Tại sao ta không động lòng trắc ẩn nhiều hơn?
-
0:01 - 0:05Bạn biết không, tôi ngạc nhiên
bởi một trong những chủ đề ngầm của TED -
0:05 - 0:09là về lòng trắc ẩn, như những
bằng chứng rất cảm động ta vừa thấy: -
0:09 - 0:12bệnh HIV ở Châu Phi,
Tổng thống Clinton tối qua. -
0:12 - 0:18Và tôi muốn gợi nên một tư duy
song hành, nếu được, -
0:18 - 0:23về lòng trắc ẩn và chuyển nó từ một
vấn đề toàn cầu thành cá nhân. -
0:23 - 0:25Tôi là một nhà tâm lí,
nhưng hãy yên chí, -
0:25 - 0:27tôi sẽ không đi sâu xa hơn đâu.
-
0:27 - 0:31(Tiếng cười)
-
0:31 - 0:34Có một nghiên cứu quan trọng
được thực hiện trước đây -
0:34 - 0:38tại Viện Thần học Princeton
nhằm giải đáp lí do -
0:38 - 0:42vì sao dù ta có rất nhiều cơ hội giúp đỡ,
-
0:42 - 0:45nhưng thỉnh thoảng chúng ta mới làm,
còn đa phần thì không. -
0:46 - 0:49Một nhóm sinh viên thần học
tại Viện Thần học Princeton -
0:50 - 0:54được báo rằng họ sắp
phải diễn thuyểt -
0:54 - 0:57và mỗi người được giao
một chủ đề để thuyết giáo. -
0:57 - 1:00Một nửa số sinh viên đó được giao,
chủ đề về câu truyện -
1:00 - 1:02ngụ ngôn của một người Samarita
tốt bụng: -
1:02 - 1:05cái người đã dừng lại bên vệ đường --
-
1:05 - 1:07để giang tay cứu giúp
những người xa lạ. -
1:07 - 1:10Một nửa thì được giao những chủ đề
ngẫu nhiên về Kinh thánh. -
1:10 - 1:13Rồi từng người một được bảo
đi tới một tòa nhà khác -
1:14 - 1:15để thuyết giáo.
-
1:15 - 1:18Khi đi từ tòa nhà thứ nhất sang thứ hai,
-
1:18 - 1:21mỗi người đi ngang qua
một người đàn ông đang quì gối rên rỉ, -
1:21 - 1:26rõ ràng đang cần giúp đỡ. Câu hỏi đặt ra
là: Họ có dừng lại để giúp không? -
1:26 - 1:27Và câu hỏi thú vị hơn:
-
1:28 - 1:31Việc suy ngẫm về câu chuyện
người Samaritan tốt bụng ấy -
1:31 - 1:35có giúp ích gì không?
Câu trả lời là: Không, hoàn toàn không. -
1:36 - 1:39Hóa ra yếu tố giúp xác định liệu
một người có dừng lại và -
1:39 - 1:40giúp đỡ một người lạ
-
1:40 - 1:43nằm ở việc anh ta nghĩ mình
đang gấp đến mức nào, -
1:43 - 1:48đang trễ đến mức nào,
hay đang nghiền ngẫm -
1:48 - 1:50về những điều sắp trình bày.
-
1:50 - 1:53Theo tôi, điều khó xử trong
cuộc sống là: -
1:53 - 1:57ta không tận dụng mọi cơ hội để giúp đỡ
-
1:57 - 2:00bởi vì sự tập trung của ta
nằm lệch hướng. -
2:00 - 2:02Trong khoa học não bộ
-
2:02 - 2:04thần kinh xã hội học là khá mới.
-
2:04 - 2:08Nó nghiên cứu về mạch não bộ của 2 người
-
2:08 - 2:10hoạt động thế nào khi họ tương tác.
-
2:10 - 2:14Và hướng nghĩ mới về lòng trắc ẩn
trong thần kinh xã hội học là -
2:14 - 2:18bản chất chúng ta là muốn giúp đỡ.
-
2:18 - 2:23Có nghĩa là, khi ta chú ý đến người khác,
-
2:23 - 2:26ta tự động đồng cảm với họ,
ta tự động thương cảm họ. -
2:26 - 2:28Có những nơ-ron mới phát hiện,
-
2:28 - 2:30nơ-ron phản chiếu,
-
2:30 - 2:32như là tích hợp wifi, bắt nguồn
trong não ta -
2:32 - 2:35ngay đúng vị trí hoạt động trong
não họ. -
2:35 - 2:38Để ta tự động thấy như vậy.
-
2:38 - 2:42Và nếu người ấy đang cần hỗ trợ,
họ đang chịu khổ -
2:42 - 2:46ta sẽ tự động chuẩn bị để giúp.
Cơ bản là vậy. -
2:46 - 2:49Nhưng câu hỏi là: Tại sao ta không làm?
-
2:49 - 2:52Và tôi nghĩ bài nói này để làm rõ
quá trình -
2:52 - 2:54từ sự đắm chìm trong bản thân,
-
2:55 - 2:58chuyển qua nhận thức, đồng cảm
và lòng trắc ẩn. -
2:58 - 3:01Và sự thật đơn giản là,
nếu ta tập trung đến bản thân, -
3:02 - 3:05nếu ta bận bịu suy nghĩ,
như vẫn thường làm cả ngày, -
3:05 - 3:08thì ta không thể để tâm người khác được.
-
3:08 - 3:11Sự khác biệt giữa tập trung cho bản thân
và người khác -
3:11 - 3:12thì lại rất mập mờ.
-
3:12 - 3:15Mấy hôm trước lúc đang ngồi tính thuế,
tôi phát hiện rằng -
3:15 - 3:18khi liệt kê danh sách quyên góp của mình,
-
3:18 - 3:21tôi ngộ ra, rằng -- nhìn vào tờ séc
-
3:21 - 3:24quyên góp cho Quỹ Seva
và nhận ra mình nghĩ -
3:24 - 3:26ờ, anh bạn Larry Brilliant hẳn sẽ rất vui
-
3:26 - 3:28khi biết tôi tặng tiền cho Seva.
-
3:28 - 3:31Từ đó tôi ý thức được
thứ tôi nhận được từ việc quyên góp -
3:31 - 3:35là một kiểu tự yêu bản thân --
tôi thấy mình thật tốt đẹp. -
3:35 - 3:40Rồi tôi bắt đầu nghĩ về những cư dân ở
Himalaya -
3:40 - 3:43những người cần được chữa bệnh
đục thủy tinh thể, và tôi nhận ra, -
3:43 - 3:46mình chuyển từ hành vi tự yêu bản thân
-
3:46 - 3:50sang cảm giác vui vẻ bao dung,
sang cảm thấy tốt lành -
3:50 - 3:54cho những người được cứu chữa.
Tôi nghĩ nó chính là nguồn động lực. -
3:54 - 3:57Nhưng việc phân định giữa tập trung
vào bản thân -
3:57 - 3:58và vào người khác
-
3:58 - 4:01là điều mà tôi khuyến khích bạn nên chú ý.
-
4:01 - 4:05Bạn có thể thấy nó trong mức độ
kinh khủng của giới hẹn hò. -
4:05 - 4:08Mới nãy tôi đã ở một nhà hàng sushi
-
4:08 - 4:11và nghe được cuộc nói chuyện của 2 phụ nữ
về anh của một trong hai người, -
4:12 - 4:15anh này vẫn còn độc thân. Và cô này nói,
-
4:15 - 4:17"Anh tớ hay gặp rắc rối với việc hẹn hò,
-
4:17 - 4:20nên ảnh đã thử hẹn hò cấp tốc."
Các bạn có biết về nó không? -
4:20 - 4:24Phụ nữ sẽ ngồi cố định
và đàn ông đi từ bàn này sang bàn kia, -
4:24 - 4:27và có một cái đồng hồ báo giờ,
và cứ mỗi năm phút thì lại, bingo, -
4:27 - 4:29gặp mặt kết thúc
và người phụ nữ sẽ quyết định -
4:29 - 4:33có nên đưa số hay email cho người đàn ông
-
4:33 - 4:35để tiến xa hơn không.
Và người này nói, -
4:35 - 4:39"Anh tớ chẳng bao giờ được thẻ,
và tớ biết chính xác tại sao. -
4:39 - 4:44Ngay lúc ngồi xuống, anh ấy đã bắt đầu
luyên thuyên về bản thân; -
4:44 - 4:46mà chả hỏi han gì cô kia cả."
-
4:46 - 4:51Và tôi đang nghiên cứu mục
Phong cách Chủ nhật -
4:51 - 4:54của tờ New York Times,
tìm tòi những chuyện bên lề đám cưới -
4:54 - 4:57vì chúng rất thú vị --
và tôi đọc được cuộc hôn nhân của -
4:57 - 5:00Alice Charney Epstein.
Và cô ấy nói -
5:00 - 5:02lúc đang trong quá trình hẹn hò,
-
5:02 - 5:05cô ấy đã làm một thử nghiệm đơn giản.
-
5:05 - 5:08Thử nghiệm là: kể từ lúc họ gặp mặt,
-
5:08 - 5:11mất bao lâu để anh chàng hỏi cô một câu
-
5:11 - 5:13có từ "em" trong đó.
-
5:13 - 5:17Và hiển nhiên, Epstein là át chủ trò đó,
cũng như bài báo của tôi. -
5:17 - 5:18(Tiếng cười)
-
5:18 - 5:20Còn bây giờ là -- đó là thử nghiệm nho nhỏ
-
5:20 - 5:23mà tôi khuyến khích bạn
làm thử tại một bữa tiệc. -
5:23 - 5:25Bạn có thể tận dụng nó ngay tại TED này.
-
5:26 - 5:29Tờ tạp chí Kinh doanh Harvard
gần đây có đăng bài báo tên -
5:29 - 5:32"Khoảnh khắc con người",
nói về việc tạo sự tiếp xúc thực sự -
5:32 - 5:35với mọi người nơi làm việc.
Và nó nói rằng, uhm, -
5:35 - 5:38điều cơ bản bạn cần làm
là tắt ngay chiếc BlackBerry, -
5:39 - 5:43gập máy tính lại,
ngừng mơ mộng -
5:43 - 5:45và dành toàn bộ sự chú ý cho người ấy.
-
5:46 - 5:50Có một từ mới được đặt ra trong tiếng Anh
-
5:51 - 5:54cho những lúc 1 người bên cạnh bạn
cắm mặt vào chiếc BlackBerry -
5:54 - 5:57hay trả lời điện thoại, và ngay lập tức
bạn như không tồn tại. -
5:58 - 6:03Đó là "Rối tiết": sự kết hợp giữa
bối rối và điên tiết. (pizzled) -
6:03 - 6:05(Tiếng cười)
-
6:05 - 6:11Tôi nghĩ nó khá sáng tạo đấy.
Nó là sự đồng cảm, là sự chú tâm của ta -
6:11 - 6:15giúp phân biệt ta với kẻ xảo trá
hay những người bị thần kinh. -
6:15 - 6:20Tôi có cậu em rể là chuyên gia
về lĩnh vực kinh dị hay rùng rợn -
6:20 - 6:23cậu ta viết Chú giải về Ma cà rồng,
Bản chất của Frankenstein -- -
6:23 - 6:25cậu ấy được đào tạo
như học giả của Chaucer, -
6:25 - 6:27nhưng được sinh ra ở Transylvania
-
6:27 - 6:29nên tôi nghĩ nó có
ảnh hưởng cậu ta ít nhiều. -
6:29 - 6:32Dù sao thì, có một lần,
em rể tôi, Leonard, -
6:32 - 6:34quyết định viết một cuốn sách
về giết người hàng loạt. -
6:34 - 6:37Có một gã đã gây nên những
vụ án kinh hoàng -
6:37 - 6:39gần nơi chúng tôi sống nhiều năm trước.
-
6:39 - 6:42Hắn được biết như
là kẻ bóp cổ của Santa Cruz. -
6:42 - 6:45Và trước khi bị bắt,
hắn đã giết chết ông bà, -
6:45 - 6:48mẹ của mình cùng năm bạn học nữ
tại trường đại học Santa Cruz. -
6:49 - 6:51Vậy là em rể tôi đến phỏng vấn
tên sát nhân này -
6:52 - 6:54và cậu ta nhận ra khi gặp hắn
-
6:54 - 6:56rằng gã này cực kì đáng sợ.
-
6:56 - 6:58Một là, hắn cao gần 7 feet.
-
6:58 - 7:01Nhưng đó không phải
điều đáng sợ nhất ở hắn. -
7:01 - 7:06Điều kinh khủng nhất IQ của hắn là 160:
một thiên tài có hạn. -
7:07 - 7:11Nhưng không có bất kì liên hệ nào
giữa chỉ số thông minh và xúc cảm, -
7:11 - 7:13cảm giác cho người khác.
-
7:13 - 7:16Chúng được điều khiển bởi
hai vùng não riêng biệt. -
7:16 - 7:19Nên vào một thời điểm,
em rể tôi gom hết can đảm -
7:19 - 7:21để hỏi hắn câu mà cậu ta luôn muốn biết,
-
7:21 - 7:24đó là: sao anh có thể làm như vậy?
-
7:24 - 7:27Anh không chút thương xót nào
cho nạn nhân sao? -
7:27 - 7:30Đây là các vụ giết người thân thuộc
-- hắn bóp cổ các nạn nhân. -
7:30 - 7:32Và tên bóp cổ trả lời thản nhiên,
-
7:32 - 7:37"Ồ không. Nếu có thì tôi đã chẳng làm thế.
-
7:37 - 7:44Tôi phải vứt bỏ cảm xúc đó.
Tôi phải ngắt nó ra khỏi tâm trí". -
7:44 - 7:48Và tôi nghĩ điều đó thật nhức nhối,
-
7:49 - 7:53mặc dù, tôi cũng đã suy ngẫm về
việc tắt nguồn cảm xúc ấy. -
7:53 - 7:56Khi ta tập trung bản thân
trong hoạt động nào, -
7:56 - 7:59thì ta lại vứt bỏ
sự quan tâm đến người khác. -
7:59 - 8:05Hãy nghĩ về việc mua sắm
và những khả năng -
8:05 - 8:08của một người tiêu dùng có
tình thương. -
8:08 - 8:11Hiện giờ, như Bill McDonough đã chỉ ra,
-
8:12 - 8:16những vật ta mua và sử dụng
đều ẩn chứa hậu quả. -
8:16 - 8:20Chúng ta đều là
những nạn nhân vô tri bị che mắt. -
8:20 - 8:23Chúng ta không để ý và không để ý
rằng mình không để ý -
8:23 - 8:30đến phân tử độc hại thải ra
từ thảm trải sàn hay lớp bọc ghế ngồi. -
8:30 - 8:35Hoặc ta không biết liệu lớp vải đó
được tạo từ công nghệ -
8:35 - 8:39hay sản xuất tự nhiên;
nó có thể tái sử dụng -
8:39 - 8:41hay cuối cùng chỉ thành rác?
Nói cách khác, -
8:41 - 8:46ta chẳng biết gì về mặt sinh học
hay sức khỏe cộng đồng -
8:47 - 8:50hay hậu quả kinh tế và xã hội
-
8:50 - 8:52của những thứ mình mua và sử dụng.
-
8:54 - 8:58Có nghĩa, chúng ta cũng chính là
tác nhân -
8:58 - 9:02mà không hề hay biết.
Và ta trở thành nạn nhân -
9:02 - 9:05của một hệ thống chuyên đánh lừa.
Thử xem điều này. -
9:05 - 9:08Có một cuốn sách tuyệt vời tên là
-
9:08 - 9:13Stuff: Cuộc sống bí mật của vật dụng
hàng ngày. -
9:13 - 9:16Và nó kể về câu chuyện đằng sau
của những thứ như áo sơ mi. -
9:16 - 9:19nơi vải bông được trồng
-
9:19 - 9:21và loại phân bón được sử dụng
và hậu quả -
9:21 - 9:25loại phân đó đem đến cho đất.
Và nó nhắc đến, ví dụ, -
9:25 - 9:28loại vải bông đó không ăn thuốc nhuộm;
-
9:28 - 9:31khoảng 60% sẽ bị rửa trôi khi nhúng nước.
-
9:31 - 9:34Và các nhà dịch tễ luôn cảnh báo
-
9:34 - 9:39trẻ em sống gần vùng công nghiệp dệt may
thường dễ bị tăng bạch cầu trong máu. -
9:40 - 9:44Có một công ty, tên Bennett and Company,
đứng sau Polo.com, -
9:45 - 9:50Victoria's Secret -- họ, vì CEO của họ,
nhận thức được điều này, -
9:51 - 9:55đã lập nên một liên doanh
với hãng nhuộm ở Trung Quốc -
9:55 - 9:57nhằm đảm bảo nước sau khi giặt nhuộm
-
9:57 - 10:01sẽ được xử lý hoàn toàn trước khi
đổ ra nguồn nước tự nhiên. -
10:01 - 10:06Giờ đây, chúng ta không được lựa chọn
giữa sơ mi sản xuất đúng quy trình -
10:06 - 10:11thay cho cái sai quy trình.
Vậy cần làm gì để có được điều đó? -
10:13 - 10:16À, tôi nghĩ là. Một,
-
10:16 - 10:21cần có một mác điện tử
cho phép mọi cửa hàng -
10:21 - 10:25biết về toàn bộ quy trình sản xuất
của mọi mặt hàng bày bán trên kệ. -
10:25 - 10:28Ta có thể lần về nhà máy sản xuất.
Một khi tìm được -
10:28 - 10:32nơi sản xuất, bạn có thể quan sát
quá trình chế tạo -
10:32 - 10:36nên sản phẩm, và nếu nó đúng quy trình,
-
10:36 - 10:40bạn có thể dán nhãn nó như vậy.
Nếu không, -
10:40 - 10:44bạn có thể vào -- ngày nay,
ở bất kì cửa tiệm nào, -
10:44 - 10:47khi lướt máy quét trong lòng bàn tay
qua một mã vạch ngang, -
10:47 - 10:49bạn sẽ được đưa đến một trang web.
-
10:49 - 10:52Họ cũng có trang web tương tự
cho người bị dị ứng đậu phộng. -
10:52 - 10:55Trang Web sẽ cho bạn biết thêm
về đồ vật đó. -
10:55 - 10:57Nói cách khác, ngay lúc mua hàng,
-
10:57 - 11:00ta đã có thể có một lựa chọn hợp lí.
-
11:00 - 11:06Có một câu nói trong giới
thông tin khoa học là: -
11:06 - 11:09vỏ quýt dày có móng tay nhọn.
-
11:09 - 11:11Và câu hỏi là:
nó có tạo nên khác biệt nào không? -
11:13 - 11:16Thời gian trước đây
khi đang làm việc cho tờ New York Times, -
11:17 - 11:19khoảng thập niên 80,
tôi đã viết một bài -
11:19 - 11:21về vấn đề của New York lúc đó --
-
11:21 - 11:23tình trạng người vô gia cư
trên đường phố. -
11:23 - 11:27Và tôi dành ra vài tuần trao đổi với
một tổ chức hoạt động xã hội -
11:27 - 11:30trợ cấp cho người vô gia cư.
Và rồi tôi nhìn họ qua đôi mắt -
11:30 - 11:35như thể họ đều có bệnh lý thần kinh
-
11:35 - 11:39không biết chốn nào để đi.
Họ có một đặc điểm. Khiến tôi -- -
11:40 - 11:43khiến tôi bừng tỉnh khỏi
sự u mê của thành thị, nơi mà -
11:44 - 11:47khi ta thấy, khi ta lướt qua
một người vô gia cư -
11:47 - 11:52nếu họ ở ngoài tầm mắt của ta,
thì họ cũng ở ngoài tầm quan tâm của ta. -
11:52 - 11:55Chúng ta không để ý
nên chúng ta không hành động. -
11:57 - 12:01Một ngày sau đó -- một ngày thứ sáu --
vào cuối ngày, -
12:01 - 12:05tôi đi xuống -- tôi đang đi xuống tàu
điện ngầm. Đó là giờ cao điểm -
12:05 - 12:07và hàng ngàn người đang đổ xuống thang.
-
12:07 - 12:09Và đột nhiên khi đang đi xuống
-
12:09 - 12:12tôi để ý một người bám trụ ở bên hông,
-
12:12 - 12:16cởi trần, bất động, và mọi người
thì đang bước qua ông -- -
12:16 - 12:19hàng trăm hàng trăm người.
-
12:19 - 12:22Và bởi vì sự u mê thành thị của tôi
đã phần nào yếu bớt, -
12:23 - 12:26tôi dừng lại
để xem chuyện gì đã xảy ra. -
12:27 - 12:30Ngay lúc tôi dừng lại,
thì nửa tá người khác -
12:30 - 12:32cũng liền vây quanh ông ta.
-
12:32 - 12:34Và chúng tôi phát hiện ông ta là người La-tinh,
không nói được tiếng Anh, -
12:34 - 12:39không có tiền, ông đã lang thang trên đường
nhiều ngày liền, đói lả, -
12:39 - 12:40và đã ngất xỉu do quá đói.
-
12:40 - 12:43Ngay lập tức một người
chạy đi lấy nước cam, -
12:43 - 12:46một người đưa bánh mì kẹp,
một người thì dẫn cảnh sát đến. -
12:46 - 12:49Người đàn ông đứng dậy ngay lập tức.
-
12:49 - 12:53Những điều ấy chỉ bắt đầu từ một
hành động đơn giản đó thôi, -
12:53 - 12:55nên tôi cảm thấy thật lạc quan.
-
12:55 - 12:56Xin cảm ơn rất nhiều.
-
12:56 - 12:57(Vỗ Tay)
- Title:
- Tại sao ta không động lòng trắc ẩn nhiều hơn?
- Speaker:
- Daniel Goleman
- Description:
-
Daniel Goleman, tác giả của Trí thông minh cảm xúc, đặt câu hỏi tại sao chúng ta không động lòng trắc ẩn nhiều hơn.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 12:56
Dimitra Papageorgiou approved Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương accepted Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? | ||
Trang Rương edited Vietnamese subtitles for Why aren't we more compassionate? |