Haiti'nin ilk ve son kralı- Marlene Daut
-
0:07 - 0:12Haiti'nin kraliyet çifti,
sağır edici alkışlarla taç giydi. -
0:12 - 0:14Süslü tacını ve asasını aldıktan sonra,
-
0:14 - 0:19Henry Christophe,
20 metre yüksekte olan tahtına geçti. -
0:19 - 0:23Ancak tezahürat yapanlar,
Haiti'nin ilk kralının -
0:23 - 0:26sonuncusu olacağını bilmiyorlardı.
-
0:26 - 0:30Grenada adasında doğumunda
köleleştirilmiş olan Christophe, -
0:30 - 0:34çocukluğunu Karayip adalarının
çoğuna taşınarak geçirdi. -
0:34 - 0:361779 yılında sadece 12 yaşındayken,
-
0:36 - 0:40Amerikalı devrimcilere Savannah Savaşı'nda
yardımcı olmak için -
0:40 - 0:42efendisine eşlik etti.
-
0:42 - 0:47Bu uzun süreli kuşatma, Christophe’un
şiddetli bir devrimle ilk karşılaşmasıdır. -
0:48 - 0:50Savaştan hemen sonra
Christophe’un hayatı hakkında -
0:50 - 0:53günümüze ulaşan
az sayıda yazılı kayıt var. -
0:53 - 0:54Önümüzdeki on yıl boyunca,
-
0:54 - 0:57Fransız Saint-Domingue
kolonisindeki bir otelde bir duvarcı -
0:57 - 1:01ve garson olarak çalıştığını biliyoruz
ve Haiti daha sonra biliniyordu. -
1:01 - 1:051791 yılında,
koloninin köleleri isyan çıkarınca, -
1:05 - 1:09Christophe özgürlük için
savaşmak için başka bir fırsat buldu. -
1:09 - 1:13Toussaint Louverture liderliğindeki
isyancılar, ada sahiplerinin yanı sıra -
1:13 - 1:17adanın kontrolünü isteyen İngiliz
ve İspanyol güçlerine karşı savaştı. -
1:17 - 1:21Christophe hızla,
kendisinin daha deneyimli generallere -
1:21 - 1:23eşit olduğunu kanıtlayarak yükseldi.
-
1:23 - 1:261793'te Louverture,
-
1:26 - 1:29tüm Saint-Domingue köleleştirilmiş
insanlarını başarıyla kurtarmıştı -
1:29 - 1:34ve 1801'de adayı yarı özerk bir
sömürge olarak kurmuştu. -
1:34 - 1:39Fakat bu süre zarfında, Napolyon Bonaparte
Fransa'da iktidara gelmiş -
1:39 - 1:42ve imparatorlukta köleliği
ve Fransız otoritesini -
1:42 - 1:44restore etme görevini yerine getirmişti.
-
1:44 - 1:48Fransız köleliğini eski hâline getirme
girişimi şiddetli direnişle karşılaştı, -
1:48 - 1:51General Christophe
askeri işgali önlemek için -
1:51 - 1:53başkenti bile yaktı.
-
1:53 - 1:57Sonunda, isyan ve sarı ateş salgını,
-
1:57 - 2:02Fransız askerleri geri çekmeye zorladı
ama çatışmada zayiat verilmedi. -
2:02 - 2:06Louverture yakalandı ve bir Fransız
hapishanesinde ölüme terk edildi; -
2:06 - 2:11Christophe’un dokuz yaşındaki oğlunun
birkaç yıl sonra paylaşacağı bir kader. -
2:11 - 2:13Devrimin ardından
Christophe ve generaller, -
2:13 - 2:17Jean-Jacques Dessalines
ve Alexandre Pétion -
2:17 - 2:20yeni hükûmette
öne çıkan pozisyonlara yükseldi. -
2:20 - 2:241804 yılında, Dessalines
bağımsız Haiti imparatoru ilan edildi. -
2:24 - 2:29Fakat özel gücü elinde tutma arzusu,
taraftarlarını uzaklaştırdı. -
2:29 - 2:33Sonunda, Dessalines’in yönetimi
1806’da suikastla sonuçlanan -
2:33 - 2:37siyasi bir komployu teşvik etti.
-
2:37 - 2:42Ardından gelen güç mücadelesi,
ülkeyi bölen bir iç savaşa yol açtı. -
2:42 - 2:471807'de Christophe Cap-Haitien'de
kuzey başkanlığını yönetiyordu -
2:47 - 2:51ve Pétion güneyi
Port-au-Prince'den yönetiyordu. -
2:51 - 2:54Pétion, cumhuriyetini
ABD’den modelleyerek -
2:54 - 2:57devrimin demokratik
köklerine sadık kalmaya çalıştı. -
2:57 - 3:01Hatta diğer ülkelerdeki sömürge karşıtı
devrimcileri bile destekledi. -
3:01 - 3:04Bu politikalar onu halkına sevdirdi,
-
3:04 - 3:07ancak ticareti
ve ekonomik büyümeyi yavaşlattı. -
3:07 - 3:11Christophe ise, bağımsız bir Haiti için
daha saldırgan planlar yaptı. -
3:11 - 3:16Devletin tarım kontrolünü korurken
toprakları halka dağıttı. -
3:16 - 3:18Ayrıca, İngiltere
ve Amerika Birleşik Devletleri de -
3:18 - 3:21dahil olmak üzere birçok
yabancı ülkeyle ticaret kurdu -
3:21 - 3:24ve dış politikalarına
müdahale etmeme sözü verdi. -
3:24 - 3:29Fransızlar yeniden istila etmeyi
dener diye büyük bir kale inşa etti. -
3:29 - 3:32Tüm bunları başarmak için
Christophe zorunlu çalışma başlattı -
3:32 - 3:37ve otoritesini güçlendirmek için 1811'de
kendisini kral olarak taçlandırdı. -
3:37 - 3:41Saltanatı boyunca, eşi
ve kalan üç çocuğuyla birlikte -
3:41 - 3:45Sans Souci adında
görkemli bir sarayda yaşadı. -
3:45 - 3:48Christophe’un krallığı,
ticaretin, endüstrinin, kültürün -
3:48 - 3:51ve eğitimin hızlı gelişmesine
nezaret etti. -
3:51 - 3:54Halk eğitimini sağlamak için
ünlü Avrupalı sanatçıları -
3:54 - 3:59ve Avrupalı öğretmenleri
Haiti’nin kültürel dünyasına getirtti. -
3:59 - 4:02Ancak, kral başlangıçta
vatandaşları arasında popüler olmuşken -
4:02 - 4:05emirleri, Haitililerin yok etmek için
mücadele ettikleri köleliğin -
4:05 - 4:08rahatsız edici bir hatırlatmasıydı.
-
4:08 - 4:12Zaman geçtikçe, giderek artan
otoriter politikaları destek kaybetti -
4:12 - 4:15ve güneye karşı olan rakipleri güçlendi.
-
4:15 - 4:201820 Ekim'inde saltanatı
trajik bir şekilde son buldu. -
4:20 - 4:24Zayıflatıcı bir inme aylar sonra ülkeyi
yönetememesine neden oldu, -
4:24 - 4:28ordusunun kilit üyeleri
güney güçlerine gitti. -
4:28 - 4:32İhanete uğramış
ve umutsuz kral intihar etti. -
4:32 - 4:36Bugün, Christophe’un
karmaşık tarihinin izleri hâlâ -
4:36 - 4:39saraylarının un ufak kalıntılarında
ve Haiti’nin -
4:39 - 4:45köleliği kalıcı olarak kaldıran
ilk ulus olma mirasında bulunabilir.
- Title:
- Haiti'nin ilk ve son kralı- Marlene Daut
- Speaker:
- Marlene Daut
- Description:
-
Tam dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/the-first-and-last-king-of-haiti-marlene-daut
Haiti'nin kraliyet çifti,sağır edici alkışlarla taç giydi. Süslü tacını aldıktan sonra, Henry Christopha, 20 metre yüksekte olan tahtına geçti. Ancak tezahürat yapanlar, Haiti'nin ilk kralının sonuncusu olacağını bilmiyorlardı. Bu devrimci kimdi? Marlene Daut, doğumda köleleşen bir erkeğin nasıl kral olduğunu detaylı bir şekilde açıklıyor.
Ders Marlene Daut, animasyon Cabong Studios tarafından yapıldı.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:48
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Figen Ergürbüz accepted Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Figen Ergürbüz edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti | ||
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for The first and last king of Haiti |