Por que son un profe pirata? | Alberto Sacido | TEDxGalicia

Curiosamente o percorrido polas leis de educación LOE e LOMCE, son a base que forza a Alberto a se converter nun profe pirata.

Nesta intervención nos conta como se poden facer as cousas deixando algunhas reflexións memorables acerca da educación e como esta se está a aplicar.

Profesor de Lingua Castelá e Literatura no IES Rosalía de Castro. Con máis de 20 anos adicado á docencia Alberto considerase actualmente un profesor pirata e curiosamente porque non fai máis que seguir o que lle indican as leis e as normativas de educación.

This talk was given at a TEDx event using the TED conference format but independently organized by a local community. Learn more at http://ted.com/tedx

Vouvos contar por que son un profe pirata.

Os docentes non lemos habitualmente
as leis de educación.

Teño que confesar.

Pero a maioría dos implicados
no sistema educativo tampouco as len.

Dalgunha maneira pode ser porque
o noso sistema educativo está aí

parado na época da EXB.

Esa Lei xeral de educación
do ano 1970, que está aí

como se fora un transatlántico,

varado nesas areas cómodas
e confortables para todo o mundo

da Educación Xeral Básica.

O que vedes aí pode darnos unha idea.

Trátase dunha aula de primaria
de hoxe en día.

Todo o mundo a recoñece, verdade?

Pois esta aula, que pode ser de primaria
ou de secundaria, con esas filas

cara adiante e o encerado,

parécese moito a esta outra.

Esta outra, ademais, é unha recreación
do Museo Pedagóxico de Galicia

da primeira EXB.

A que non hai moita diferenza?

E parécese bastante pouco

a esta que vedes aí.

Trátase dunha aula dunha unitaria
de aquí moi preto de Santiago,

do CRA de Boqueixón-Vedra,

onde, como podedes ver, os nenos
e as nenas están traballando

de forma cooperativa entre eles,

por zonas diferentes e non nesas filas
dereitiñas mirando cara ao encerado,

que é o habitual.

Pasa menos en infantil, máis en primaria
e, cando se pasa á secundaria,

xa son todas como as anteriores.

Talvez isto ocorre porque,
ao mellor, estamos preparando

aos nosos nenos e nenas

para superar eses cumios vertixinosos
da Selectividade

que podedes ver en pantalla.

Mete medo case ver esta foto, non?
Moitos de nós estivemos aí.

O medo que mete...

Oínlle hai uns días a Ángel Carracedo
[xenetista da Univ. de Santiago]

que segundo de bacharelato
é o ano máis horrible

da vida dunha persoa.

Quen está de acordo?

Ah! Moi ben... (Risas)

Tamén pode ser porque esteamos
facéndolle exames continuamente

para comprobar

que saben ben a lección.

A palabra "lección", no Dicionario
da Real Academia Galega,

vemos que ten un sinómino.

Fixádevos:

"Escarmento" (Risas)

É máis. Se se le, poderase ver
neste exemplo que

"Hai que darlle unha lección!"

"O suspenso serviulle
de lección para outra vez".

Pois resulta que un 25%
do noso alumnado

non chega a recibir o Graduado
en Educación Secundaria Obrigatoria.

Todo o tramo obrigatorio.

Por que será isto?

Vouvos dar unha pista...

Quen non coñece este instrumento?

A maior parte de nós
tivemos esta ferramenta

como case o libro da Biblia,
a seguir diariamente.

Fixádevos que algúns,
agora na actualidade,

(aínda que un está feito
por Lázaro Carreter

e o outro por José Manuel Blecua,
os dous directores da RAE)

(esta é a miña materia,
Lingua e Literatura)

póñenlle un apelido especial.
Fixádevos aí no centro: pon

"Proyecto Conecta dos punto cero".

Non sei se pillades o tema...

"Conecta-dos punto cero" (Risas)

Vouvos ensinar o interior
para ver se estades "conectados"

ou non estades "conectados".

Todo o mundo vai poder identificar isto.

A que o coñecedes moi ben?

Que non tivo un libro coma este?

Fixádevos dentro o que temos:

Moita gramática. No caso,
de novo, da miña materia.

Oracións impersoais.

E fixádevos no exemplo que se dá.

Non se ve, verdade?

Vóuvolo agrandar.

[¡Me han suspendido en lengua!] (Risas)

Vedes que seguimos
estando obsesionados por suspender.

Prometo que non o busquei a propósito.

Foi o que aopei como libro dixital.

Este é o libro dixital, non? 2.0.

Na maioría dos casos
(aínda que non o ides ver

porque está bastante pequeno aí arriba)

veredes que pon os exercicios que se
lles poñen aos rapaces, os deberes;

é dicir, "Identifica que oracións son
persoais ou impersoais",

con exemplos que non teñen
nada que ver co alumnado.

Esta é outra das razóns, talvez,
polas que me convertín

nun profe pirata, claro.

Pero nun profe pirata
(é o que vou intentar,

o que estou intentando e o
que intentarei no futuro)

é ser un verdadeiro profesor pirata 2.0

Non como o anterior.

Para isto...

(e fixádevos, LOE, que demo é iso?)

Pois é unha das leis
vixentes na actualidade.

Todos pensamos que é a LOMCE,
pero tamén a LOE.

A LOMCE só varía á LOE
nunhas partes determinadas.

E se miro á miña materia,
estame dicindo que

que en Lingua Castelá e Literatura

eu o que teño é que modificar
as tarefas que fago habitualmente

por unhas tarefas máis alá daquelas que
estean dirixidas á adquisición

dun coñecemento gramatical.

É dicir, non como as que vimos antes.

E a LOE vai aínda un pouquiño máis alá
e dinos que, no século XXI,

(non sei, parece que non nos deramos
conta aínda de que estabamos aí)

temos que aceptar un novo
concepto de alfabetización.

É dicir, que toda esta información
que temos, temos que saber

xestionala dalgunha maneira:

"saber cando e por que se necesita
información, onde encontrala,

e como avaliala, utilizala e
comunicala de maneira ética".

E vós diredes: "Ben, pero resulta
que che ven a LOMCE encima".

Entón, que pasa?

Pois resulta que, sorprendentemente,
para este pirata isto é como

unha especie de patente de corso.

Porque a propia lei diche
cousas moi curiosas.

Por exemplo, "a lingua apréndese non para
falar, ler ou escribir sobre a lingua,

senón para falar, ler ou escribir sobre
emocións, afectos e aventuras".

Pódese facer isto
coas oracións impersoais? (Risas)

Paréceme a min que non.

Facendo deberes: exercicio un,
dous, tres, catro, cinco...?

Paréceme que non.

É máis. A LOMCE aínda se atreve
a dicirnos como temos que facelo.

É dicir, que a nosa metodoloxía
deberá ser como a que vimos

nesa aula de infantil.

Máis activa, máis participativa...
na que sexa o alumnado o que realmente

estea aprendendo por si mesmo.

Aprende facendo.

Favorecendo, ademais, unha cousa
moi importante

que é favorecer o traballo cooperativo.

A cooperación é fundamental.
Imos ter que traballar en equipo

nos nosos traballos.

E, ademais, o enfoque ten
que ser multidisciplinario.

Non podemos ter as materias
divididas en nichos estancos.

E, por último, dinos que, sobre todo,

habería que aproveitar as posibilidades
das metodoloxías de proxectos.

E, agora, vouvos explicar como.
É dicir, como traballo eu,

coa metodoloxía esta que nos favorece.

Polo tanto, xa teño
a miña "patente de corso".

Xa me acaba de dar a lei o permiso
para poder traballar así.

A pesar de ser pirata, claro.

Fórmulas pode haber moitas,
pero eu propoño:

"Pasar da lección á acción"

E aquí imos mirar cal é esa
etimoloxía da palabra "pirata".

A palabra "pirata" vén
do grego "peiratés", que, á súa vez,

ven do verbo "peirán",

que significa o que vedes aí:
"esforzarse", "arriscar",

"intentar" e "experimentar".

E diso se trata: de experimentar.
E moito. E arriscar. Bastante.

Por que?

Porque é saír daquí, desa lección,

a onde?

Pois aquí.

Estes son os meus alumnos hai dous cursos.

Eu volvín da Consellería ao Instituto
Rosalía e puxémonos a traballar aí.

Fixádevos que están en grupiños,
non nesas liñas tan claras.

Pero vou deixar que o amosen
eles mesmos en acción.

Aquí aparecen nesa aula de informática
onde os vedes como se foran

a redacción dun xornal.

Eles estaban creando un xornal dixital.

É o que están facendo aí.

Como vedes, traballando
en pequenos grupos e seccións.

Outra das posibilidades,
das fórmulas, sería

[Integrar o contorno
no proceso de aprendizaxe.]

Isto é importantísimo,
porque é o que eles

están máis motivados en facer,

que sería traballar
no que eles coñecen,

no sitio no que eles traballan.

Por exemplo, aquí vemos a este alumno
de 2º da ESO deste curso

traballando nun proxecto

sobre o Camiño de Santiago
e entrevistando a un peregrino

na propia Praza do Obradoiro.

Ou aproveitar que vén un autor ao centro
co seu libro, neste caso

Javier Cercas con El impostor,

e crear un coloquio desa lectura.

Ou aproveitar que temos na ANPA
do centro a un historiador

como Lourenzo Fernández Prieto

que le o libro e comparte esa lectura
co alumnado á maneira de coloquio

sobre a memoria histórica,

que é sobre o que vai
este libro en particular.

Outra fórmula sería
[Promovendo o traballo cooperativo],

como xa dixen antes.

Acordádevos da "patente de corso"
que vimos antes.

Aquí os temos,
a estes mesmos alumnos de antes.

Como non funcionaba a aula de informática
porque había moi pouco ancho de banda,

pois resulta que o pai dunha alumna,
que ten unha cafetería no Ensanche,

permitiunos que 28 destes alumnos
puideran traballar alí e rematar,

nese último esforzo, ese traballo.

Como vedes, ao final de todo este esforzo
cooperativo hai unha pizza barbacoa.

Moi importante. Moi importante. (Risas)

(Risas e aplausos)

Por último, é "chegar á
motivación pola emoción por aprender".

Fixádevos nas caras destas dúas rapazas.

Estaban falando, dous días antes
de pechar o xornal dixital

que estábamos facendo,

co Premio Nobel da Paz,
que estaba en Nova Delhi nese momento.

E no último minuto foron capaces
de conseguir ese contacto

e de falar por teléfono con el.

Isto é no mesmo bar
que vistes antes.

Ou estas dúas rapazas que,
despois de ir a Madrid varios meses antes,

onde tiñan concertada

unha cita con Pedro Sánchez,
e non apareceu.

Foron a Madrid a propósito e non apareceu.

Pero, o día antes xusto de pechar
o xornal, apareceu por Santiago.

É máis, aparcou o autobús
xusto en fronte do instituto.

Nós sabiamos que
ía estar por alí.

E solicitou ir ao baño do Rosalía.

Aínda saíu unha foto
na prensa de todo isto.

Resulta que alí estaba, fíxose
unha foto con elas e,

despois de loitar a brazo partido

coa súa xefa de prensa, (que non quería),
arrincáronlle dúas preguntas.

Mirade a cara de satisfacción
e de emoción que teñen.

O último sería olvidarse dese xeito
único [de avaliar]

(non digo que non se poida facer).

Case temos un xeito único de
avaliar, que sería o exame escrito;

ese da Selectividade que vimos antes.

E avaliar o proceso. Apréndese no proceso.

O proceso é o máis importante.
E non só os resultados.

Vou deixar que os propios alumnos
que vedes falen dese proceso.

A mín persoalmente sorprendeume
moitísimo ao principio.

Porque chegamos un día á clase
e Alberto díxonos que este curso

iamos esquecernos do libro de texto
e facer algo máis práctico.

E ao principio pareceunos raro e inusual
porque nunca nos propuxeran

nada parecido.

Pero despois creo que
empezamos a ilusionarnos e a ver

como funcionaban as cousas

e chegamos a aprender moitísimo.
E si, foi, a verdade, superemocionante.

Aprendemos na práctica
e aprendemos traballando

non simplemente cun libro de texto
no que, falando mal e pronto,

chápaste vinte páxinas
e vomítalas nun exame para que

despois se che esqueza á semana seguinte.

Nós o que fixemos foi estudiar
e levalo á práctica.

Fixemos entrevistas e aprendemos,
ademais de saber o que é unha entrevista,

como se fai.

Non vou preguntar quen chapou
e despois vomitou nun exame

porque levantariamos a man todos, supoño.

E dirédesme: "No Rosalía, en Santiago,
isto é bastante doado de facer,

estando na capital de Galicia".

Vou deixar a uns alumnos e
alumnas de hai once anos,

Eu estiven doce anos no CPI de Bembibre,
un centro rural onde hai a ESO-

que falen da súa experiencia.

Estes son rapaces que a estas alturas
falan desa experiencia de hai 11 anos.

O xeito no que traballabamos era
totalmente diferente

ao que estabamos facendo noutras materias.

Fronte a traballos que podiamos facer,
máis ou menos aburridos,

para outras materias,

esta era unha maneira máis creativa.

Por iso o faciamos con tanta gana,
porque era algo creativo, algo diferente.

A min, persoalmente, serviume
para saber estruturar un texto,

saber como encaixar as partes,
como redactar.

E tamén a maquetar.

Dalgún xeito, grazas a "iso"
[ao proxecto] seguimos unidos,

seguimos recordando e rememorando aquilo.

Aínda nos xuntamos e
levámonos todos moi ben.

E creo que iso foi moi importante,

que nos uniu como amigos,
como persoas e como todo.

Pois é unha experiencia moi
enriquecedora e, para min,

sería unha das mellores
experiencias da miña vida.

Para pechar, simplemente
quero reflexionar sobre

por que son un profe pirata.

Porque é moi importante ir a esa
esa etimoloxía [da palabra "pirata"]

e ver que o "risco" do que
nós facemos día a día

nas aulas é importante

porque estamos nunha época
na que hai moito risco.

É moi importante tamén
poder "experimentar".

Tamén, desde logo, "esforzarse".

Iso vano facer os propios alumnos
na súa propia aprendizaxe.

Outras medidas serían a "integración
no contorno", o "traballo cooperativo",

(fomentar esas dinámicas
cooperativas entre eles),

"motivar e emocionar" ao alumnado
é importantísimo

e, por último, "avaliar o proceso".

E xa para pechar, voulles pedir
a todas as persoas

que están implicadas no sistema educativo

(pais, nais, alumnado,
profesorado e a administración)

que aproveiten a patente de corso

que temos nas propias leis,
os ditados das propias leis,

e que se atrevan a ser,
coma min, corsarios,

e que poidamos facer
este cambio todos xuntos.

Eu penso que disto é xustamente do
que está feito o futuro da educación.

Neste século XXI de enormes cambios
o importante é actuar, arriscar,

experimentar e esforzarse.

Moitas grazas.

(Aplausos)