< Return to Video

Fascynująca historia cmentarzy

  • 0:07 - 0:09
    Patykowate drzewa,
  • 0:09 - 0:11
    zardzewiałe bramy,
  • 0:11 - 0:13
    rozpadające się kamienie,
  • 0:13 - 0:15
    samotny żałobnik.
  • 0:15 - 0:19
    To przychodzi do głowy
    na myśl o cmentarzach.
  • 0:19 - 0:20
    Ale jeszcze nie dawno
  • 0:20 - 0:23
    miejsca pochówku były pełne życia:
  • 0:23 - 0:25
    kwitnące ogrody,
  • 0:25 - 0:29
    tłumy spacerujące alejkami.
  • 0:29 - 0:32
    Jak cmentarze stały się takie jak dziś?
  • 0:32 - 0:34
    Niektóre istnieją od wieków
  • 0:34 - 0:37
    jak największy na świecie Wadi al-Sami,
  • 0:37 - 0:41
    gdzie pochowano ponad 5 milionów ludzi.
  • 0:41 - 0:45
    Większość cmentarzy jest dużo młodsza.
  • 0:45 - 0:46
    Przez znaczną część historii ludzkości
  • 0:46 - 0:49
    nie grzebano zmarłych.
  • 0:49 - 0:53
    Nasi przodkowie mieli wiele sposobów
    żegnania zmarłych bliskich.
  • 0:53 - 0:55
    Niektórych zostawiali w jaskiniach,
  • 0:55 - 0:57
    układali na drzewach
  • 0:57 - 0:59
    lub szczytach gór.
  • 0:59 - 1:01
    Innych zatapiali w jeziorach,
  • 1:01 - 1:02
    wyprawiali w morze,
  • 1:02 - 1:04
    rytualnie zjadali
  • 1:04 - 1:06
    albo poddawali kremacji.
  • 1:06 - 1:08
    Wszystkie te zwyczaje,
  • 1:08 - 1:10
    choć dziś wydają się dziwne,
  • 1:10 - 1:12
    były formą oddawania czci zmarłym.
  • 1:12 - 1:15
    Natomiast pierwsze pogrzeby w ziemi
  • 1:15 - 1:17
    około 120 tysięcy lat temu
  • 1:17 - 1:20
    były zarezerwowane dla przestępców,
  • 1:20 - 1:22
    niedopuszczonych do tradycyjnych obrzędów
  • 1:22 - 1:25
    ku czci zmarłych.
  • 1:25 - 1:29
    Okazało się, że grzebanie ma pewne zalety:
  • 1:29 - 1:32
    chroni przed padlinożercami i żywiołami,
  • 1:32 - 1:36
    oszczędzając bliskim widoku
    rozkładających się zwłok.
  • 1:36 - 1:39
    Prawdopodobnie te zalety
    przekonały naszych przodków,
  • 1:39 - 1:42
    że groby to dobry sposób
    na oddawanie czci zmarłym.
  • 1:42 - 1:44
    Grzebanie zmarłych stało się popularne.
  • 1:44 - 1:47
    Czasem do grobów wkładano
    przedmioty użytkowe albo kultowe,
  • 1:47 - 1:49
    co sugeruje wiarę w życie pozagrobowe,
  • 1:49 - 1:52
    w którym zmarły potrzebowałby tych rzeczy.
  • 1:52 - 1:57
    Cmentarze pojawiły się najpierw
    w Afryce Północnej i Azji Zachodniej
  • 1:57 - 2:00
    jakieś 10-15 tysięcy lat temu,
  • 2:00 - 2:05
    kiedy powstawały tam pierwsze stałe osady.
  • 2:05 - 2:09
    Cmentarze powstały tam ku czci zmarłych.
  • 2:09 - 2:12
    Koczowniczy Scytowie zapełnili stepy
  • 2:12 - 2:15
    kopcami pogrzebowymi zwanymi kurhanami.
  • 2:15 - 2:19
    Etruskowie budowali rozległe nekropolie,
  • 2:19 - 2:22
    gdzie ułożone w kratkę ulice
    zapełniali grobami.
  • 2:22 - 2:25
    W Rzymie w katakumbach
  • 2:25 - 2:29
    umieszczano prochy po kremacji i zwłoki.
  • 2:29 - 2:33
    Słowo "cmentarz", czyli "komnata snu",
  • 2:33 - 2:35
    pierwszy raz zostało użyte
    przez starożytnych Greków,
  • 2:35 - 2:37
    którzy budowali groby na cmentarzach
  • 2:37 - 2:39
    na obrzeżach miast.
  • 2:39 - 2:41
    W średniowiecznych miastach Europy
  • 2:41 - 2:44
    tereny przykościelne były
    jako nieliczne, otwartymi przestrzeniami
  • 2:44 - 2:46
    używanymi do chowania zmarłych,
  • 2:46 - 2:49
    ale też odbywały się na nich
    jarmarki, odpusty i inne uroczystości.
  • 2:49 - 2:51
    Rolnicy wypasali tam krowy,
  • 2:51 - 2:55
    wierząc, że cmentarna trawa
    da słodsze mleko.
  • 2:55 - 2:58
    Kiedy po rewolucji przemysłowej
    miasta rozrosły się,
  • 2:58 - 3:03
    wielkie podmiejskie cmentarze
    zastąpiły te małe przykościelne.
  • 3:03 - 3:08
    Père-Lachaise w Paryżu
    o powierzchni 45 hektarów
  • 3:08 - 3:13
    czy 29-hektarowy cmentarz Mt. Auburn
    w Cambridge w stanie Massachusetts
  • 3:13 - 3:15
    były wspaniale zaprojektowanymi ogrodami
  • 3:15 - 3:17
    pełnymi rzeźb
  • 3:17 - 3:19
    i ozdobnych nagrobków.
  • 3:19 - 3:22
    Początkowo luksus tylko dla możnych,
  • 3:22 - 3:24
    indywidualnie oznaczone groby
  • 3:24 - 3:28
    stały się dostępne
    dla klasy średniej i pracującej.
  • 3:28 - 3:30
    Ludzie przychodzili
    na cmentarze na pogrzeby,
  • 3:30 - 3:33
    ale też w rocznice i święta,
  • 3:33 - 3:36
    a nawet na popołudniowy spacer.
  • 3:36 - 3:41
    Pod koniec XIX wieku pojawiły się
    publiczne parki i ogrody botaniczne,
  • 3:41 - 3:43
    więc cmentarze traciły odwiedzających.
  • 3:43 - 3:47
    Dziś wiele starych cmentarzy
    to osamotnione miejsca.
  • 3:47 - 3:50
    Niektóre przyciągają
    odwiedzających wycieczkami,
  • 3:50 - 3:52
    koncertami i innymi atrakcjami.
  • 3:52 - 3:55
    Gdy próbuje się ożywić stare cmentarze,
  • 3:55 - 3:57
    myśli się też nad przyszłością pochówku.
  • 3:57 - 4:00
    W Londynie, Nowym Jorku i Hong Kongu
  • 4:00 - 4:03
    kończy się miejsce na pochówek.
  • 4:03 - 4:05
    W miastach, w których
    miejsca jeszcze nie brak,
  • 4:05 - 4:08
    cmentarze zajmują ziemię,
  • 4:08 - 4:11
    którą można by uprawiać
    lub na niej budować.
  • 4:11 - 4:13
    Tradycyjny pogrzeb
    oznacza zużycie materiałów
  • 4:13 - 4:16
    jak metal, kamień i beton.
  • 4:16 - 4:19
    Może zanieczyścić ziemię i wody gruntowe
  • 4:19 - 4:21
    szkodliwymi substancjami.
  • 4:21 - 4:24
    Wraz z rosnącą świadomością
    kosztów środowiskowych
  • 4:24 - 4:26
    ludzie szukają innych rozwiązań.
  • 4:26 - 4:30
    Wielu wybiera kremację i podobne praktyki.
  • 4:30 - 4:32
    Poza tymi konwencjonalnymi opcjami
  • 4:32 - 4:35
    można też wystrzelić szczątki w kosmos,
  • 4:35 - 4:37
    użyć ich do nawożenia drzewa
  • 4:37 - 4:38
    albo zrobić z nich biżuterię,
  • 4:38 - 4:40
    fajerwerki,
  • 4:40 - 4:42
    a nawet tatuaż.
  • 4:42 - 4:47
    W przyszłości te opcje
    mogą całkowicie zastąpić pogrzeby.
  • 4:47 - 4:51
    Cmentarze są najbardziej znanym
    sposobem upamiętnienia zmarłych,
  • 4:51 - 4:52
    ale to tylko jeden etap
  • 4:52 - 4:54
    w ciągle ewoluującym procesie
  • 4:54 - 4:57
    pamiętania o zmarłych
    i oddawania im czci.
Title:
Fascynująca historia cmentarzy
Speaker:
Keith Eggener
Description:

Patykowate drzewa, zardzewiałe bramy, rozpadające się nagrobki, samotny żałobnik... to przychodzi do głowy na myśl o cmentarzu. Jeszcze niedawno miejsca pochówku tętniły życiem: były to kwitnące ogrody pełne tłumów spacerujących alejkami. Ponadto przez większość ludzkiej historii wcale nie grzebaliśmy zamarłych. Jak cmentarze stały się takie jak dziś? Keith Eggener zagłębia się w podlegający ciągłym zmianom proces oddawania czci zmarłym.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:13
Marta Grochowalska approved Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska accepted Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska edited Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Jolanta Grigg edited Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Marta Grochowalska declined Polish subtitles for The fascinating history of cemeteries
Show all

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.