.

bất kì ai đang xem, ở bất kì đâu,
chuyện này đang xảy ra.

Và nếu những gì chúng ta tin về nghiện
là đúng --

họ đang bị nhiễm tất cả các
liên kết hóa học đó --

Điều gì sẽ xảy ra?
Họ sẽ trở thành con nghiện.

Điều này đã được nghiên cứu cẩn thận.

Nó không xảy ra; bạn sẽ chú ý
nếu bà của bạn phải ghép xương chậu,

bà ấy sẽ chẳng thành người nghiện.
(Cười lớn)

Và khi tôi học được điều này,
nó rất kì quặc,

đối lập hẳn với những gì tôi biết,
những gì tôi được dạy,

Tôi chỉ nghĩ không thể nào, cho đến khi
tôi gặp một người tên Bruce Alexander.

Ông ấy là giáo sư tâm lí học ở Vancouver

đã tiến hành một thí nghiệm
đặc biệt

rất hữu ích trong việc giúp ta
hiểu vấn đề này.

Giáo sư Alexander giải thích cho tôi,

ý tưởng về chứng nghiện chúng ta có,
câu chuyện đó

phần nào đến từ những thí nghiệm

được thực hiện đầu thế kỉ 20.

Chúng đều rất đơn giản.

Bạn có thể thực hành tại gia tối nay
nếu bạn muốn tiêu khiển.

Bạn bắt một con chuột và thả vào lồng,
cho nó 2 chai nước:

Một chai nước lọc, chai kia là nước
hòa heroin hoặc cocain.

Nếu làm vậy, con chuột sẽ gần như
chỉ chọn nước ma túy

và hầu như tự tử khá nhanh

Vây đó, phải không?
Đó là cách ta nghĩ.

Vào năm 70, giáo sư Alexander đến
quan sát thí nghiệm này

và ông chú ý một điểm.

Ông nói à, chúng ta để con chuột
trong lồng trống.

Nó chẳng có gì để làm ngoại trừ
uống ma túy.

Hãy thử thay đổi một chút.

Thế là giáo sư làm một cái lồng
gọi là "Xứ sở chuột",

về cơ bản thì là thiên đường cho lũ chuột.

Nó có nhiều pho mát,
những quả bóng nhiều màu,

nó có nhiều đường hầm nữa.

Dĩ nhiên, chúng có nhiều bạn bè,
có thể giao phối liên tục.

Và chúng có 2 chai nước,
nước thường và nước ma túy.

Nhưng đây mới là điều thú vị:

Trong Xứ sở Chuột,
chúng không thích nước ma túy.

Hầu như không đụng đến.

Không có con nào uống nó nhiều lần.

Không con nào dùng quá liều.

Kết quả từ 100% quá liều
khi chúng bị cô lập

đến 0% khi chúng hạnh phúc và có bầy đàn.

Bấy giờ, khi giáo sư Alexander mới thấy,
ông nghĩ

có lẽ chỉ có chuột mới thế,
nó rất khác với chúng ta.

Có thể không khác như ta muốn
nhưng, bạn biết đó --

Nhưng không may, có một thử nghiệm
trên người

trong cùng một hoàn cảnh ở cùng thời điểm

Nó được gọi là Chiến tranh Việt Nam.

Ở Việt Nam,
20% lính Mỹ dùng nhiều heroin,

và nếu bạn xem thời sự từ thời điểm đó,

học rất lo lắng vì họ cho rằng,
lạy Chúa tôi, chúng ta sẽ có

hàng trăm hàng ngàn con nghiện
trên các đường phố Mĩ

khi cuộc chiến kết thúc;
nó rất hợp lí.

Giờ đây, những binh lính dùng heroin đó
được theo về nhà.

Kho Lưu trữ Tâm thần học đại cương
đã làm nghiên cứu chi tiết

và chuyện gì đã xảy ra với các binh lính?

Hóa ra họ không đi cai nghiện.
Họ không bị chối bỏ.

95% số đó tự dừng lại.

Giờ nếu bạn tin vào các liên kết hóa học,

nó không hợp lí chút nào,
nhưng giáo sư Alexander bắt đầu nghĩ

có thể có một cách nghĩ khác
về chứng nghiện.

Ông nói, nếu nghiện không phải do
liên kết hóa học thì sao?

Nếu như nó bắt nguồn từ
cái lồng của bạn thì sao?

Nếu như chứng nghiện là sự
thích nghi với môi trường thì sao?

Hãy xem cái này,

một giáo sư khác là Peter Cohen ở Hà Lan

nói có lẽ chúng ta không nên
gọi nó là nghiện.

Có lẽ nên gọi nó là sự gắn kết.

Con người có nhu cầu bản năng là gắn bó,

khi ta khỏe mạnh và hạnh phúc,
ta sẽ gắn bó và kết nối với nhau.

nhưng nếu bạn không làm thế,

vì bạn bị tổn thương hay cô độc
hay thất bại trước cuộc đời,

bạn sẽ gắn kết với thứ gì đó
cho bạn sự bình an.

Nó có thể là cờ bạc, phim khiêu dâm,

có thể là cocain, hay cần sa,

nhưng bạn sẽ gắn kết với một thứ gì đó
vì đó là bản chất của bạn.

Đó là điều chúng ta khao khát
khi là người.

Ban đầu tôi thấy rất khó hiểu,

nhưng một cách giúp tôi nghĩ về nó,

tôi thấy, tôi có một chai nước
trên ghế ngồi phải không?

Tôi đang nhìn các bạn
và rất nhiều người cũng có nước.

Hãy quên cuộc chiến chống ma túy đi.

Những chai nước kia có thể là
vodka hợp pháp, phải không?

Chúng ta đều sẽ say --
tôi thì ngay sau đây thôi --(Cười) --

nhưng ta không say.

Giờ đây, vì bạn có thể
chi ra vô số bảng Anh

để dự một buổi nói chuyện của
TED, tôi đoán các bạn có thể trả tiền

để uống vodka trong 6 tháng tới.

Bạn sẽ không mất nhà,

Bạn sẽ không làm thế và lí do

không phải vì không ai cản bạn.

mà là vì bạn đã có sự gắn bó và liên kết

mà bạn muốn có được.

Bạn có công việc yêu thích.
Bạn có người thân yêu.

Bạn có những mối quan hệ lành mạnh.

Va cốt lõi của sự nghiện,

tôi cho rằng,
và tin là bằng chứng cho thấy,

là không thể chịu đựng nổi
việc sống trên đời.

Giờ thì nó có rất nhiều ý nghĩa.

Ý nghĩa hiển nhiên nhất
là về cuộc chiến chống ma túy.

Ở Arizona, tôi quen với một nhóm phụ nữ

bị bắt mặc áo phông in chữ
" tôi là kẻ nghiện ma túy",

bị xích thành nhóm và đào mộ
trong khi người dân nhạo báng họ,

khi những người này ra tù,
họ sẽ có tiền án

nghĩa là họ không thể
làm việc một cách hợp pháp nữa.

Đó là một ví dụ cực đoan, rõ ràng là thế
trong trường hợp nhóm người bị xích,

nhưng thực ra ở bất kì đâu trên thế giới

ta đều đối xử với người nghiện tương tự.

Ta trừng phạt họ. Ta chà đạp họ.
Cho họ tiền án tiền sự.

Ta dựng hàng rào ngăn họ tái hòa nhập.

Một bác sĩ ở Canada, bác sĩ Gabor Mate,
một người tuyệt vời.

bảo tôi nếu anh muốn tạo ra một thể chế
khiến cho sự nghiện tồi tệ hơn

anh sẽ tạo ra nó.

Giờ đây, có một nơi đã quyết định
làm điều ngược lại

và tôi đã tới đó để xem nó như thế nào.

Năm 2000, Bồ Đào Nha có một trong
những vấn nạn ma túy tệ nhất Châu Âu

1% dân số nghiện heroin,
một con số đáng kinh ngạc,

và mỗi năm họ thử cách của Mĩ nhiều hơn.

Họ trừng phạt và hạ nhục
và chà đạp những người đó nhiều hơn,

và vấn nạn càng tồi tệ hơn mỗi năm.

Một ngày, Thủ tướng và lãnh đạo
các phe đối lập họp lại,

và chỉ nói, chúng ta không thể tiếp tục

để đất nước mình
ngày càng nhiều người nghiện heroin.

Hãy lập một hội các nhà khoa học
và bác sĩ

để tìm cách giải quyết tận gốc vấn đề đi.

Một hội đồng đứng đầu bởi
một người tài năng, Tiến sĩ Joaxo Goulaxo

xem xét những chứng cứ mới này,

và khi trở lại, họ nói

"Hãy cấm tất cả các loại ma túy
từ cần sa đến hợp chất cocain, nhưng"--

và đây là bước quan trọng--

"phải lấy tất cả tiền dùng
để cắt giảm người nghiện,

để cô lập họ,

và dùng vào việc giúp họ
tái hòa nhập vào xã hội."

Đó không phải là điều chúng ta sẽ
nghĩ tới như một cách cai nghiện.

ở Mĩ hay Anh.

Họ có tới trại cai nghiện,

họ thực hiện trị liệu tâm lí,
cái đó cũng có giá trị gì đó.

Nhưng điều lớn nhất họ làm hoàn toàn
ngược với những gì chúng ta làm:

một chương trình lớn
giúp người nghiện có việc làm,

và các khoản vay nhỏ
cho người nghiện làm ăn nhỏ.

Vậy nếu bạn từng là thợ cơ khí.

Khi bạn đã sẵn sàng,
họ sẽ tới một gara và nói

nếu nhận anh này 1 năm,
chúng tôi sẽ trả nửa lương của anh ta.

Mục đích là để đảm bảo
mọi người nghiện ở Bồ Đào Nha

có lí do để ra khỏi giường mỗi sáng.

Và khi tôi gặp
những người nghiện ở Bồ Đào Nha

họ nói là khi họ tìm lại được lí tưởng,

họ cũng nối lại được những kiên kết
với xã hội rộng lớn hơn.

Năm nay là tròn 15 năm
kể từ khi thí nghiệm đó bắt đầu

và kết quả đã có:

số người dùng ma túy giảm ở Bồ Đào Nha,

theo Thời báo về Tội phạm học của Anh,

là 50%.

Dùng thuốc quá liều giảm mạnh,
HIV giảm đáng kể trong số người nghiện.

Số ca nghiện trong mọi nghiên cứu
ít đi đáng kể.

Một cách để thấy nó có tác dụng là
hầu như không người Bồ Đào Nha nào

muốn quay lại chế độ cũ.

Đó là một hàm ẩn về chính trị

Tôi nghĩ rằng có một tầng ẩn ý

dưới nghiên cứu đó.

Chúng ta ở trong một nền văn hóa
mà con người ngày càng nhạy cảm

với đủ loại chất gây nghiện,
dù là điện thoại thông minh

hay là mua sắm và ăn uống.

Trước khi những lời nói đó bắt đầu --
bạn biết đó

chúng ta được bảo rằng
không được bật điện thoại,

phải nói là, nhiều người ở đây
trông giống hệt như

những con nghiện khi biết là
tay buôn thuốc sẽ không có mặt

trong vài giờ tới. (Cười lớn)

Nhiều người trong chúng ta thấy thế,
và có vẻ kì khi nói,

tôi vừa nói chuyện về việc sự lạc lõng là
nguyên do chính của sự nghiện

và lạ là nó đang lớn dần,

vì chúng ta cho rằng xã hội này
được kết nối hơn bao giờ hết.

Nhưng tôi bắt đầu cho rằng
sự kết nối ta có

hoặc là ta nghĩ thế,
là kiểu liên hệ khôi hài của con người.

Nếu bạn gặp khó khăn, bạn sẽ để ý.

Không có người theo gõi Twitter nào
đến bên bạn

Không có bạn Facebook nào
giúp bạn xoay chuyển vấn đề.

Đó sẽ là những người bạn bằng xương
bằng thịt

với tình bạn sâu sắc và chân thật

và có một nghiên cứu của Bill McKibben,
nhà văn về môi trường

mà tôi nghĩ đã nói nhiều về việc này.

Ông xem xét số bạn thân
mà một người Mĩ tin

rằng có thể nhờ cậy trong khó khăn.

Con số đó đã giảm đều từ những năm 1950

Không gian riêng mỗi người có trong nhà

đang tăng đều,

tôi nghĩ đây là phép ẩn dụ

cho lưa chọn của chúng ta
như là 1 nền văn hóa

Chúng ta đổi không gian lấy bạn bè,
vật chất lấy tinh thần,

và kết quả là chúng ta là một trong các
xã hội cô độc nhất từ trước đến nay

Và Bruce Alexander,
người làm thí nghiệm Xứ sở Chuột nói

chúng ta toàn nói về
việc hồi phục cá nhân khi nói về nghiện,

và như thế là đúng,

nhưng ta cần bàn thêm về việc
khôi phục cộng đồng.

Không chỉ cá nhân
mà xã hội này cũng có vấn đề

và nó được tạo ra cho phần đông chúng ta

cuộc sống giống hệt một cái lồng biệt lập

hơn là giống như Xứ sở Chuột.

Thú thật thì đây không phải là
lí do tôi đi sâu vào việc này.

Tôi không định khai thác
khía cạnh chính trị hay xã hội.

Tôi chỉ muốn biết làm sao để giúp
những người tôi yêu.

Khi tôi trở về sau chuyến đi dài
và bổ ích này,

tôi nhìn những người nghiện
trong cuộc sống của mình,

Nếu bạn thành thật,
rất khó để yêu thương một kẻ nghiện,

và có nhiều người hiểu điều đó ở đây.

Bạn nhiều khi tức giận,

và tôi nghĩ một lí do làm
bài nói này xúc động

là bởi nó chạm đến cảm xúc
của mỗi người phải không?

Mỗi người đều có một phần nào đó
nhìn người nghiện và nghĩ,

Tôi ước ai đó sẽ ngăn cản anh.

và cách mà ta được dạy
để đối xử với người nghiện

như một kịch bản, tôi nghĩ vậy,

show truyền hình thực tế
"Sự khắc phục" nếu bạn đã xem.

Tôi nghĩ đời chúng ta
bị truyền hình thực tế nhào nặn,

nhưng đó là chủ đề
của một bài nói TED khác.

Nếu bạn từng xem "Sự khắc phục",

tiền đề của nó khá đơn giản.

Tìm một người nghiện, người quen
của anh ta, tập hợp họ lại,

chất vấn về cách làm của họ, và họ nói,
nếu không chấn chỉnh

chúng tôi sẽ loại anh ra.

Họ làm thân với người nghiện

và đe dọa cắt đứt sự gắn bó,
khiến nó trở nên lệ thuộc

vào việc người nghiện cư xử
theo ý mọi người

Và tôi bắt đầu hiểu sao
cách đó không có tác dụng,

tôi nghĩ nó giống như áp đặt lí thuyết
cuộc chiến Ma túy

vào đời tư của ta.

Vậy nên tôi nghĩ,
làm thế nào được như người Bồ Đào Nha?

Điều tôi đã làm, và làm rất kiên quyết

và tôi không thể nói là nó dễ dàng,

là nói với những người nghiện tôi quen

rằng tôi muốn thân thiết với họ hơn nữa,

nói với họ tôi yêu họ
dù họ dùng hay không.

Tôi yêu bạn bất kể bạn ở trong tình trạng nào,

và nếu bạn cần tôi tôi sẽ đến bên bạn

Vì tôi yêu bạn
và không muốn bạn phải một mình

hay cảm thấy đơn độc.

Và tôi tin rằng cốt lõi của thông điệp

bạn không cô độc, chúng tôi yêu bạn

phải có trong mọi mức độ đối xử
với người nghiện,

về mặt xã hội, chính trị và cá nhân.

Suốt 100 năm nay, ta đã hát
chiến ca về người nghiện.

Tôi nghĩ đáng lẽ lâu nay ta nên
hát tình ca cho họ,

vì đối trọng của sự nghiện ngập
không phải là sự tỉnh táo.

Đối trọng đó chính là liên kết tinh thần.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)