A beleza da pel humana de calquera cor

As fotografías de Angélica Dass desafían a nosa forma de pensar a cor da pel e a identidade étnica. Nesta charla persoal fala de que inspira o seu proxecto de retratos, Humanae, e do seu desexo de documentar as verdadeiras cores da humanidade, e non as falaces branca, vermella, negra e amarela, cando aparecen asociadas á raza.

Pasaron 128 anos

desde que o último país do mundo
aboliu a escravitude,

e 53 anos

desde que Martin L. King
deu o discurso: "Teño un soño".

Mais aínda vivimos nun mundo

onde a cor da nosa pel,
non só xera unha primeira impresión,

senón unha que dura e permanece.

Eu nacín nunha familia chea de cores.

O meu pai é fillo
dunha empregada de fogar,

de quen herdou un ton intenso
de chocolate negro.

Foi adoptado por quen coñezo
como meus avós.

A matriarca, miña avoa,

ten pel de porcelana
e cabelo como algodón.

O meu avó estaba entre o ton
do iogur de vainilla e o de amorodo,

como meu tío e meu curmán.

A miña nai ten pel de canela,
e é filla dunha brasileira

cun pouquiño de avelá e mel,

e dun home que é mestura
de café con leite,

mais con moito café.

Ten dúas irmás:

unha con pel cacahuete torrado,

e outra,

tamén adoptada,

máis tirando a beixe,

como unha filloa.

(Risos)

Ao crecer nesta familia,

a cor nunca foi importante para min.

Fóra de casa, no entanto,
as cousas eran diferentes.

A cor tiña moitos outros significados.

Lembro as miñas primeiras
clases de debuxo na escola

como un feixe
de sentimentos contraditorios.

Era excitante e creativo,

mais eu nunca entendín
o curioso lapis "cor carne".

Eu tiña carne, mais non era
de cor rosada.

A miña pel era castaña,
e a xente dicía que eu era negra.

Tiña sete anos de idade
e un barullo de cores na miña cabeza.

Máis tarde,

cando levaba o meu curmán á escola,

confundíanme sempre coa coidadora.

Ao axudar na cociña
nas festas de amizades,

a xente pensaba que
eu era a empregada.

Mesmo me trataron como a unha prostituta

por ir camiñando por unha praia, soa,
con amigos europeos.

E moitas veces,

ao visitar a miña avoa ou amizades
en edificios de clase alta,

convidábanme a non usar
o ascensor principal.

Porque, a fin de contas,

con esta cor e este cabelo,

eu non podo estar en certos sitios.

Dalgún xeito,

habitueime e acepteino en parte.

Con todo, algo dentro de min continuaba
a revolverse e a rebelarse.

Anos máis tarde, casei cun español.

Mais non un español calquera.

Escollín un con ton de pel de lagosta
escaldada ao sol.

(Risos)

Desde entón, unha nova pregunta
comezou a perseguirme.

"Cal irá ser a cor dos vosos fillos?".

Como podedes entender,
esta era a última das miñas preocupacións.

Mais, pensando niso,

coa miña experiencia previa,

a miña historia levoume a facer
un exercicio persoal como fotógrafa.

E foi así com naceu Humanae.

Humanae é un intento de destacar
as nosas verdadeiras cores,

en vez de as falaces

branca, vermella, negra ou amarela,
asociadas á raza.

É como un xogo para cuestionar
as nosas convencións.

É un proxecto que evolúe
de historia persoal a historia global.

Retrato as persoas sobre un fondo branco.

Despois, selecciono un cadrado
de 11 píxeles desde o nariz,

pinto o fondo,

e procuro a cor correspondente
na paleta industrial Pantone.

Comecei coa miña familia e amizades,

despois, máis e máis persoas
xuntáronse na aventura,

grazas a chamadas públicas
a través das redes sociais.

Pensei que Internet era o mellor espazo
para mostrar o meu traballo,

porque pensaba nun concepto aberto
que convidase a todo o mundo

a premer no botón "compartir",
tanto no computador como na mente.

A bóla de neve comezou a rodar.

O proxecto foi moi ben recibido:

convites, exposicións,

diversos soportes,

galerías e museos...

simplemente, todo foi chegando.

E entre todos os eventos,
os meus favoritos:

cando Humanae ocupa espazos públicos

e aparece na rúa,

estimula un debate público

e crea un sentimento de comunidade.

Xa retratei máis de 3000 persoas

en 13 países diferentes,

19 cidades distintas por todo o mundo.

Apenas para mencionar algunhas...

desde alguén incluído na lista Forbes,

a persoas refuxiadas
que atravesaron o Mediterráneo en barco.

En París, desde a sede da UNESCO
a un albergue para persoas sen teito.

E estudantes na Suíza
e nas favelas do Río de Xaneiro.

Todas as crenzas,

identidades de xénero

ou impedimentos físicos;

un bebé ou un doente terminal.

Todos xuntos, construímos Humanae.

Eses retratos fannos repensar
como nos vemos.

Cando a ciencia moderna
está a cuestionar o concepto de raza,

que significa para nós ser unha persoa
negra, branca, amarela, vermella?

Que conta? O ollo, o nariz,
a boca, o cabelo?

Ou ten a ver coa nosa orixe,

nacionalidade

ou conta bancaria?

Este exercicio persoal
tornouse un descubrimento.

De repente, decateime de que Humanae
era útil para moitas persoas.

Representa unha especie de espello

para aquelas persoas que non se ven
reflectidas en ningunha outra etiqueta.

Foi incríbel

ver como a xente comezaba a dicirme
o que pensaba sobre o traballo.

Teño centos deses comentarios,

que tamén vou compartir convosco.

Unha nai...

Unha nai dunha meniña de 11 anos
escribiume:

"Foi moi bo para min como ferramenta
para traballar a súa confianza,

porque a fin de semana pasada,

unha das súas amigas discutiu con ela
e díxolle que ela non era de alí

e que non debería estar autorizada
a vivir na Noruega.

Por iso, o seu traballo ten un lugar
moi especial no meu corazón

e é moi importante para min".

Unha muller compartiu
o seu retrato no Facebook e escribiu:

"Toda a miña vida,

xente de todo o mundo, tivo dificultade
para colocarme nun grupo,

nun estereotipo,

nunha caixa.

Quizais debésemos deixar de facer isto.

E en vez de clasificar,
preguntarlle á persoa:

Que etiqueta te porías?

Despois, eu diría:

'Ola. Son Massiel.

Son unha alemá dominicana,

crecín nunha familia mixta

e son unha muller bisexual'".

Para alén destas reaccións
inesperadas e emocionantes,

Humanae encontra nova vida
en diferentes áreas.

Para mostrarvos algúns exemplos,

persoas que ilustran e estudantes de arte

úsano como referencia
para os seus esbozos e estudos.

É unha colección de rostros.

Investigadores das áreas da antropoloxía,

a física e a neurociencia

usan Humanae
para diversas abordaxes científicas

relacionadas coa etnicidade,

optofisioloxía,

recoñecemento facial

ou alzhéimer.

Un dos resultados
máis importantes do proxecto

foi que Humanae resultase escollida
como portada da revista Foreign Affairs,

unha das máis relevantes
publicacións políticas.

E falando de asuntos exteriores,

encontrei os embaixadores
perfectos para o meu proxecto...

o profesorado.

Usan Humanae como unha ferramenta
para educar.

A súa paixón animoume a volver
ás clases de deseño,

mais desta vez como profesora.

O meu alumnado,

persoas adultas e crianzas,

pintan os seus autorretratos,

tentando descubrir
a súa cor propia e única.

Como fotógrafa,

sei que podo ser unha canle
para que outras persoas se comuniquen.

Como individuo,

como Angélica,

cada vez que tiro unha fotografía,

sinto como se estivese sentada
perante unha ou un terapeuta.

Toda a frustración, medo e soidade

que unha vez sentín...

tórnase amor.

O último país...

O último país do mundo
en abolir a escravitude

foi o país onde nacín,

o Brasil.

Aínda temos que traballar moito
para abolirmos a discriminación,

que continúa a ser algo habitual
en todo o mundo,

e que non vai desaparecer por si soa.

Grazas.

(Aplausos)

Grazas.