-
Энэ бичлэгээр бид нар хоёр
огтолцож байгаа
-
шулууны тэгшитгэл олох
жишээн дээр ажиллах болно.
-
Бага зэргийн сэргээлт хийхэд уг
хоёр шулуун нь y=mx+b
-
загвартайын буюу m өөрчлөлттэй, b
y тэнхлэгийн зөөлттэй
-
шулууны тэгшитгэлтэй байна.
-
Тэгэхээр, хэдүүлээ нилээн олон
бодлого бодъё. Энэд уламжлал
-
буюу шулууны өөрчлөлт нь
хасах тавтай тэнцүү,
-
m тэнцүү -5 гэсэн үг.
-
Мөн y-н зөөлт нь 6.
-
b тэнцүү 6.
-
Шулуун нилээн босоо
чиглэсэн гэсэн үг.
-
Энэ шулууны тэгшитгэл нь y
тэнцдэг нь хасах
-
таван x нэмэх нь 6 байна.
-
Саяных тийм муу байсангүй шүү.
-
Одоо тийм бол дараачийн
функц рүүгээ орий.
-
Шулуун нь хасах нэгийн
өөрчлөлттэй ба x=4/5
-
y=0 гэсэн цэгийг дайрдаг.
-
Тэгэхээр манай өөрчлөлт,
хазайлт нь хасах нэг гэсэн үг.
-
Бид энэдээс m нь хасах нэгтэй тэнцүү
гэж хэлж чадна, гэхдээ y тэнхлэгийн
-
зөөлт нь хэд гэдгийг мэдэхгүй.
-
Одоогоор бидний тэгшитгэл y тэнцүү
хасах нэг x нэмэх нь b
-
гэж гарч ирнэ гэсэн үг.
b нь харин y
-
тэнхлэгийн зөөлт болно.
-
Одоо бид цэгийн мэдлэгээ
ашиглах болно, шулуун дээр
-
ямар цэгүүд оршдог, тэдний
байршлыг ашиглаж
-
бид b-г олно.
-
Шулуун нь бидэнд өгөгдсөн
цэгийг агуулдаг гэдэг нь
-
x-ийн оронд 4/5, y-ийн оронд
0-ийг орлуулахад тэгшитгэл
-
тэнцэх ёстой гэсэн үг.
-
Тийм бол орлуулж үзье.
x нь 4/5-тай тэнцүү үед y нь
-
0-тэй тэнцүү байна.
-
Тэгэхээр 0 нь 4/5-ийг -1 ээр үржүүлж
b-г нэмсэнтэй тэнцүү.
-
Жоохон доошоо гүйлгий.
-
Энэ нь хасах 4/5 дээр
b-г нэмэхэд 0 гарна гэсэн үг.
-
Бид тэгшитгэлийн хоёр талд
хоёуланд нь 4/5-г нэмэж болно.
-
Тиймээс энэд 4/5-г нэмээд,
-
энэ талд ч гэсэн 4/5-г нэмий.
-
Ингэсэн шалтгаан нь энэ,
энэ хоёрыг хураах л бйасан юм.
-
Энэдээс бид b тэнцүү 4/5
гэж гаргаж авлаа.
-
Ингээд бид шулууныхаа томъёг
гаргааад авчлаа.
-
y тэнцдэг нь x-г үрждэг нь
хасах 1, буюу хасах x,
-
нэмэх нь 4/5, гээд л гараад ирлээ.
-
Одоо бидэнд өөр нэг байна.
-
Шулуун нь 2; 6 болон 5; 0 гэсэн
цэгүүдийг дайрдаг.
-
Энэд y тэнхлэгийн зөөлт болон
шулууны өөрчлөлтийг тодорхой
-
өгөөгүй байна.
-
Гэхдээ тэднийг хоёулуланг нь
өгөгдсөн цэгүүдээс олж
-
болох билээ.
-
Тэгэхээр хамгийн эхэнд бид
шулууны өөрчлөлтийг олох хэрэгтэй.
-
Бид шулууны өөрчлөлт нь
y-н өөрчлөлтийг, x-н
-
өөрчлөлттэй харьцуу--
Гэхдээ y-н өөрчлөлт нь хэд юм бэ?
-
Тэгэхээр хэдүүлээ
энэдээс эхлэе.
-
6-гаас 0-ийг хасаад.
-
Ерөөсөө ингэж хийх юм байна.
-
6-гаас хасдаг нь--өөр өнгөөр
ялгачихъя--0.
-
Тэгэхээр бид нарын y дэхь өөрчлөлт,
6-гаас хасдаг нь 0 боллоо.
-
x-ын өөрчлөлт харин 2-с хасдаг нь 5.
-
Миний өнгөөр ялгасан шалтгаан
нь эхлээд y-н аль
-
утгийг ашигласнаа харуулах гэж юм.
Тэгснээрээ анх 6-аас хассан юм чинь
-
дараа нь аль x-н утгыг эхлэж
бичихээ мэднэ.
-
Тэгэхээр би та нарт, энэ координат
нь 2; 6 гэдгийг,
-
энэ нь 5; 0 гэдгийг харуулж чадна.
-
Мөн 2, 5 хоёрын байрыг сольж
болохгүй.
-
Тэгсэн бол хариу сөрөг гарах байсан юм.
-
Гэхдээ бидэнд юмар хариу гарчихав аа?
-
Энэнээс 6 хасдаг нь 0, гээд 6.
-
2-с хасдаг нь 5 гээд хасах 3.
-
Тэгэхээр, энэ хасах 6-г хуваадаг
нь 3,өөрөөр бол
-
хасах 3 гарж байна.
-
Энэ бид нарын шулууны өөрчлөлт юм.
-
Тэгэхээр, одоогийн байдлаар бид
шулуун нь y тэнцдэг нь
-
x ийг үрждэг--энийг улбар шараар
бичье--нь хасах хоёр
-
нэмэх нь бидний олох y-н өөрчлөлт
гэдгийг олсон байгаа.
-
Одоо бид яг өмнөх удаа
юу хийснээ дахийд хийж болох билээ.
-
Хэдүүлээ нөгөө тоонуудынхаа нэгийг
ашиглаад b-г олж болно.
-
Алийг нь ч ашигласан болно.
-
Тэд хоёулаа шулуун дээр орших
болохоор тэд томъёг
-
хангаж байх ёстой.
-
Би л лав 5 болон 0 цэгийг
ашиглалаа, 0-г орлуулахад үргэлж
-
амар байдаг шүү дээ.
-
Одоо ингээд мат арай амархан
болчихлоо.
-
Тэгэхээр, 5 болон 0 гэсэн
цэгээ орлуулъя.
-
Энэ нь x нь 5 байхад y=0
байна гэсэн үг.
-
Тиймээс x нь 5тай тэнцүү байхад,
хасах 2-г үрждэг нь 5 нэмэх нь b
-
y=0 гэсэн хариу гаргана гэсэн үг.
-
Энэдээс бид 0 тэнцдэг нь
-10 дээр нэмэх нь b гэж гараглаа.
-
Энэдээс хоёр талд нь хоёулууланд нь
10-г нэмвэл
-
энэ хоёр устана.
-
Тэгээд хариуд нь b тэнцдэг нь
10дээр нэмдэг нь 0 буюу 10 гарна.
-
Тэгэхээр, b чинь 10 юм байна.
-
Одоо бид шулууныхаа томъёг
гаргаж авлаа.
-
Шулууны томъё нь--энийг өөр өнгөөр
бичсэн нь дээр байх--
-
y тэнцдэг нь хасах 2x нэмдэг
нь 10.
-
Бид ингээд дуусчлаа.
-
Одоо дахиад нэг өөрийг хийе.
-
За, манай дараачийн тойрог 3;5
болон хасах 3;0
-
гэсэн цэгүүдийг агуулдаг.
-
Яг л өмнөх удаагийнх шигээ,
бид өөрсдийнхөө m гэж нэрлээд байгаа
-
шулууны өөрчлөлтийг орж эхлэх болэо.
-
Энэ нь гүйж байгаад хурдалж
байгаатай адилхан,
-
y-н өөрчлөлтийг x-н өөрчлөлтөнд
харьцуулж бйагаа явдал.
-
Хэрвээ чи үүнийг гэрийн
даалгавраараа хийж
-
байгаа бол, энэ бүхнийг бүгдийг нь
бичих хэрэггүй л дээ.
-
Би зүгээр л энэ бүхэн бүгд
ижилхэн зүйл
-
гэдгийг ойлгуулах гэсэн юм.
-
Тэгэхээр бидэнд байгаа y-н
x-н харьцуулалт хэд юм бэ?
-
Энэ нь болохоор, энэ далаас ер нь
эхлэе. Би зүгээр л аль ч талаас
-
нь эхлэж болно
гэдгийг харуулах гэсэн юм.
-
Тэгэхээр 0-с хасдаг нь 5
гэж бодъё лдоо.
-
Тэгвэл бид энэ координатыг
эхлэж ашиглаж байгаа гэсэн үг.
-
Би энийг төгсгөлийг цэг
болгоод л авж байгаа юм.
-
Намайг анх энийг сурж байхад би
дандаа x-г хүртвэр
-
болгох гээд байсныг санаж байна уу?
-
Үгүй, y-н өөрчлөлтийг нь
хүртвэрээр авна.
-
Тэгэхээр энэ чинь координатын
хоёр дахь нь.
-
Тэр нь хасах 3-аас
хасдаг нь 3.
-
Энэний координат нь хасах 3; 0.
-
Харин энэний координат нь 3;5.
-
Энэ хоёрыг хооронд нь хасах болно.
-
Хариу нь яаж гарах юм гэж үү?
-
Энэ нь болохоор--энийг
дундын өнгөөр бичье--
-
энэд бичигдэх тоо нь
хасах 5-г хуваадаг
-
нь хасах 3-аас хасах
3 буюу хасах 6 болно.
-
Ингэснээр хасахууд нь
хуваагдах болно.
-
Тэгснээр 5/6 л гарна даа.
-
Тэгэхээр бидний мэдэхээр шулууны
тэгшитгэл нь y тэнцдэг нь
-
5/6 x дээр нэмдэг нь b байна.
-
Одоо бид энэ координатуудын нэгийг
нь орлуулж b-гээ олж болно.
-
Тэгэхээр орлуулъя даа.
-
Би дандаа 0-тэй координатыг
нь орлуулах дуртай байдаг.
-
X нь хасах 3, хасах 3 дээр нэмдэг нь b
0 тэй тэнцнэ.
-
Тэгэхээр, би хасах 3-г x-д
0-г y-т орлуулчихлаа.
-
Энэ хоёр цэг нь шулуун дээр байгаа
учраас л би орлуулж болж байгаа юм.
-
Өөр үгээр энэ хоёр цэг нь
тэгшитгэлийг хангах ёстой.
-
Одоо b гээ олцгооё.
-
Тэгэхээр 0 тэнцдэг нь, хасах
3-ыг хуваадаг нь 3
-
буюу хасах 1.
-
6-г 3-аар хуваагаад 2.
-
Тэгэхээр энэ нь хасах 5/2
нэмдэг нь b болно.
-
Хэдүүлээ томъёны хоёр талд нь
хоёуланд нь 5/2-г нэмэж болно,
-
нэмэх нь 5/2, нэмэх нь 5/2,
-
Би байн байн бичгээ солиод
байгаа нь та нарт
-
илүү ойлгомжтой болгох гээд л тэр.
-
Тэгэхээр шулууны томъё нь
5/2 тэнцдэг нь
-
b болно.
-
b нь 5/2-той тэнцүү.
-
Тэгэхээр манай шулууны томъё
y=5/6x+b, бидний саяхан олж мэдсэнээр
-
b нь 5/2, нэмэх 5/2.
-
Ингээд л боллоо.
-
Одоо дахиад нэгийг хийцгээе.
-
Бидэнд одоо график байна.
-
Энэ графикын томъёг олцгооё.
-
Зарим нэг талаараа энэ нь
илүү амархан.
-
Шулууны өөрчлөлт гэж юу вэ?
-
Энэ нь y-н өөрчлөлтийг x-д
харьцуулсан тоо.
-
Тийм бол энэд юу болохыг харъя.
-
Бид x-ээ нэг нэгжээр хөдөлгөе,
гэвэл манай x-н өөрчлөлт
-
тийм байх болно.
-
x-н өөрчлөлт нь 1 байна.
-
Би ер нь x-ээ нэг нэгжээр
хөдлөглөө,
-
тийм бол бидний y-н өөрчлөлт хэд вэ?
-
Энэдээс л лав y-н өөрчлөлт нь
4 гэж харагдаж байна.
-
Манай y-н өөрчлөлт буюу делта y
4-тэй тэнцүү байхад
-
делта x 1-тэй тэнцүү байна.
-
Тэгэхээр y-н өөрчлөлтийг x-нхэд
харьцуулсан нь, 4-г
-
хуваах нь 1 байна.
-
Тэгэхээр шулууны өөрчлөлт нь 4.
-
Одоо харин y-н зөөлт л дутуу байна.
-
Бид график руугаа
харахад л хангалттай.
-
График y хасах 6-тай тэнцүү байхад
y тэнхлэгийг шүргэж
-
байна, эсвэл 0 цэг дээр
хасах 6.
-
Тэгэхээр бид b-г хасах 6-тай
тэнцүүг харж байна.
-
Тэгэхээр бид шулууныхаа
тэгшитгэлийг гаргаад авлаа.
-
Шулууны томъё нь y тэнцдэг нь
шулууны өөрчлөлтийг үрждэг нь x
-
нэмдэг нь y-н зөөлт.
-
Үүнийг бичсэн нь дээр байх.
-
Тэгэхээр хасах 6 буюу нэмдэг нь
хасах 6. Тэгэхээр энэ бидний шулууны
-
тэгшитгэл болж байна.
-
Дахиад нэгийг хийцгээе.
-
Тэгэхээр, энэд 1.5-н f нь
хасах 3, 1-н f нь хасах 2
-
гэж байна.
-
Энэ юу гэж байна гэж үү?
-
Энэ нь зугээр л x-ийн утга нь 1.5,
бас функцэд 1.5-г орлуулахад
-
функцын хариу нь хасах 3 гарна
гэдгийг л арай
-
чамин үгээр хэлж байгаа юм.
-
Тэгэхээр энэ яг юу гэсэн үг вэ гэхээр,
1.5;-3 нь шулуун дуур оршидог
-
гэсэн үг.
-
Энэ нь x нь хасах нэг байхад,
x-н f нь 2-той
-
тэнцүү байна.
-
Энэ нь сая хэлсэн шиг уг цэг нь
шулуун дээр байгаа гэдгийг л
-
хэлж байгаа хэлбэр, өөр онцын юм биш.
-
Иймэрхүү асуултуудын гол зорилго нь
та нарыг функцын бичиглэлтэй
-
илүү танил болгох л юм шиг байгаа юм,
иймэрхүү бичиглэлд
-
бодьлахгүй байх л хэрэгтэй.
-
Хэрвээ чи 1.5-г функцэд орлуулвал
хасах 3 гарна гэсэн үг.
-
Тэгэхээр y-г x-тэй тэнцүү гэж
үзвэл энийг координатын
-
хоёр цэг гээд үзчих.
-
Тэгэхээр энэ чинь чиний y
болно.
-
Энэ нь x 1.5 байхад хасах 3-тай
тэнцүү байна.
-
Энийг саяжингаа л хэллээ.
-
Одоо шулууныхаа өөрчлөлтийг олъё.
-
Шулууны өөрчлөлт буюу y-н өөрчлөлтийг
x-н өөрчлөлтөнд харьцуулсан нь,
-
хасах 2-оос хасах нь энэ, хасах 3--
энэ нь y-н утга-- ер нь эцсийн эцэст
-
хасах 1 хасдаг нь
-
энэ болно.
-
Ер нь ингээд бичихье,
хасах 1-ээс хасдаг нь
-
энэ залуу, хасах 1.5.
-
Миний өөр өнгөөр бичээд байгаа
шалтгаан нь
-
хасах 1 болон 2 нь хоёулаа энэнээс
ирж байгаа гэдгийг харуулах гэсэн юм,,
-
тэгээд л хоёуланг нь эхлэж бичсэн юм.
Хэрвээ энэ хоёрыг эхлээд
-
ашигласан бол, би x;y хоёуланг
нь эхлэж ашиглах ёстой. Эхлээд
-
2-г ашиглавал, хасах 1-г бас элээд
ашиглана гэсэн үг. Тэгээд л
-
би өнгөөр ялгаад байгаа юм.
-
Тэгэхээр энэ нь 2-оос хасдаг нь
хасах 3.
-
Энэ нь 2 дээр нэмдэг нь 3-тай
адилхан.
-
Өөрөөр бол 5 л гэсэн үг.
-
Хасах 1-ээс хасдаг нь 1.5
нь хасах 2.5 болно.
-
5еыг 2.5-аар хуваавал
2 гарна.
-
Тэгэхээр шулууны өөрчлөлт нь
хасах 2.
-
За, за ер нь энэнээс жоохон хөндийрж
байгаад координатаа
-
ямар дарааллаар авах нь
хамаагүйг харуулъя.
-
Хэрвээ би энэ координатыг
эхлээд авбал
-
тэр координатыг ч бас ашиглах
ёстой. Ерөөсөө эсрэгээр нь хийе.
-
Хэрвээ би хасах 3-аас 2-г хасаад,
1.5-аас хасдаг нь хасах 1-д
-
хуваавал, хасах 2-г хуваадаг нь
1.5-с хасдаг нь хасах 1
-
байна.
-
Энэдээс ялгаагүй хариу гарах
ёстой.
-
Энэ нь хэдтэй тэнцэх вэ гэж үү?
-
Хасах 3-с хасдаг нь 2-оос 5,
хуваадаг нь 1:5-с хасдаг нь хасах 1.
-
Тэр нь 1.5 дээр нэмдэг нь 1.
-
Хуваадаг нь 2.5 гэсэн үг.
-
Тэгэхээр энэ нь хасах
2-той тэнцүү болно.
-
Би зүгээр л хэрвээ чи
дарааллыг нь
-
эвдэхгүй л бол алинаас нь
эхэлж эсвэл дуусгах нь ямарч
-
хамаагүй гэдгийг харуулах гэсэн юм.
-
Хэрвээ энэ y-ээс эхлэж байгаа
бол, энэ x-ээс бас эхлэх ёстой.
-
Хэрвээ энэ y-ээр дуусгаж
байгаа бол, энэ
-
x-ээр л дуусна.
-
Гэхдээ ямар ч байсан, бид нар
шулууны өөрчлөлт нь
-
хасах 2 гэдгийг мэднэ. Тэгэхээр
y нь хасах 2x дээр нэмэх нь
-
y-н зөөлт байна.
-
Нэг координатыг нь ашиглая.
-
Би энийг нь ашиглалаа,
энэнд ямар ч бутархай байхгүй юм чинь.
-
Тэгэхээр бид y нь 2-той
тэнцүүг муэднэ.
-
Тэгэхээр x нь хасах нэг байхад
y нь 2-той тэнцүү байна.
-
Мэдээж энэд манай нэмэх нь b байгаа.
-
Тэгэхээр 2 тэнцдэг нь хасах 2-г
үрждэг нь хасах , буюу нэмэх 2, нэмдэг нь b.
-
Хэрвээ тэнцэтгэлийн хоёр
талаас 2-г хураавал, хасах 2, хасах 2,
-
хоёр талаас нь 2-г хурааж байгаагаа
мартав аа, тэгэхээр
-
нэг талд нь 0 нөгөө талд нь
-
b үлдэнэ.
-
Тэгэхээр b=0.
-
Тэгэхээр шулууны томъё нь
y тэнцдэг нь хасах 2x-той
-
тэнцүү байна.
-
Гэхдээ чи энийг функцын
хэлбэрт бичмээр байвал,
-
энэ нь x-н f нь хасах
2x-тэй тэнцүү болно.
-
Би энэд y-г x-y f-тэй
гээд гаргаад ирлээ.
-
Гэхдээ энэ яг томъё нь л юм.
-
Энэд ерөөсөө y-г дурьддаггүй.
-
Тийм болохоор чи x-н f нь
хасах 2х-тэй тэнцүү гэж болно.
-
Координат болгон нь
x x-н f нарын координатууд
-
юм.
-
Тэгэхээр та нар шулууны
өөрчлөлтийг x-н өөрчлөлт
-
x-н f-н өөрчлөлтийн харицаа
гэж үзэж болно.
-
Энэ нь зүгээр нэг зүйлийг олон янзаар
харж байгаа л явдал юм.