kromozom, kromatin ve kromatit

DNA ile ilgili bir kaç önemli kelime..

Hücre bölünmesini anlatmaya başlamadan önce

sizlere DNA ile ilgili bilgi vermem daha iyi olacak.

DNA ile ilgili birçok sözcük var

bunlardan bazıları benzer sözcükler ve bu yüzden kafa karıştırıcı olabiliyor.

Bu yüzden ilk başta,

DNA'nın nasıl daha fazla DNA ürettiği, kendisini kopyaladığını ya da,

protein sentezlemenin ne kadar önemli olduğunu hatırlatmak isterim,

ki biz DNA vidyosunda bundan bahsetmiştik.

O zaman şimdi küçük-- sadece DNA'nın küçük bir bölümünü çizeceğim.

Elimizde bir A, bir G, bir T var. T'lerin sayısını ikiye çıkaralım,

o zaman iki tane de C oldu.

Bu sadece küçük bir bölümü.

Devam eden bir yapısı var.

Ve, tabikide bu bir çift sarmal yapıya sahip.

Hep karşılıklı bir yapıya sahip.

Şimdi bunu renklendireceğim.

O zaman, A ile T birleşecek, G ile de C birleşecek.

Bu eşleşme her çiftin aralarında bir hidrojen bağı oluşmasına neden olur.

Ve, doğal olarak

bu yönde gitmeye devam edecek.

Bu DNA'nın yapması gereken

bir kaç değişik işlemler var.

Bunlardan biri vücut hücrelerimizle ilgili,

sürekli deri hücrelerimizi yenilememiz gerekmektedir,

DNA'mızın kendisini kopyalaması gerekmektedir, buna

kopyalama denir.

Siz DNA'nızı kopyalıyorsunuz.

O zaman bende kopyalayım.

DNA kendisini nasıl kopyalabilir?

DNA hakkında en güzel şeylerden biri

yapısıdır.

Kopyalama.

Ben çok güzel olmayan bir tane yapıyorum; ama

mantık iki sarmalın ayrılmasıdır. Bu

tek başına olmaz.

Bir grup protein ve enzimlerin yardımı ile olur,

fkat bunların özelliklerinden

mikrobiyoloji vidyosunda bahsedeceğiz.

Sonuç olarak bu ikisi birbirlerinden ayrılacak.

Bu tarafa geçireyim.

İkisi ayrıldı.

Diğer sarmalı alayım.

Çok büyük.

Gerçekte böyle bir şeye benzer.

Birbirlerinden ayrıldılar,

ayrıldıktan sonra ne olabilir?

Bunlardan bazılarını sileyim.

Bunu da sileceğim.

O zaman bu çift sarmala sahibiz.

hepsi birbirilerine bağlı.

Bunlar baz çiftleri.

Şimdi, bunları ayıralım.

Ayrıldıklarına göre, bunlar ne yapabilir?

Birbirlerinin kopyaları haline gelebilirler.

Bu tek başına dururken, bir anda

bir timin bazı tam buraya bağlanabilir,

o zaman nükleotidler sıralanmaya başlayacak.

Önce timin ve sitozin, sonra adenin,

adenin, guanin, guanin ve böyle devam edecek.

Öbür tarafta ise, bu yeşil sarmal

bu maviye bağlıydı, aynı şey

olacak.

Adenin, guanin, timin, timin,

sitozin ve sitozinimiz var.

Yani demin ne oldu?

Ayrılarak, ve sonra yeni eşlerle bi,rleşerek

bu molekül kendini kopyaladı, değil mi?

Bunu ilerde mikrobiyolojide yapacağız,

bu sadece mantığı anlamanız için.

Bu DNA'nın kendini nasıl kopyaladığıdır.

Özelliklede mitoz ve mayozdan bahsettiğimizde,

ow, bu bölünmenin

gerçekleştiği evre.

Çok duyacağınız bir başka şey ise,

ki bundan DNA vidyosunda bahsettim, transkripsiyon.

DNA vidyosunda, DNA'nın kendini nasıl kopyaladığına çok yer vermedim,

fakat, çift sarmal şeklinin

en güzel özelliği kendini

çok kolay kopyalayabilmesidir.

İki sarmalı ayırıyorsunuz,

ikiside birbirinin oluşturacağı yeni sarmalın kopyası oluyorlar ve sonra,

yeni bir kopyaya sahip oluyorsunuz.

Transkripsiyon

proteine çevirmek için gereklidir. Fakat transkripsiyon

orta bir aşamadır.

Bu DNA'dan mRNA'ya geçiş aşamasıdır.

Sonra mRNA hücrenin çekirdeğinden çıkar

ve ribozomlara gider. Bundan biraz sonra bahsedeceğiz.

Yine aynı şeyi yapabiliriz.

O zaman yine transkripsiyon da

bunlar ayrılacak.

Birinci sarmal burada,

diğeride tam burada.

Aslına bakarsanız, belki sadece bir yarıyı yapmak daha iyi,

o yüzden bunu sileceğim.

O zaman sadece buradaki

yeşili transkip edeceğiz.

Öyleyse bunları sileyim, yanlış renk.

Bunlaı silmem lazım.

Diyoksiribonükleyik acid nükleotidlerinin birleşmesi

yerine elimizde

ribonükleyik acid var, ve bununla birleşecek.

Şimdi RNA' yapacağım.

RNA bununla birleşecek.

DNA'nın timiniyle adenin birleşecek.

Guanin ile de, RNA'dan bahsettiğimiz için timin yerine

urasilimiz var, urasil, sitozin, sitozin ve

böyle devam edecek.

Bu bir mRNA.

Şimdi ayrılıyor.

Ayrılınca çekirdeği kalıyor.

Sonra yine transkripsiyon başlar.

O zaman bu mRNA'dan-- DNA vidyosundaki

tRNA'yı hatırlıyor musunuz?

Transfer RNA'sı,

amino acitleri mRNA'ya taşıyanlardı.

Bütün bunlar ribozomlarda yaşanır.

Tabi,

mRNA'dan proteinlere dönüşümün nasıl olduğunu gördük.

Bunun bir kopyasını yapacağım.

Hepsini çizeyim.

Bu ayrılacak, çekirdeği bırakacak

ve tRNA'nın "kamyonları" buları alacak.

Belki biraz tRNA'ya sahibim.

Bakalım, adanin, adenin, guanin ve guanin.

Bu tRNA.

Bu bir kodon.

Kodon üç tane bz rubuna sahip

ve birazda amino acidi var.

tRNA'nın başka bir cinsi daha var.

Buna urasil, sitozin ve adenin diyelim.

Ve farklı mino citleri var.

Amino acitler birbirlerine bağlanarak,

ki bu bir proteindir,

bu değişik şekilleri oluşturur.

Anladığınıza emin olalım,

DNA'nın kendini kopyalaması önemlidir,

buna replikasyon denir.

DNA'yı kopyalıyoruz.

Eğer DNA ile başlayıp, RNA yapıyorsak

bu transkripsiyondur.

Burdaki bilgileri bir başkasına aktarıyoruz ve

yeni bir sarmal oluşuyor.

mRNA çekirdeği bırakınca

ki bundan bahsettik, bir tane çizeyim,

eğer bu komple bir hücreyse,

hücrenin yapısından daha sonra bahsedeceğiz.

Çekirdek bunun tam ortası.

DNA burada bulunur,

bütün bu kopylama burada gerçekleşir.

Fkat mRNA hücreyi terkeder.

Bunu daha sonra konuşacağımız ribozomlarla yapar.

Daha sonrada proteyinler oluşur.

Bir genetik kodu geçiriyorsak,

aynı proteinlerdeki gibidir.

Bu dönüştürmedir.

Sözcükleri

iyi anlamış olduğunuza

emin olun.

DNA ile ilgili diğer sözcükler,

ki bunlar daha kafa karıştırıcı,

kromozomdur.

Bunları buraya yazacağım,

kromozom,

kromatin ve kromatid.

Kromozomdan daha önce bahsettik.

Bu bir DNA.

Bir tane sarmalı olabilir.

Bu da çift sarmal.

Aslında yakınlaşabilirsek bunarın farklı olduğunu görürüz.

Ve tabikide

baz grupları bağlı.

Bazı bazları çizdim.

Buraya bu yeşili çizeceğim,

aslında bu bir çift sarmal.

Bu sarmal yapı histaon denilen proteinle

sarılır.

Böyle sarmalanıyor desek,

böyle döner,

bu histonlar

proteindirler.

Ve yapısına gelince,

proteinlerle birleşmesi DNA'nın yapısını oluşturur.

Aslında proteinler

daha, daha ve daha fazla sarmalanmıştır.

Hücrelerin farklı yapıları vardır.

Eğe nükleik acitten bahsedersek,

ki bu DNA'da bulunur,

proteinlerle birleşerek kromatinleri oluşturur.

Bu DNA'dır,

şeklini veren ise proteinlerdir.

Kromatin ilk defa

insanların hücrelerde çekirdeği çok uzağa çizmeleri

ile çıkmıştır.

Buna çekirdek dersek.

Ben buraya bir kaç yapı çiziyorum.

O zaman bu olabilir, başka biri olabilir belki daha kısa

ama kromozomları vardır.

Ben bu kromozomları çiziyordum değil mi?

Geçen vidyoda yaptığım bu kromozomlar,

aslında DNA'nın parçasıdır.

Birbirlerine sıkıca sarılmış parçaları.

Eğer yakınlaşırsak

gerçekte

bu şekilde sarmalandığını görürüz.

O zaman kromozomları,

ki daha önce bahsettik

genler için gereklidir

ve farklı versiyonları vardır.

Eğer mavi babadansa kırmızı da anneden gelmiştir.

Kodlama çok önemlidir.

Bu tek sarmaldan bahsedersek,

babamdan aldığım bu DNA

kromozomumz benzer.

DNA bu şekli sadece yaşamın belli evrelerinde alır.

kendini gerçekten kopyalarken.

Hücre bölünmeden önce,

DNA bu şekle gelir.

Genelde bunu yaparken

yeni proteinler sentezliyordur.

Ya da proteinleri kopyalıyordur.

DNA bir yığın olduğu için

onu kopyalamak ve çoğaltmak

çok kolay değidir.

Eğer buraya bir çekirdek çizersem.

Bir mikroskopla bile görülemez.

DNA çok incedir.

Ben buraya çiziyorum, sizde diğerini deneyebilirsiniz.

Öteki böyledir değil mi?

Sonra bu kısa sarmalımız var.

Ve aslında bu görülmüyor.

Alında tam olarak yapısı böyle değil.

Gerçek hali işte böyle.

Diğer kısa sarmalda böyle.

Gerçekte sadece

bu protein ve DNA yığını görülür,

bunada genelde kromatin denir.

Bu kafa karıştırıcı bir sözcük olabilir.

Genellikle bhsedilen, bir DNA sarmalı kromozomdur.

Kromatin,

kromozomun yapısına benzeyebilir.

Bu şeklini verebilir ya da bu yığına benzeyebilir.

Bir kaç kromozomun oluşturdukları yapıda bir çok protein de bulunur.

O zaman şimdiki sözcüğümüz kromatid?

Kromatid nedir?

Bunları isimlendirdim mi hatırlamıyorum.

Bu proteinler kromatine yapısını kazandırır.

Bunlara histon denilir.

Değişik yapılar bulunur.

O zaman kromatid nedir?

Eğer DNA kopyalanırsa--

Bu normal bir DNA,

bir tane babamdan, bir tanede annemden var.

Bu kopyalanıyor.

Babamdan gelen böyle birşey.

Büyük bir DNA parçası.

Aynısından bir tane daha üretirse,

o zaman düzgün bir işlem oldu ve

buna benzeyecek.

Ve aslında,

birbirlerine yapışık olacaklar.

Bağlandıklara yere

sentromer denir.

İki tane olmasına reğmen bunlar birbirlerine bağlı.

Bunları farklı bir şekilde çizeyim..

Aslında birçok farklı şekide çizebilirim.

Bu bir tanesiyse diğeride

burada.

O zaman, iki tane kopyam oldu.

Aynı DNA'ya sahipler.

Birbirleriyle aynılar.

Bun hala kromozom derim.

Ayrı kopyaları kromatitdir.

İkiside ayrı ayrı kromatitler.

Bazen bunlara kardeş kromatitler denir.

Belki de ikiz denmeli çünkü aslında

aynı gene sahipler.

O zaman bu kromozomuniki tane kromatiti var.

DNA ilk bşta kendini kopyaladı.

Bu kromozomun bir tane kromatiti var.

Olmasa bile buna kromatit denir.

İki tane kromatit birleşince bunlar

kromozom olur.

Mitoz ve mayozda bu iki kromatitin

ayrıldıklarını görüceğiz.

Ayrılında bunlara ayrı kormozomlar denir.

Bu bir tanesi, belki diğeride bu

yönde ayrılacak.

Bunu yeşille çizeyim.

Bu böyle ayrılabilir,

turuncu olan ise bu tarafa gidebilir.

Ayrıldıktan sonra,

sentromerden birleşmeyi bırakacaklar ve

bir kromozom olarak bahsedileceklerdir.

Ya da iki ayrı kromozoma sahip olduğunuzu ve bunların bir

kromatitten yapıldığını söyleyebilirsiniz.

Umarım bu DNA hakkındaki sözcükleri

dah raht anlamnızı sağlamıştır.

Bana kalırsa her zaman kafa karıştırıcı ama neyse.

Ama mitoz ve mayaozdan bahsederken bunları

bilmek çok yardımcı olacak.

Eğer bir kromozom nasıl iki tane kromatit oldu diyecek olursanız,

Ya da bir kromatit nasıl kromozom oldu?

Sadece sözcük oyuncağı olacaktır.

Bana kalsa hepsi için farklı birer terim kullanırdım.

Fakat bu isimleri değiştiremeyiz.

Eğer kro sözcüğünün

nerden geldiğini merak ediyorsanız anlatayım.

Eskiden kodak filmler kromo renkler olarak anlatılırdı.

yani kro aslında renk demek.

Yani Yunancada chromo renk demek.

bu isim insanlar hücreye bakarken onu renklendirdikleri için gelmiş olabilir.

Bu sayede mikroscopla daha rahat görülmüştür.

Ve en sonunda kromozome ismini almıştır.

Kromatinde- çok erine girmeyeceğim

ama aynı şekildedir.

Ama umarım bunu öğrenmek

kromozom, kromatit ve kromatin tartışmasına bir açıklık getirmiştir.

Ve şimdi mayoz ve mitozu anlamaya hazırız.