Vərəm patogenezi | Yoluxucu xəstəliklər | NCLEX-RN | Khan Akademiyası

Vərəmin ağciyərlərə necə zərər verdiyini tam olaraq öyrənin. Bu videolar tibbi məsləhət vermir və yalnız məlumat vermək üçündür. Videoların peşəkar tibbi məsləhət, diaqnoz və ya müalicənin əvəzi olması nəzərdə tutulmayıb. Tibbi vəziyyətlə bağlı suallarınız üçün həmişə ixtisaslı bir sağlamlıq məsləhətçisindən məsləhət alın. Heç bir Khan Academy videosunda oxuduğunuz və ya gördüyünüz bir şey olduğuna görə heç vaxt peşəkar tibbi məsləhətləri laqeyd yanaşmayın və ya müraciətində gecikməyin. Stanford Tibb Fakültəsi tərəfindən hazırlanmışdır.

Növbəti dərsi izləyin: https://www.khanacademy.org/test-prep/nclex-rn/rn-infectious-diseases/tuberculosis-rn/v/primary-and-secondary-tb?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=Nclex -rn

Əvvəlki dərsi qaçırdınız? https://www.khanacademy.org/test-prep/nclex-rn/rn-infectious-diseases/tuberculosis-rn/v/tb-epidemiology?utm_source=YT&utm_medium=Desc&utm_campaign=Nclex-rn

Khan Academy-də NCLEX-RN: NCLEX-RN-də yer alan məzmundan suallar toplusu. Bu suallar Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 3.0 Amerika Birləşmiş Ştatları Lisenziyası (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/us/ saytında mövcuddur) altında mövcuddur.

Khan Academy haqqında: Khan Academy şagirdlərə sinifdə və xaricində öz templəri ilə təhsil almağa imkan verən təcrübə məşqləri, təlimat videoları və fərdi öyrənmə panelini təklif edir. Riyaziyyat, elm, kompüter proqramı, tarix, sənət tarixi, iqtisadiyyat və s. Riyaziyyat tapşırıqlarımız güclü və öyrənmə boşluqlarını müəyyən edən ən müasir, uyğunlaşma texnologiyasından istifadə edərək uşaqları uşaq bağçasından hesablamaya istiqamətləndirir. Xüsusi məzmun təklif etmək üçün NASA, Müasir İncəsənət Muzeyi, Kaliforniya Elmlər Akademiyası və MIT kimi qurumlarla da əməkdaşlıq etdik.

Pulsuz. Hər kəs üçün. Əbədi. # Hərşeyiöyrənəbilərsiniz

Khan Academy’nin NCLEX-RN kanalına abunə olun: https://www.youtube.com/channel/UCDx5cTeADCvKWgF9x_Qjz3g?sub_confirmation=1
Khan Academy-yə abunə olun: https://www.youtube.com/subscription_center?add_user=khanacademy

Bu gün

sizinlə vərəm

xəstəliyinin patofiziologiyası,

yəni vərəmə yoluxmanın necə baş

verdiyi haqda danışacağıq.

Çəkdiyim şəkildə soldakı şəxs

vərəmə yoluxmuşdur.

O öskürür və ya asqırır,

təsvir etdiyim kiçik ağ nöqtələr

ağız vasitəsilə xaricə çıxır.

Sağdakı isə sağlam və infeksiyaya

həssas insandır.

Soldakı şəxs öskürdükdə,

əgər onda vərəm varsa,

o zaman vərəm
mikobakteriyalarının bəziləri

yaxın təmasda olduqları insana
hava-damcı yolu ilə

yoluxacaq.

Təxminən 10％ olduğu təxmin edilən

bu damcıların bir hissəsi
həssas fərdin

tənəffüs yollarından aşağı doğru
irəliləyir və ağciyərlərə enir.

Onlar ağciyərin distal hissələrinə,

alveollara çatmaq üçün çox

kiçik ölçüdə olmalıdırlar.

Diametrləri təqribən
5-10 mikron arası olmalıdır.

Vərəm mikobakteriyaları ilk dəfə
ağciyərlərə düşdükdə,

sahibin yerli immunitetini

aktivləşdirir.

İmmunitet sisteminin
bakteriyalarla qarşılaşan ilk hissəsi

ağciyərlərdə olan
makrofaqlardır.

Bu makrofaqlar
mikobakteriyaları içərisinə alır

və onlar makrofaqların içində

çoxalırlar.

Daha sonra makrofaqlar
mikobakteriyaları sərbəst buraxır.

Digər makrofaqlar onları götürür,

nəticədə ağciyərlərin
distal hissəsində

yoluxmuş hüceyrələr olur.

Makrofaqların bir araya gəlməsi və
ağciyər toxumasında

destruktiv proseslərin
baş verməsi nəticəsində

ağciyərdə qranuloma adlanan

törəmə meydana gəlir.

Qranuloma
(vərəm zamanı tuberkuloma

da adlandırılır)
vərəm infeksiyasına

qarşı reaksiya göstərən
makrofaq və

digər iltihabi hüceyrələrin

qrupudur.

Qranuloma gözlə görülə biləcək
qədər böyüyübsə,

yəni patoloqlar ağciyərin
rentgen şəklinə baxdıqda

onu görürsə,
buna Qon ocağı deyilir.

Bu, həkim Qonun adı ilə
adlandırılıb.

Makrofaqlarda yerli infeksiya
yarandıqdan və

qranuloma formalaşdıqdan sonra

infeksiya yerli olaraq
nəzarət altına alınmazsa,

regional limfa düyünlərinə,
yəni ağciyərdəki limfa

düyünlərinə yayılır.

Sonra isə regional limfa düyünlərində
immun reaksiya yaranır.

Regional limfa düyünləri
ilə qranuloma birlikdə

Qon kompleksi adlanır.

Bu, profilaktik məqsədlə
və ya hər hansı

səbəbdən aparılan
döş qəfəsi rentgenoqrafiyasında

aydın görünə bilər.

Bunu görən radioloq deyəcək ki,

"Bu, keçirilmiş vərəm infeksiyasına
bənzəyir."

Videonun sonunda rentgendə
həm qranuloma,

həm də Qon kompleksinin
necə göründüyünə baxacağıq.

İnsan infeksiyaya yeni yoluxduqda
bu prosesə

birincili infeksiya deyilir.

Buradakı şəxs vərəmə yoluxub.

Bir çox hallarda
xəstəlik büruzə vermir.

Vərəm latent gedişli olub,
gizli vəziyyətdə

qalır. Hətta
heç bir problem

yaratmadan insanın bütün
həyatı boyunca

bu vəziyyətdə
qala bilər.

Bəs bakteriyadan tamamilə

qurtulmaq mümkündür?

Onun tamamilə məhv

olub-olmadığı məlum deyil.

Bəzi sübutlara görə,

bu mümkün ola bilir,

ancaq klinik baxımdan,
bir dəfə vərəmə

yoluxduqda, bakteriya
həmişəlik orada qalır

və digər problemlərə
səbəb ola bilir,

bu haqda indi danışacağıq.

İnsanların 90 faizi üçün,
məsələ burda bitir, lakin

qalan 10 faiz üçün
nəticə fərqlidir.

Təqribən bu 10 faizin yarısında,
yəni 5 faizdə birincili infeksiya

proqressivləşir, davam edir və

yoluxduqdan bir müddət sonra

simptomlar üzə çıxır.

Bu, infeksiyanın
yerli proqressiyası kimi

izah oluna bilər,
bu zaman ağciyərdəki Qon ocağı

getdikcə böyüyür və sonda

vərəm pnevmoniyası ilə

nəticələnir.

Hətta bəzən daha da ağırlaşır.

İnfeksiya geniş yayılır,

bir çox orqanlara, xüsusən də,

ağciyərin digər hissələrinə,
qaraciyərə və

beynə yayılır.

Yerli proqressiya və yayılma xəstələrin

təqribən 5 faizində olur.

Xəstəliyin yayılmış
formalarından biri

miliar vərəmdir,
bu zaman infeksiya

bir çox orqanı
çox kiçik ölçülü

miliar (darıyabənzər)

ləkələrlə doldurur,

bu, miliar vərəmdir.

Bu kiçik nöqtələr

ən çox ağciyərlərdə

görünür.

Bu, yayılmış infeksiyanın bir növüdür,

birincili infeksiyadır
və 5 faiz təşkil edir.

Əlavə olaraq, 5-10% -də
xəstəlik

latent vəziyyətdən çıxır və

ikincili infeksiya adlananan
vəziyyət yaranır.

Bu, birincili latent və ya
gizli infeksiyanın

yenidən aktivləşməsi ilə olur.

İnfeksiyaya yoluxmuş ümumi əhalinin

təxminən 5%-nin yenidən aktivləşmə

nəticəsində xəstəliyə tutulduğu
təxmin edilir.

Bu, həyatın hər hansı

bir dövründə,

yəni,

yoluxmadan bir neçə ay və yaxud da

çox-çox illər sonra baş verə bilər.

Təkrar aktivləşmə

ikincili vərəm adlanır, bu,

birincili infeksiyadan fərqli
prosesdir.

İnfeksiyanın yenidən aktivləşmə ehtimalı,

insanın immuniteti də daxil olmaqla,

bir çox faktordan asılıdır.

Yəni əgər gizli vərəm keçirən insanın
immun sistemi, xüsusən də,

hüceyrə immuniteti zəifləmişdirsə,

xəstəliyin təkrar aktivləşmə

ehtimalı da olduqca
yüksək olur.

Təkrar aktivləşmə riskini
artıran

immun faktorlara misal olaraq

insan immun çatışmazlığı virusu ilə birgə

rast gələn infeksiyanı
göstərə bilərik.

Qazanılmış immun çatışmazlığı virusu
dünya miqyasında yayılıb.

Digər faktor isə
orqan transplantasiyası

zamanı və yaxud da
xərçəng səbəbindən

kimyəvi terapiyanın
aparılmasıdır.

Orqan köçürüldükdən sonra

immunosupressiya
edici dərmanlardan

istifadə edilir, bu da

xəstə üçün risk yaradır.

Çünki bu dərmanlar T-hüceyrələrini

məhv edir.

Bundan başqa, bəzi maddələrin venadaxili

inyeksiyasından sui-istifadə
edənlərdə də risk

olduqca yüksək olur.

Bu qrupa daxil olanların
hər biri xəstəliyin

təkrar aktivləşdiyi
populyasiyada

10 dəfə və ya daha çox risk
altındadırlar.

Xəstəliyin yenidən
aktivləşməsinə daha az təsir edən

digər faktorlar da mövcuddur.

Ümumi populyasiya ilə müqayisədə təkrar

aktivləşmə ehtimalı 2 və ya
3 dəfə artmış olur.

Yetərsiz qidalanan,
şəkərli diabeti olan və

əvvəldə sadaladıqlarımızdan
heç biri olmayıb,

təkcə siqaret çəkən şəxslər də

bu qrupa aid edilir.

Bu hallar vərəmin latent

və ya gizli vəziyyətdən çıxaraq

yenidən aktivləşmə riskini artıra bilir.

QİÇS, transplantasiya və venadaxili

inyeksiya qəbul edənlər
üçün risk

təqribən 10 dəfə və ya daha

çox yüksəlir.

Onların bəzilərində
riskin 70

dəfə artırdığı təxmin edilir, ancaq
ümumilikdə 10 dəfədən

çox olduğu qəbul edilir.
İkincili vərəmlə bağlı

qeyd edim ki, o, çox hallarda
yenidən aktivləşmə hesabına yaranır,

lakin bəzən infeksiyaya
yenidən yoluxma

nəticəsində də yarana bilir.

Bu o deməkdir ki, xəstədə
latent vəziyyətdə olan

vərəmin təkrar aktivləşməsi
baş verməyib, ikincili vərəm

yoluxmuş başqa şəxslə
təmasda olduqdan sonra

infeksiyaya ikinci dəfə

yoluxma, yeni təmas
nəticəsində

yaranıb.

İkincili vərəm

hansı yolla yaranmasından asılı

olmayaraq eyni

simptomlarla özünü

göstərir.

Qeyd etdiyim kimi yerli proqressiya

və ya immun sisteminin
zəfiləməsi olarsa, miliar vərəm

kimi yayılmış

infeksiya yarana bilər.

Sonda isə bu
iki şəkilə nəzər salaq.

Çəhrayı rəngdə olan qranulomanın

böyüdülmüş mikroskopik görüntüsüdür.

Burada bir neçə
qeyd edilməli olan hissə var.

Əvvəla, bu qranulomanın ortasındakı

tünd çəhrayı, homogen maddə

ölü makrofaqları və

sıx nüvəni əmələ gətirən

digər tullantıları təmsil edir.

Bəzən zamanla kalsifikasiya olur

və rentgen şəklində görünür,

məsələn, burada gördüyünüz
rentgen şəklində,

ağciyərdə kalsifikasiya olmuş
ağ ləkə var.

Buna yenidən
nəzər yetirəcəyik.

Qranulomanın göstərilən

digər hissəsi bu sıx nüvənin

ətrafında meydana gələn
iltihabi reaksiyadır.

Mavi rəngdə göstərilən hüceyrələrin hamısı

limfositlər, monositlər və makrofaqlardır

və bunlar vərəm
mikobakteriyaları ilə

yoluxduqdan sonra yaranan
iltihabi cavabın məhsullarıdır.

Bəzən mərkəzdə olan maddə

nekrotik olur.

Burada aydın görünmür,

lakin bu nekrotik kütlə bir növ kəsmiyə
bənzədiyi

üçün kazeoz nekroz adlanır.

Rentgenoloji şəkildə

kalsifik qranulomanı görürük.

Bu şəkildə həqiqi qranuloma,

Qon ocağı və eyni zamanda
ürəyin ətrafındakı

limfa düyünlərinin bir qədər
böyüdüyü görünür.

Daha əvvəl də qeyd
etdiyimiz kimi, bu

limfa düyünlərinin reaksiyası və
Qon ocağı birlikdə

Qon kompleksini əmələ gətirir.

Rentgen şəkli şəxsin əvvəllər
vərəmə yoluxduğunun,

infeksiyanın latent
vəziyyətdə qaldığının,

ancaq təkrar
aktivləşmə riski olduğunun

radioqrafik sübutudur.