Paola Antonelli beschouwt design als kunst

Paola Antonelli, conservator design bij het Museum of Modern Art in New York, wil dat haar waardering van design -- in al zijn verschijningen en vormen -- overal ter wereld bekend wordt.

Degenen onder ons die in de hemel geloven, hebben een idee over hoe de hemel zou zijn.

En naar mijn idee is de hemel bevredigde nieuwsgierigheid.

Ik zie de hemel als een heel comfortabele wolk,

waar ik gewoon op kan gaan liggen - op mijn buik

zoals ik vroeger als kind tv keek, op mijn ellebogen.

En in principe kan ik overal kijken waar ik wil --

elke film zien die ik altijd al wilde zien.

En in dezelfde soort trance die je soms kan voelen

in de metro, New York, wanneer je aan het lezen bent,

is er iets heel geruststellends en gemakkelijk.

Het grappige is dat ik zo'n leven al leid, in zekere zin.

Omdat ik erachter kwam --

het duurde een tijdje voordat ik het doorhad,

maar toen ik besefte, rond mijn 24ste jaar, dat ik me meer op mijn gemak voelde

bij voorwerpen dan bij mensen, besloot ik me uiteindelijk over te geven aan deze passie.

En in principe leef ik mijn leven in een soort trance.

En ik kijk om me heen en alles wat ik zie is slechts het begin van een lang verhaal.

Om u een voorbeeld te geven:

dit is de tentoonstelling "Eenvoudige Meesterwerken", te zien in het MoMa in 2004.

We waren in Queens.

We bouwden het grote, grote, grote gebouw in Midtown

dus waren we in een of ander vergeten gebied.

Dat was een van de grappigste momenten in mijn carrière.

Maar dat is het niet alleen.

Het lettertype -- het lettertype is Helvetica.

Het viert zijn 50ste verjaardag dit jaar.

En dus begin ik te denken: Max Miedinger en alle Zwitserse designers samen,

willen akzidenz grotesk overtreffen en komen uit bij een nieuw sans-serif lettertype.

En in mijn hoofd begint de film zich al af te spelen.

En natuurlijk, u kunt zich voorstellen bij "Humble Masterpieces"

ging het net zo, alleen honderd keer zo sterk.

En ik hoop overigens dat het echte doel van de tentoonstelling

dezelfde uitwerking op u zal hebben.

De tentoonstelling was bedoeld als een manier om kinderen te doen denken --

weet u, als ze thuis hun huiswerk doen?

In plaats van twee erwten op een dienblad, hoopte ik dat ze

in de keukenkast zouden kijken, of in moeders handtas

en hun museumkwaliteit designcollectie op een dienblad zouden laten zien.

Iedereen stelt de hele tijd nieuwe "Humble Masterpieces" voor.

In MoMa legden we een paar gastenboeken neer --

voor mensen die hun eigen "Humble Masterpieces" wilden suggereren.

Als je dat doet krijg je meestal 80 procent porno en 20 procent serieuze suggesties.

Maar het waren allemaal -- bijna -- allemaal goede suggesties.

En er kwam een hoop nationalisme bij kijken.

Bijvoorbeeld, ik wist niet dat de Spanjaarden de zwabber hebben uitgevonden --

maar ze waren er erg trots op.

Dus elke Spanjaard zei "la frego" en Italianen pizza.

En ik wilde u laten zien, ook de suggesties uit Kentucky waren best wel goed:

ze noemden sterkedrank, wasmiddel en glanzende nagels.

En ik ga door, en ik kreeg --

(Gelach)

-- ook deze suggestie uit Milaan:

het is onze verkeersregelaar die we panettone noemen, en hij is geschilderd --

weet u, het zijn deze prachtige dingen van beton die we rond Milaan gebruiken

om alle rijstroken af te bakenen.

Dus, bedenk uw eigen voorstellen.

Stuur ze door, als u wilt -- ze zijn altijd welkom.

Maar door deze tentoonstelling begreep ik nog beter

waar ik al 13 jaar over nadenk, sinds ik bij het MoMa ging werken.

Ik ben Italiaanse. In Italië is design normaal.

Weet u, verschillende delen van de wereld zijn goed in verschillende dingen.

Ik was niet lang geleden in Argentinië en Uruguay,

en de gebrekkige manier om huizen te bouwen op het land is een prachtig modernisme

dat je nergens anders tegenkomt, maar de eigentijdse kunst was vreselijk.

In Italië -- vooral in Milaan--

neemt eigentijdse kunst niet echt een belangrijke plaats in.

Maar design -- o, mijn god.

Wat je in de winkel op de hoek vindt, zonder naar een bijzondere winkel te gaan,

is het soort mooie design waardoor iedereen denkt dat

we allemaal heel verfijnd zijn.

Het is wat je gewoon in de winkel kunt krijgen.

En New York is erg goed in eigentijdse kunst.

Ik ben altijd verbaasd -- drie jaar oude kinderen weten wie Richard Serra is

en nemen je mee naar de museumzaal.

Maar design, om de een of ander reden, wordt nog steeds gezien als decoratie.

Het is heel interessant.

Wat veel mensen denken als ik "design" zeg, ze denken aan

een soort overdreven ontworpen -- in dit geval met opzet overdreven --

decoratie, binnenhuisarchitectuur.

Ze denken aan iemand die stoffen uitzoekt.

Dat kan design zijn, natuurlijk, maar het kan ook dit zijn.

Het kan een designschool zijn in Jeruzalem die een betere manier zoekt

om gasmaskers voor mensen te ontwerpen.

Omdat, zoals u weet, Israël een gasmasker per persoon uitgeeft, inclusief baby's.

Dus deze designers vinden een manier om de kraaglijn lager te maken --

zodat in plaats van gewurgd te worden, een tiener ook nog een colaatje kan drinken.

Ze probeerden het gasmasker voor een peuter zo te maken dat de peuter

door de ouder kan worden vastgehouden -- omdat dicht bij het lichaam zijn zo belangrijk is --

en dan maken ze een kleine tent voor de baby.

Hoe wreed, hoe medogenloos je het ook vindt, het is geweldig design.

En het staat mijlen ver van elegante meubels,

maar toch, hoort het bij hetzelfde gebied van passie.

En wat ik bij het MoMa doe vanaf het begin is proberen

de macht van het MoMa te gebruiken.

Want het is geweldig om daar te werken -- je hebt echt macht,

in die zin dat mensen meestal op de hoogte zijn van je tentoonstelling of ze zien.

En dat is macht, want in een designmuseum zou ik niet zoveel bezoekers hebben.

Ik besef goed dat 80 procent van mijn publiek komt om Picasso en Matisse te zien.

En dan zien ze toevallig mijn tentoonstelling en ik hou ze vast.

Maar wat ik probeer, proberen de conservatoren bij het MoMa

van mijn afdeling al sinds de oprichting van het museum in 1929 te doen,

namelijk te kijken wat er in de wereld gebeurt

en proberen die invloed te gebruiken om de dingen beter te maken.

Er zijn veel belangrijke gebeurtenissen geweest --

en misschien is Eames Demetrius hier wel in het publiek aanwezig.

Maar in twee gevallen heeft zijn overgrootvader -- grootvader--

ik ben altijd een beetje verward over de precieze relatie.

Charles Eames, de eerste keer, en dan Charles en Ray Eames de tweede keer

waren betrokken bij twee prijsvragen.

Een was in 1940 -- over organisch meubilair -- en de tweede was in 1948,

voor goedkoop meubilair voor soldaten die terugkeerden uit de oorlog.

dat toen een hele collectie van meubels tot gevolg had.

En er was goed design voor een lage prijs.

Er waren veel programma's in architectuur en design die

mensen stuurden in de richting van een beter design voor een beter leven.

Dus in '95 begon ik met een tentoonstelling die heette,

"Gemuteerde materialen in eigentijds design".

Naar mijn mening ging het om een nieuwe fase in de wereld van design

waarin materialen door de designers zelf konden worden aangepast.

En daardoor kwam ik in aanraking met diverse designvoorbeelden als de aerogels

van het Lawrence Livermore Lab in Californie.

Rond die tijd begonnen ze dit materiaal op de gewone markt te brengen.

En rond dezelfde tijd, het prachtige werk van Takeshi Ishiguro, die deze

prachtige zout- en pepervaatjes van rijstdeeg maakte.

Dus zoals u ziet is de collectie echt heel divers.

En dan is er bijvoorbeeld deze andere tentoonstelling

die heette "Werkkringen" in 2001,

waar ik verschillende designers gevraagd heb om ideeën voor

een nieuw soort werkstijlen die toen in de wereld gebruikt werden.

En u ziet Ideo hier.

Het was prachtig -- het werd "Persoonlijke hemelen" genoemd".

Het idee was dat als je een hokje had, je een hemel boven

je hoofd kon projecteren en je eigen "Cielo in una Stanza" hebben -- een hemel in je kamer.

Het is een heel beroemd Italiaans liedje.

En andere voorbeelden. Dit was Marti Guixe, over werken in volle actie.

En Hella Jongerius, mijn favoriet, over hoe thuis te werken.

En dit laat me toe een heel belangrijk idee over design voor te stellen.

Designers zijn de grootste synthesizers van de wereld.

Ze maken een synthese van menselijke behoeften;

actuele voorwaarden in de economie, in materialen, kwesties over duurzaamheid.

En wat ze doen, uiteindelijk -- als ze goed zijn --

is veel meer dan de som der delen.

En Hella Jongerius is in staat een synthese te maken

die echt verbazingwekkend is

en ook nogal grappig is.

Het idee van haar werk was --

weet u, toen zei iedereen dat je echt je leven moest verdelen.

In plaats daarvan zei ze, nee -- werk en vrije tijd kunnen samen gaan.

Ja, dat is bijzonder mooi -- het is de TV-maaltijd van 2001.

Inmiddels zijn er vele andere tentoonstellingen geweest,

maar ik wil me niet concentreren op mijn tentoonstellingen.

In plaats daarvan wil ik praten over hoe geweldig sommige designers zijn.

Ik heb altijd moeite gehad met het woord "maverick".

Ik kwam 13 jaar geleden naar de VS en tot op vandaag

moet ik vragen, wat betekent het?

Dus vanochtend keek ik in het woordenboek en daar stond

dat het een man was die zijn vee niet merkte.

Hij deed dus niet wat iedereen deed --

en daarom was hij een maverick.

Dus, ziet u, designers moeten non-conformisten zijn.

Omdat de beste manier om een succesvol object te ontwerpen

en ook een object dat we daarvoor misten --

is te doen alsof het nooit bestaan heeft

of dat mensen er nieuw mee om kunnen gaan.

"Safe" is de laatste tentoonstelling die ik heb gedaan in het MoMa.

En die liep tot het begin van het afgelopen jaar,

en ging over design dat zich bezighoudt met veiligheid en bescherming.

Het is een lang verhaal, want het begon voor 2001 en het heette "Emergency".

En toen kwam 11 september, ik kreeg een shock en blies de tentoonstelling af.

Totdat, langzaam maar zeker, het terug kwam --

als een halfvol glas, in plaats van halfleeg --

en het ging over bescherming en veiligheid.

Maar het reikte van voorwerpen als een complete ontmijningsuitrusting tot

een soort rietjes die water steriliseren.

Dus het was echt breed opgezet.

Het had ook -- weet u, Cameron en ik hadden een beetje samengewerkt.

Sommige inzendingen op zijn website waren ook in de tentoonstelling te zien.

Maat het is interessant dat we niet meer over design en kunst hoeven te praten.

Design gebruikt de instrumenten die beschikbaar zijn om iets duidelijk te maken.

Het is een gevoel voor economie -- en ook een gevoel voor humor.

Dit is een prachtig project van Ralph Borland, een Zuid-Afrikaan.

Het is een pak voor burgerlijke ongehoorzaamheid.

Met het idee dat als er een rel of demonstratie is

en de politie naar je toe komt, je dit pak aanhebt.

Het is als een groot hart -- en er zit een luidspreker op je hart

zodat je hartslag versterkt wordt.

En de politie wordt eraan herinnerd --

het is net als een bloem aan de loop van het geweer.

En ook, u kunt het zich voorstellen, een hele groep met hetzelfde pak

zullen een stijgende collectieve hartslag hebben waarvoor de politie bang zal zijn.

Designers doen soms dingen die niet meteen functioneel zijn,

maar functioneel voor ons begrip van bepaalde kwesties.

Dunne en Raby -- Tony Dunne en Fiona Raby --

hebben een serie van objecten gemaakt over onze angst en paranoia.

Zoals dit schuilplaats-meubilair dat van hetzelfde hout gemaakt is als uw vloer,

zodat het geheel verdwijnt en u zich kunt verstoppen.

Of, nog beter, deze knuffelbare nucleaire paddestoel - waarmee ik een artikel in

het bulletin van nucleaire wetenschappers van de VS kreeg.

Ik geloof niet dat dit al eens is voorgekomen bij het MoMa.

Of deze Faraday stoel die je tegen straling moet beschermen.

Maar het interessante in deze tentoonstelling was de ontdekking dat

de beste schuilplaats het gevoel voor je eigen wezen is --

en er zijn aardig wat ontwerpers die met dit thema werken.

Dit is Cindy van der Bremen, een Nederlandse ontwerpster

die een serie van hoofdbedekking heeft gemaakt.

Het is een sportuitrusting voor moslimvrouwen waarmee ze kunnen skieën, tennissen

wat ze ook willen doen -- zonder dat ze hun hoofdbedekking moeten afnemen.

En soms, door dit soort onderzoek te doen

kom je zulke prachtige designideeën tegen.

Twan Verdonck is heel jong - ik geloof 27 -- en in samenwerking met

een psycholoog heeft hij een serie speelgoed gemaakt dat de zintuigen

van kinderen met een psycholgische handicap stimuleert.

Ze zijn echt mooi.

Van dit pluizige speelgoed dat bedoeld is om je te knuffelen --

want autistische kinderen worden graag stevig omarmd, dus zit er een veer in --

tot deze pop met spiegel zodat het kind zichzelf in de

spiegel kan zien en een gevoel voor zichzelf kan krijgen.

Design kijkt echt naar de hele wereld,

en houdt rekening met alle verschillende bereiken in de wereld.

Ik was onlangs op een conferentie over luxe in Istanboel, georganiseerd door de Herald Tribune.

En het was heel interessant want ik was de laatste spreker

en voor mij waren mensen die echt over luxe praatten.

En ik wilde geen spelbreker zijn, maar tegelijkertijd

had ik het gevoel dat ik de conversatie terug naar de realtiteit moest brengen.

En de waarheid is dat er verschillende soorten van luxe zijn.

En er is luxe die relatief is, voor mensen die niet veel hebben.

En ik wil dit duidelijk maken door u twee voorbeelden te laten zien

van design die voortkomen uit spaarzaamheid -- vanuit een zeer, zeer duidelijke beperking.

Dit is Cuba en dit is de recycling van een piepend speeltje tot fietsbel.

En dit is een regenjas gemaakt van rijstzakken.

Ze zijn allebei mooi, maar ze zijn mooi omdat

ze zo slim en economisch zijn.

En dit is het werk van twee broers uit Sao Paulo,

Fernando en Humberto Campana, die zicht lieten inspireren door de armoede en

de intelligentie die ze om zich heen zagen en ze maakten meubels

die nu voor veel geld verkocht worden.

Maar dat komt door de vreemde markt zelf.

Dus werkelijk, design houdt rekening met alles.

En het interessante is, naarmate de technologie zich verder ontwikkelt,

en wij steeds draadlozer en minder grijpbaar worden,

willen ontwerpers daarentegen dat we praktischer worden.

Er soms op hameren.

Dit is een hele serie meubels die om een fysieke inzet vraagt.

Van deze stoel, die je moet openen en er dan op zitten zodat de stoel jouw

afdruk krijgt, tot deze prachtige serie van objecten

die als design gezien worden door Ana Mir in Barcelona.

Van deze sieraden die gemaakt zijn met menselijk haar tot deze chocolade tepels

tot deze tussenteense snoepjes die je minnaar tussen je tenen uit kan snoepen.

(Gelach)

Het is mooi, want op de een of andere manier is dit een topmoment voor design.

Vele jaren geleden, hoorde ik een wiskundige uit Wenen, die Marchetti heette

uitleggen hoe de innovatie in het leger

een geheime innovatie dus -- en de innovatie

in de burgermaatschappij twee sinuslijnen zijn die tegenover elkaar staan.

En dat klinkt logisch.

In tijden van oorlog is er veel technologische innovatie.

In de wereld daarentegen moet je het zonder --

wel, gedurende de Tweede Wereldoorlog, moest je het zonder staal stellen,

zonder aluminium.

En toen, toen het vrede was, werd al deze technologie beschikbaar

voor de civiele markt.

Velen van jullie weten wellicht dat de Potato Chip Chair

van Charles en Ray Eames precies uit zo'n situatie voortkomt.

Glasvezel was ineens beschikbaar voor civiel gebruik.

Ik denk dat dit een vreemd moment is.

Het ritme van de sinuslijnen is enorm veranderd,

net als het ritme van ons leven in de afgelopen 25 jaar.

Dus ik weet ook niet meer wat de golflengte is.

Maar het is in ieder geval een belangrijk moment voor design.

Want niet alleen gaat de technologie verder -- maakt computertechnologie

opensource mogelijk ook in de wereld van design --

maar ook, het idee van duurzaanheid --

en niet alleen duurzaamheid vanuit het oogpunt van Co2-uitstoot en voetafdruk,

maar ook duurzaamheid van menselijke relaties --

maakt een groot deel uit van het werk van veel ontwerpers.

En daarom werken ontwerpers steeds meer met gedrag

in plaats van objecten.

Vooral de goede ontwerpers -- niet allen van hen.

Ik wil u bijvoorbeeld het werk van Mathieu Lehanneur laten zien

dat echt geweldig is.

Hij is een jonge ontwerper uit Frankrijk die werkt --

en op dit moment werkt hij ook met farmaceutische bedrijven --

met nieuwe manieren om patiënten over te halen, vooral kinderen

om hun medicijnen regelmatig en zeker in te nemen.

Dit is bijvoorbeeld een prachtig doosje voor astmamedicijnen

dat zichzelf opblaast als het tijd is om het medicijn in te nemen.

Dus moet het kind -- (geluid)-- het doosje zelf pakken en losmaken.

En dit andere medicijn is iets dat je op de huid kan tekenen.

dus het aanbrengen maakt het mogelijk om er blij mee bezig te zijn

in dit specifieke geval.

Soortgelijk is er het werk van mensen als Marti Guixe die probeert

je te betrekken op een manier die er eigenlijk om gaat dat alles via je mond gaat.

Zodat je leert van je fouten, of van je smaak, oraal.

De volgende tentoonstelling waar ik aan ga werken --

en ik heb al veel mensen hier ermee lastig gevallen --

gaat over de relatie tussen design en wetenschap.

Ik probeer niet de metaforen te vinden maar liever de overeenkomsten:

de gemeenschappelijk bezwaren, kwesties en zorgen.

En ik denk dat het ons in staat zal stellen iets verder te gaan in het idee van design

als een instructie, een richting, eerder dan het voorschrijven van een vorm.

En ik hoop dat velen van jullie hierop zullen reageren.

Ik heb al velen van jullie een e-mail gestuurd.

Design en wetenschap, de mogelijkheid op verschillende schaal te visualiseren

en dus echt te werken aan de schaal van het hele kleine

om het heel groot en betekenisvol te maken.

Bedankt.