İzopropil qrupu olan alkan | Üzvi kimya | Khan Akademiyası

Buradakı molekulu adlandırmağa

çalışaq.

Etməli olduğumuz

ilk addım, ən uzun karbon
zəncirini tapmaqdır.

Gəlin baxaq, bir, iki, üç, dörd,

beş, altı, yeddi, səkkiz və ya

gəlin buna baxaq, bir, iki, üç,

dörd, beş, altı, yeddi,
səkkiz, doqquz və on olacaq.

Deməli, bu ən uzun zəncirdir.

Əgər burdan başlasaq, bir, iki, üç, dörd,

beş, altı, yeddi bu, ən uzun

zəncir olmayacaq.

Ən uzunu bir, iki

üç, dörd, beş, altı, yeddi,

səkkiz, doqquz və on
karbon olan zəncirdir.

Maddə alkan olacaq,

çünki, rabitələrin hamısı birqatdır.

10 karbonlu zəncir üçün

biz 10 prefiksindən istifadə edəcəyik,

yəni dekan olacaq.

Gəlin bura yazaq.

Dekan.

İndi dekana birləşən

qruplara baxaq.

Bizdə belə bir qrup var.

Bunun iki karbonu var :

birinci karbon və ikinci karbon.

Beləliklə, bunun iki karbonu
olduğu üçün biz -et şəkilçisindən

istifadə edəcəyik.

Xatırladım ki, bir
karbon olanda -metdir.

-Et isə iki karbon üçündür.

Bu, qrup olduğu üçün bunu

əsas zəncirlə

əlaqələndirmirik.

Bir etil qrupudur.

Burada bizim başqa etil qrupumuz da var,

iki karbon buraya birləşib.

Bu da etil qrupudur.

İndi isə buradakı qrup daha maraqlıdır.

Biz karbonları saymalıyıq.

Bunun bir, iki, üç

karbonu var.

Bu karbonlar üçün şəkilçi -propdur.

Bunun propil qrupu olduğunu

düşünə bilərsiniz.

O, buradadır.

Siz buna propil qrupu deyə bilərsiniz

və bunu deməklə səhv etmirsiniz,

lakin bunu adlandıranda bir az daha
diqqətli olmalıyıq,

çünki, propil qrupunun sonuna

birləşdiyini düşünə bilərsiniz.

Əslində isə propil qrupunun
sonuna birləşmir.

İkinci karbona yəni,ortadakı

karbona birləşərək

ikili karbon olur.

İkili karbon adlandırılmasının səbəbi

başqa iki karbona birləşməsidir.

Əgər üç karbona birləşsəydi,

üçlü karbon olardı.

Ancaq bir karbona birləşsəydi,

birli karbon olardı,

Deməli, siz bunun

ikili karbona

birləşdiyini görə bilərsiniz.

Bu, bəzən ikili-propil

qrupu adlanır.

Bir ikili-propil qrupu.

Həmçinin isə izopropil

qrupu da adlanır.

Siz izopropili tez-tez

görəcəksiniz

və bunların hər ikisi, bu qrup üçün ümumi

adlar kimi istifadə olunurlar.

Maddəni sistematik şəkildə
adlandırmaq istəsək,

bütün molekulu

adlandırmaq üçün
etdiyimizin eynisini etməliyik.

Ən uzun zəncirə baxırsınız.

Bu molekuldakı ən uzun zəncir,

iki karbondan ibarət olan zəncirin

başlandığı yerindən

başlayır.

Buradakı

hissəni etil adlandırcağıq,

gəlin onu bura yazaq,

etil zənciridir.

Sonra bu karbona isə ,
etil zəncirinə birləşmiş

bir qrup kimi baxa bilərsiniz.

Biz nömrələməyə,

əsas zəncirə birləşən hissədən

başlayacağıq.

Bir karbon, bu da iki karbondur.

Burada sadəcə bir karbon qrupu var,

yəni təkcə metil qrupundan

ibarətdir.

Deməli, etil qrupunda bir

karbona birləşən bir metil qrupu var.

Beləliklə, bunun sistematik adı

propil qrupu kimi kiçik bir

qrup üçün daha az xarakterikdir.

Amma bunu,

bir metiletil kimi

adlandıra bilərsiniz.

Sistematik ad idi,
deyə bilərsiniz ki,

niyə belə sadə bir
maddəyə görə

bu qədər əziyyət çəkirik,

sadəcə izopropil deyə bilərdik.

Əgər daha böyük yaxud

qarışıq qrup, əsas zəncirə birləşsəydi,

bunu işlətmək faydalı olardı,

amma çox vaxt,
buna görə

adi ad deyilir,
yəni

bunun izopropil kimi adlandırıldığını

görəcəksiniz.

Bəzən ona,

ikili-propil də deyilir.

İndi biz bütün qrupları adlandırdıq,

gəlin hansı karbonlara birləşdiyinə baxaq,

və haradan saymalı olduğumuzu tapaq.

Bunu etmək üçün

əsas karbon zəncirinin,

bir ucundan

saymağa başlayırıq.

Qruplara daha tez çatan

ucdan saymalıyıq.

Məsələn, əgər bu ucdan saysaq

bu, bir karbon,iki karbon,

üç karbon, dörd karbon,beş karbon olacaq.

Beşinci karbonda biz iki qrup görürük.

Əgər buradan başlasaq,

bu, bir karbon, iki karbon,üç karbon,

dörd və beş karbon olacaq.

Beşinci qrupda yalnız bir
karbon

qrupu olacaq

və iki qrupa ayırmamaq üçün

altıncı karbona
qədər gözləməliyik.

O zaman,iki qrupa daha
tez çatmaq üçün

bu ucdan sayırıq.

Bir karbon, iki karbon, üç karbon,

dörd karbon, beş karbon,altı karbon,

yeddi karbon, səkkiz,
doqquz, və on karbondur.

İndi hansı qrupları birinci yazmalı

olduğumuzu tapmalıyıq,

etil qruplarını yoxsa izopropili

birinci yazmalıyıq?

Biz əlifba sırası ilə hansı hərfin öncə

gəldiyinə baxırıq.

Məsələn bunlar etil qruplarıdır

və aydındır ki,

E hərfi ilə başlayırlar.

E əlifbada izopropildəki

İ-dən əvvəl gəlir.

Karbonun ikili və ya üçlü olduğu
əlifba sırasına görə

əhəmiyyətli deyil.

E həmçinin də
metiletilin M-indən də qabaq gəlir.

Beləliklə, birinci etil qrupuna baxırıq.

Yadda saxlayın ki, əsas zəncirimiz 10
karbondan və birqat

rabitələrdən ibarətdir.

Bu alkan olacaq, dekan, çünki
10 dənə karbon var.

Gəlin birinci etillərdən danışaq.

Bizim iki etilimiz olduğu üçün

buna dietil deyə bilərik.

Gəlin bunu yazaq.

Dietil yazırıq və

Əlbəttə bu, iki etilin harada

olduğunu göstərməliyik.

Biri beşinci karbonda,

digəri də altıncı karbondadır.

O zaman, bunu beş, altı
dietil adlandırırıq.

Beş bu etil qrupunu,

altı da bu etil qrupunu göstərir.

İndi izopropil qrupuna baxa bilərik.

İzopropil qrupu da beşinci karbondadır.

Biz beş, altı dietil,

beş izopropil

dekan

deyəcəyik,

Yaxud izopropil əvəzinə ikili-propil də

istifadə edə bilərik.

Sistematik adlandırmaq istəsək,

bunu beş vergül

altı dietil adlandıra bilərik.

Beş izopropil yazmaq əvəzinə

bunların hamısını bir
metiletil yaza bilərik.

Gəlin köçürdək bura qoyaq.

Metiletili buraya

köçürdüb qoyaq.

Bir metiletil

buradadır

və əlbəttə, əsas zəncir

dekandır.

İstənilən şəkili

adlandırmaq üçün uyğundur.

Ümumi adlandırmada biz

izopropildən istifadə
edə bilərik.

Burada onu metiletil adlandıraraq

sistematik üsula keçirik.