Joseph Nye o globalnych zmianach równowagi sił

Joseph Nye, historyk i dyplomata, przedstawia nam globalne spojrzenie na zmiany w równowadze sił miedzy USA i Chinami oraz implikacje spowodowane zmianami w dystrybucji sił ekonomicznych, politycznych i tzw. "miękkich".

Będę mówił

o rozkładzie sił w XXI wieku.

Przede wszystkim chcę powiedzieć,

że rozkład sił się zmienia.

i są dwa typy zmian

o których będziemy mówić.

Pierwsza to zmiana równowagi sił

między państwami.

I w uproszczeniu,

przemieszcza się ona z Zachodu na Wschód.

Drugi typ to dyfuzja sił,

czyli proces, w którym

wszystkie państwa, wschodnie i zachodnie

tracą wpływy na rzecz aktorów nie-państwowych.

Te dwie rzeczy

reprezentują wielkie zmiany sił

w naszym wieku.

I chcę każdą z nich omówić osobno,

jak będą na siebie oddziaływać

i wreszcie, dlaczego może to być dobra wiadomość.

Kiedy rozmawiamy o globalnych zmianach w równowadze sił

często odnosimy się do wzrostu znaczenia Azji

Ale tak naprawdę powinniśmy mówić

o odrodzeniu lub powrocie Azji.

Jeżeli spojrzymy na Świat

w roku 1800,

ponad połowa światowej populacji

mieszkała w Azji

i wytwarzała ponad połowę światowej produkcji

a teraz przenieśmy się do roku 1900:

ponad połowa nadal mieszka w Azji,

ale wytwarza

tylko piątą część światowej produkcji.

Co się stało? Rewolucja Przemysłowa,

która nagle uczyniła

z Europy i Ameryki

dominujące centrum Świata.

W XIXw. zobaczmymy

stopniowy powrót Azji

jako miejsca gdzie ponad połowa ludności

wytwarza ponad połowę globalnej produkcji.

To jest ważne i to jest istotna zmiana.

Ale pozwólcie, że powiem

o kolejnej zmianie, która ma miejsce,

a mianowiecie o dyfuzji sił.

Aby zrozumieć na czym to polega

należy zwrócić uwagę na kilka czynników:

koszty mocy obliczeniowej i komunikacji

spadły tysiąckrotnie

między rokiem 1970

i początkiem bieżącego stulecia.

To jest wielka, abstrakcyjna liczba,

ale żeby to przybliżyć,

porównajmy to do cen samochodów

gdyby spadały równie szybko

jak moc obliczeniowa

samochód kosztowałby dzisiaj

5 dolarów.

Kiedy cena dowolnej technologii

tak raptownie spada,

obniża się również bariera wejścia;

każdy może uczestniczyć w grze.

Więc w roku 1970,

jeżeli chiałbym nawiązać połączenie

między Oksfordem a Johannesburgiem,

a New Delhi

i Brazylią

i jakimkolwiek miejscem, równocześnie

było to możliwe,

technologia była dostępna.

Ale żeby móc sobie na to pozwolić,

należało być badzo bogatym --

rząd, miedzynarodowa korporacja,

może Kosciół Katolicki --

w kazdym razie trzeba było być zamożnym.

Teraz każdy dysponuje możliwościami,

które wcześniej były zarezerwowane (poprzez cenę)

wyłącznie dla kilku podmiotów,

jeżeli stać Cię na wejście do kafejki internetowej --

ostatnim razem kiedy sprawdzałem, było to ok. 4 zł za godzinę --

a jeżeli używasz Skype'a, połączenie jest darmowe.

Więc możliwości,

które kiedyś były zarezerwowane

są dostępne dla wszystkich.

I to nie oznacza,

że era państw narodowych dobiega końca,

państwo nadal ma znaczenie,

ale na scenie robi się tłoczno.

Nie tylko państwo stoi na scenie. Jest wielu innych aktorów.

Część z nich jest dobra.

Oxfam,

wspaniały aktor pozarządowy.

Część zła.

Al Kaida, inny pozarządowy aktor.

Ale pomyślcie jak to zmienia

sposób naszego myślenia.

Myślimy o wojnie

jak starciu państw narodowych.

W roku 1941,

rząd Japonii

zaatakował Stany Zjednoczone w Pearl Harbor.

Warto zauważyć,

że niepaństwowy aktor

atakując Stany Zjednoczone w roku 2001

zabił więcej Amerykanów

niż rząd Japonii w 1941.

Można to określić jako

prywatyzację wojny.

Więc widzimy olbrzymią zmianę

w kategoriach dyfuzji globalnych sił.

Ale problemem jest,

że nie patrzymy na to w nowatorski sposób.

Więc pozwólcie, że zatrzymam się

i zapytam: czym jest siła?

Siła, to poprostu umiejętność

wywierania wpływu

w celu otrzymania pożądanych rezultatów,

i można to zrobić na trzy sposoby.

Za pomocą gróźb,

przemocy -- przysłowiowy "kij",

za pomocą zapłaty --

czyli "marchewki",

lub za pomocą namawiania innych

do tego, żeby chcieli zrobić to co chcemy.

I tą umiejętność skłanainia innych do przyjęcia tych samych celów,

do dążenia do rezultatów, których sami pożądamy,

bez gróźb lub zapłaty,

nazywamy "miękką" siłą.

I ta "miękka" siła była dotychczas pomijana

i źle rozumiana.

A jednak jest niesamowicie istotna.

W istocie, umiejętność

wykorzystywania "miękkiej" siły oddziaływania,

może oszczędzić

sporo patyków i marchewek.

Tradycyjnie, sposób, w jaki ludzie myślą o wywieraniu wpływu,

sporowadza się głównie do potencjału militarnego.

Na przykład, wielki Oksfordzki historyk,

który wykładał tutaj, A.J.P. Taylor,

zdefiniował potęgę

jako kraj, który jest w stanie wygrać wojnę.

Ale dzisiaj potrzebujemy nowej narracji

jeżeli mamy zrozumieć rozkład sił w XXI wieku.

Nie chodzi jedynie o zwycięstwo w wojnie,

chociaż z wojną nadal mamy do czynienia.

Nie chodzi tylko o to, czyja armia wygra;

lecz również, czyja historia zwycięży.

I powinniśmy myśleć bardziej w kategoriach narracji

i jej efektywności.

Teraz powrócę

do kwestii

zmian równowagi sił

między państwami

i tego co się z tym wiąże.

Narracja którą dzisiaj stosujemy

odnosi się do wzrostu i upadku

wielkich potęg

a centrum uwagi skupia się

na wzroście znaczenia Chin

kosztem Stanów Zjednoczonych.

W rzeczy samej, z kryzysem finansowym z 2008 roku,

wiele osób dochodzi do wniosku,

że widzimy początek końca amerykańskiej potęgi.

Płyty tektoniczne

światowej polityki się przemieszczają.

Prezydent Miedwiediew, na przykład,

zapowiedział w 2008,

że to koniec dominacji

USA,

ale w rzeczywistości

ta metafora upadku

jest błędna.

Jeżeli przyjrzymy się historii, najnowszej historii,

dojdziemy do wniosku, że cykle wiary

w upadek Ameryki

przychodzą i mijają mniej więcej co 10-15 lat

W 1958 roku,

Wystrzelenie Sputnika

oznaczało "Koniec Ameryki"

W 1973, kryzys naftowy

i schyłek złotego wieku

również oznaczał koniec Ameryki.

W latach osiemdziesiątych

w trakcie prezydentury Regana, która przeprowadziła Amerykę

od zardzewiałej ekonomii środkowego zachodu

do doliny krzemowej w Kaliforni

to był koniec Ameryki.

Ale jak wiemy,

żadna z tych przepowiedni się nie sprawdziła.

W zasadzie, ludzie byli poprostu zbyt entuzjastyczni

na początku XXI wieku,

myśląc, że Ameryka może wszystko,

co doprowadziło nas do kilku katastrofalnych przygód

w polityce zagranicznej

i teraz znów znajdujemy się w odwrocie.

Morał tej historii

sprowadza się do tego, że opowieści o wzrostach i upadkach

mówią nam o wiele wiecej o psychologii

niż o rzeczywistości.

Jeżeli spróbujemy odniesć się do faktów

to musimy skupić się

na tym co naprawdę ma miejsce

w relacji między Chinami i USA.

Goldman Sachs zapowiada,

że Chiny, ekonomia Chin

prześcignie ekonomię USA

w roku 2027.

To rozumiemy.

Mniej więcej 17 lat

nim Chiny nas prześcigną.

Ale kiedyś,

z 1,3 miliarda bogacącej się ludności

Chiny muszą przescignąć USA

Lecz należy patrzeć krytycznie, na prognozy

(jak ta z Goldman Sachs),

bo pomimo że dobrze ilustruje ona trend

przemian w dystrybucji sił XIX wieku.

Pozwólcie, że przedstawię 3 powody dla których takie myślenie może prowadzić do pochopnych wniosków:

Po pierwsze, jest to prognoza liniowa.

Wszystko wskazuje,

że stopa wzrostu Chin, tu jest stopa wzrostu USA,

tu się przecinają -- proste.

Ale historia nie jest liniowa.

Często są wyboje po drodze, wypadki się zdarzają.

Po drugie,

Chińska ekonomia

dogoni amerykańską, powiedzmy w 2030,

to jest możliwe,

ale to będzie wskaźnik obejmujący całość kraju,

ale nie poziom dochodu per capita --

co niewiele powie o budowie wewnętrznej takiej ekonomii

w Chinach nadal są olbrzymie obszary

zacofania.

A wskaźnik per capita zawsze lepiej oddaje

stopień wyrafinowania ekonomicznego.

W tej sferze Chiny nie dogonią Ameryki

wcześniej niż okolice do drugiej połowy,

XXI wieku.

Następnie warto zauważyć

jak jednowymiarowa

jest to prognoza.

Pokazuje ona siłę ekonomii

mierzoną w PKB.

Nie mówi nic o sile militarnej,

Nie mówi też wiele o "miękkim" oddziaływaniu.

Jest jedno-wymiarowa.

I kiedy mówimy o wzroście Azji,

czy powrocie Azji,

jak mówiłem wcześniej,

należy pamiętać, że Azja to nie jest jeden byt.

Jeżeli siedzisz w Japonii,

czy New Delhi,

czy w Hanoi,

Twoja perspektywa na wzrost Chin

jest zgoła inna, niż perspektywa Pekinu.

W zasadzie, jedną z przewag

jaką mają Amerykanie

w zakresie równoważenia sił w Azji

są wszystkie te kraje,

które chcą amerykańskiej polisty ubezpieczeniowej

równoważącej ryzyko związane z wzrostem Chin.

To tak jakby Meksyk i Kanada

były wrogimi sąsiadami dla USA,

a oczywiscie nie są.

Więc te proste prognozy

w stylu Goldman Sachs

nie mówią nam tego co chcemy wiedzieć

o zmianach w równowadze sił.

Ale możnaby spytać, co z tego?

Jakie to ma znaczenie? Komu na tym zależy?

Czy to tylko gra,

w którą grają dyplomaci i akademicy?

Odpowiedź brzmi: to ma całkiem spore znaczenie.

Dlatego że, jeżeli wierzysz w upadek

i Twoje założenie okaże się błędne,

fakty, nie mity,

możesz przyjąć założenia które prowadzą do niebezpiecznych sytuacji.

Spróbuję zilustrować to na przykładzie

Wojny Peloponezkiej.

Był to wielki konflikt

w którym system greckich polis

rozpadł się

przed 2,5 tysiącami lat

Co spowodowało ten rozpad?

Tukidydes, wielki historyk Wojny Peloponezkiej

stwierdził, że był to wzrost potęgi Aten

i niepokój jaki wywołało to w Sparcie.

Należy zwrócić uwagę na 2 połowy tego wyjaśnienia.

Wielu argumentuje

że w XXI wieku

ujrzymy powtórkę z wieku XX

w którym Pierwsza Wojna Światowa,

wielka konfrontacja,

w której europejski system polityczny

załamał się,

a w konsekwencji stracił swoją centralną pozycję w Świecie,

co było spowodowane

wzrostem potęgi Niemiec

i niepokojem jaki wywołało to w Wielkiej Brytanii.

Tak więc są ludzie, którzy mówią nam,

że to powtórzy się dzisiaj,

że to co ujrzymy

będzie projekcją zdarzeń z XX wieku

Nie. Sądzę, że to jest błąd.

To złe podejście do historii.

Po pierwsze, Niemcy w owym okresie przegoniły Wielką Brytanię

w potędze przemysłowej już w 1900 roku

Jak mówiłem wcześniej,

Chiny nie przegoniły jeszcze USA.

Ale również, jeżeli w to wierzyć

popadniemy w stan lęku,

co zawsze prowadzi do przesadnych reakcji.

A największym zagrożeniem,

jakie napotkamy w procesie zmiany rozkładu sił

na Wschodzie, jest strach.

Parafrazując Franklina Roosevelt'a

z innego kontekstu,

"Jedyną rzeczą, której należy się lękać, jest sam lęk".

Nie musimy obawiać się wzrostu Chin

czy też powrotu Azji.

Jeżeli przyjmiemy odpowiednią politykę,

w której przyjmiemy

odpowiednio długoteminową, historyczną perspektywę,

uda nam się

efektywnie zarządzać tym procesem.

Teraz powiem kilka słów

o dystrybucji sił

i jak to się ma do procesu dyfuzji,

a nastepnie spróbuję je połączyć razem.

Gdy zastanawimy się nad dystrybucją sił w dzisiejszym Świecie,

możemy ją przedstawić jako

trójwymiarową szachownicę.

Górna plansza:

reprezentować będzie równowagę sił pomiedzy państwami.

USA jako jedyne mocarstwo,

i najprawdopodobniej takim pozostanie

przez kolejne dwie, trzy dekady

Chiny nie zastąpią Stanów na tej planszy.

Środkowa plansza reprezentować będzie

siły ekonomiczne.

Tu rozkład jest wielobiegunowy.

Są siły równoważne.

USA, Europa,

Chiny, Japonia

mogą się równoważyć.

Najniższa plansza tej trójwymiarowej gry,

to plansza relacji poza-narodowych,

czyli sfera w której relacje zachodzą poza kontrolą rządów,

takie jak globalne ocieplenie, przemyt narkotyków,

globalne przepływy finansowe,

pandemie,

wszystko co przekracza granice

poza kontrolą państw,

nikt tym nie zarządza.

Terminy takie jak jedno czy wielo-biegunowy

tracą tu znaczenie.

Siła jest rozdzielana w sposób chaotyczny.

I jedynym sposobem w jaki można sobie z tym radzić --

i tu czeka nas wiele największych wyzwań

bieżącego stulecia --

jest kooperacja,

wspólne działanie,

co oznacza, że "miękkie oddziaływanie" jest bardziej istotne,

ta umiejętność organizowania sieci powiązań

w celu rozwiązywania problemów

i zdolność zapewnienia współpracy.

Innymi słowy,

myśląc o siłach XXI wieku

odchodzimy od zasady

sił o sumie zerowej --

mój zysk jest Twoją stratą i vice versa.

Gra sił moze również mieć wynik dodatni,

gdzie mój zysk może być Twoim zyskiem.

Jeżeli Chiny stworzą większe bezpieczeństwo energetyczne

i większą zdolność

do radzenia sobie z emisjami CO2

jest to dobre dla nas w takim samym stopniu

jak dla Chin

i wszystkich innych

Tak więc wspieranie Chin

w kwestiach redukcji emisji

jest dobre dla wszystkich,

i to nie jest suma zerowa, ja wygram, ty przegrasz.

Jest to gra, w której wszyscy możemy coś zyskać.

Więc kiedy mówimy o siłach

w tym stuleciu,

powinniśmy porzucić pogląd

"moja wygrana jest Twoją stratą".

Nie chcę zabrzmieć zbyt naiwnie i optymistycznie

Wojny i tarcia sił będą nadal miały miejsce.

Potga militarna jest istotna.

Równowaga sił też ma znaczenie.

To wszystko nadal będzie mieć swoje miejsce.

Twarda siła tam jest,

i to sie nie zmieni.

Ale jeżeli nie nauczymy się łączyć

silnych i miękkich oddziaływań

w strategie, które ja nazywam "mądrym oddziaływaniem"

nie rozwiążemy nowych problemów

przed którymi obecnie stoimy

Tak więc kluczowym pytaniem będzie

sposób w jaki musimy pracować razem

w celu wytworzenia globalnych wartości,

rzeczy, z których wszyscy skorzystamy?

Jak określimy nasze narodowe interesy

w sposób, który nie będzie sumą zerową,

a wynikiem dodatnim.

W tym sensie, jeżeli określimy nasze interesy

na przykład, jako USA

w sposób w jaki Wielka Brytania określiła swoje cele w XIX wieku,

tworząc otwarty system handlowy,

stabilność systemu monetarnego, otwarte dla żeglugi morza --

to wszystko było dobre dla Brytyjskiego Imperium

ale służyło również innym.

I w XXIw. powinniśmy zachować analogię do tego systemu.

Jak tworzyć globalne dobra publiczne,

które są dobre dla nas,

jak i dla innych równocześnie?

I to będzie obszar dobrych prognoz

nowe pole rozważań

kiedy myślimy o siłach w XXI wieku.

Są sposoby na okreslenie interesów

w których, zabezpieczając się militarnie,

możemy równocześnie organizować sieci

nie tylko w celu tworzenia dóbr publicznych,

ale również w celu efektywniejszego wywierania wpływu.

Tak więc patrząc na deklaracje,

które wygłoszono w tym zakresie,

jestem pod wrazeniem, kiedy Hillary Clinton

opisała politykę zagraniczną

Prezydenta Obamy

powiedziała, że polityka zagraniczna bieżącej administracji

będzie koncentrowała sie na "inteligentnych oddziaływaniach"

cytując dosłownie: "używając wszystkich narzędzi

w naszym przyborniku polityki zagranicznej"

I jeżeli mamy mieć do czynienia

z tymi dwoma wielkimi zmianami, które opisałem,

zmianą równowagi sił między państwami,

zmianą równowagi sił

w postaci dyfuzji poza obszar rządowy,

będziemy zmuszeni do stworzenia nowego narratywu dla sił

które obejmują "twarde" i "miękkie" oddziaływania

i tworzenia strategii dla "inteligentych oddziaływań".

I to są dobre wiadomości, które mam dla Was. Możemy to zrobić.

Dziękuję za uwagę.

(Oklaski)