Return to Video

Afrika'nın çok eski paylaşım ekonomi modelleri ve neden bunları yaygınlaştırmalıyız?

  • 0:01 - 0:02
    Şu anda yaptığım
  • 0:03 - 0:07
    bir düşünce deneyi.
  • 0:08 - 0:11
    Belki de biliyorsunuz veya okudunuz
  • 0:11 - 0:12
    bu kişi tarafından yazılan bu kitabı.
  • 0:12 - 0:16
    Muhtemelen şimdiye kadar yazılmış
    ilk ve belki de tek
  • 0:16 - 0:18
    en çok satan ekonomi kitabı olabilir.
  • 0:18 - 0:21
    Ve muhtemelen ne yazdığına
    dair bir parça bilginiz vardır.
  • 0:22 - 0:28
    Tüm dünyadaki ulusların refah
    seviyesinin artmasının;
  • 0:28 - 0:32
    bireylerin, kendi çıkarlarının peşinden
    gitmeleri ile oluşacağını söyler.
  • 0:32 - 0:37
    Dünyanın refahı için gerekli mekanizma
    bireysel çıkardır.
  • 0:38 - 0:40
    Ama Adam Smith lle ilgili komik olan şey
  • 0:40 - 0:43
    daha çok evde oturan bir adam olmasıydı.
  • 0:43 - 0:46
    Edinburgh ve sonrasında Fransa
    ile İsviçre'nin
  • 0:46 - 0:49
    dışına gerçekte hiç çıkmamıştı.
  • 0:50 - 0:53
    Bu yüzden benim düşünce deneyim
  • 0:53 - 0:57
    Adam Smith Afrika'yı ziyaret etseydi
    ne olacağını hayal etmek üzerine.
  • 0:59 - 1:03
    Ve neyse ki bu kolay bir cevap olacak,
  • 1:04 - 1:09
    çünkü Arap hukukçu ve seyyah İbn Battuta
  • 1:10 - 1:14
    Afrika'nın doğu sahilini
    14. yüzyılda ziyaret etmişti.
  • 1:14 - 1:17
    Mogadişu'ya ulaştığında
    bir pazar yeri gördü
  • 1:17 - 1:19
    ve o yer hakkında yazdı.
  • 1:19 - 1:23
    Ve basitçe, tüccarların gemileri
    limana geliyordu
  • 1:23 - 1:25
    ve yanaşmalarına dahi izin verilmiyordu.
  • 1:25 - 1:27
    Limana gelince demir atıyorlar
  • 1:27 - 1:29
    ve botlarla karaya yanaşıyorlardı.
  • 1:29 - 1:33
    Yerli halk onları karşılıyor ve "Siz benim
    misafirimsiniz, ben de sizin aracınızım".
  • 1:34 - 1:37
    Tüccarlar ancak yerli aracılar sayesinde
    ticaret yapabiliyorlar
  • 1:38 - 1:41
    ve bu yol dışında direkt aracısız ticaret
    yapmaya kalkışırlarsa
  • 1:41 - 1:46
    mahkemeye çıkmak zorunda kalıp
    ticaret yapamayabilirler
  • 1:46 - 1:48
    ve şehirden uzaklaştırılırlardı.
  • 1:48 - 1:50
    Bu mekanizma sayesinde
    herkesin geliri artıyordu.
  • 1:52 - 1:55
    Bu durumdaki kişi Adam Smith olsaydı
    ekrandaki kişiye benzerdi
  • 1:55 - 1:58
    ve şöyle derdi. "Evet!
    Bu karşılıklı kazanç
  • 1:58 - 2:01
    ve serbest pazarın kazancını paylaşmak.
  • 2:01 - 2:03
    Ve ben bu soruyu bu oturumun
    başında sunum yapan
  • 2:03 - 2:07
    Christian'a (Benimana) yönelttim.
  • 2:07 - 2:10
    O da; "Eğer adam Adam Smith
    Afrika'ya gelseydi,
  • 2:10 - 2:14
    Airbnb ve Uber'den çok daha önce
    bir paylaşım ekonomisi oluşurdu."
  • 2:14 - 2:15
    diye yanıtladı. Bu doğru.
  • 2:16 - 2:19
    Eğer bunu şimdiki iş hayatına
    uygulasaydık,
  • 2:19 - 2:21
    gerçekten çok ilginç olurdu.
  • 2:21 - 2:23
    Ülkelere akan çok para olurdu.
  • 2:24 - 2:29
    Ekrandaki rakamlar, bu ülkelerdeki
    ihracatın sadece %10'u.
  • 2:30 - 2:36
    İlginçtir ki karşılıklı faydaya dayalı
    ekonomi hâlen var
  • 2:36 - 2:40
    ve bunun örneklerine tuhaf
    yerlerde rastlıyoruz.
  • 2:40 - 2:42
    Burası Alaba Uluslararası Pazarı.
  • 2:42 - 2:46
    Burası Batı Afrikada'ki
    en büyük elektronik pazar.
  • 2:46 - 2:48
    10.000 tüccar her yıl
  • 2:48 - 2:51
    4 milyar dolarlık ticaret yapıyorlar.
  • 2:51 - 2:54
    Ve Adam Smith'in ateşli
    havarileri olduklarını söylüyorlar.
  • 2:54 - 2:57
    Rekabet büyük ve hepimiz
    bireysel olarak bunun içindeyiz,
  • 2:57 - 2:59
    hükûmet bize yardım etmiyor.
  • 2:59 - 3:02
    Ama ilginç olan gerçek,
    daha fazla sorduğumda
  • 3:02 - 3:05
    konu pazarı neyin büyüttüğü değildi.
  • 3:06 - 3:09
    Tüm olanların sahne arkasında pazarın
  • 3:09 - 3:13
    büyümesini sağlayan bazı prensipler var.
  • 3:13 - 3:17
    Ve iddia ettikleri Kral James İncil'i ve
  • 3:17 - 3:20
    "Kendini Nasıl Satarsın" adlı kitabın
    bir karışımıydı.
  • 3:20 - 3:23
    Mesajlarında söyledikleri buydu.
  • 3:23 - 3:27
    Ama gerçekte bu pazarda
    bir paylaşım prensibi hüküm sürüyordu.
  • 3:28 - 3:32
    "Global ticarete nasıl başladın?" diye
    sorduğum her tüccar,
  • 3:33 - 3:36
    "Beni patronum bu işe yerleştirdi"
    diye yanıt verdi.
  • 3:36 - 3:40
    En sonunda "İşe yerleştirme ne demek?"
    diye sormayı akıl ettim.
  • 3:40 - 3:43
    Ortaya çıktı ki hizmetinde çalışıp
  • 3:43 - 3:45
    çıraklığını yaptığınız kişiye
  • 3:45 - 3:48
    işinizi kurmak için şiddetle
    ihtiyacınız olduğuydu.
  • 3:49 - 3:51
    Bu şu demek; kiranızı 2-3 yıl
    boyunca ödüyorlar
  • 3:51 - 3:53
    ve size dışarı çıkıp dünya ile ticaret
  • 3:54 - 3:56
    yapmanızı sağlayacak nakdi veriyorlar.
  • 3:57 - 4:00
    Bu yerel bir şekilde oluşturulan
    girişim sermayesi değil mi?
  • 4:00 - 4:03
    Ve size neredeyse kesinlikle
    söyleyebilirim;
  • 4:03 - 4:08
    Alaba Uluslararası Pazarı'ndaki
    bu Igbo çıraklık sistemi
  • 4:08 - 4:14
    dünyadaki en büyük kuluçka platformu.
  • 4:14 - 4:18
    Her gecekondu bölgesinde
    atlıkarınca misali dönen
  • 4:18 - 4:22
    böyle pek çok paylaşım ekonomisi var.
  • 4:22 - 4:24
    Farklı kültürlerde başka
    adlarla anılıyorlar.
  • 4:24 - 4:25
    Biz Kenya'dakini gördük.
  • 4:25 - 4:27
    Bu bir çeşit nakit yaratma yöntemi.
  • 4:27 - 4:29
    Bir çanağa haftada bir
    insanlar para koyuyor
  • 4:29 - 4:32
    ve sonraki hafta yine koyuyorlar.
    En sonunda grubun bir üyesi
  • 4:32 - 4:34
    parayı alıp istediği şekilde harcıyor.
  • 4:34 - 4:37
    Ve "acequias" diye bir söz var.
  • 4:37 - 4:39
    Bu İspanyolca bir sözcük.
  • 4:39 - 4:42
    Ama aslında Kuzey Afrika
    Arapça'sından geliyor;
  • 4:42 - 4:43
    "saqiya" su değirmeni demek.
  • 4:43 - 4:48
    "Acequia" su kıtlığında
    suyu paylaşmak için bir sistem.
  • 4:48 - 4:51
    Bu sistem Kuzey Afrika'dan İspanya'ya
  • 4:51 - 4:54
    ve İspanya'dan
    Birleşik Devletler'in batısına
  • 4:54 - 4:56
    taşınan ve hâlen kullanılan bir sistem.
  • 4:56 - 5:00
    Bu sistemde su; ilk gelen değil
  • 5:00 - 5:02
    en çok ihtiyacı olan
    tarafından kullanılıyor.
  • 5:03 - 5:07
    Llew'in (Claasen) dün blok zinciri ve
    kripto para birimleri ile ilgili
  • 5:07 - 5:12
    söylediklerine saygı duymakla birlikte,
    söylenenin aksine
  • 5:12 - 5:15
    ortak hareket edenlerde trajik
    şeyler olmuyor.
  • 5:15 - 5:20
    "Acequias"ta insanlar nadir
    su kaynaklarını yıllar,
  • 5:20 - 5:23
    yüzyıllar ve yüzlerce yüzyıllar boyunca
    yönetebiliyorlar.
  • 5:25 - 5:29
    Dolayısıyla bu düşünce deneyini
    biraz daha ileri götürmek istedim.
  • 5:29 - 5:36
    Toplumsal ortaklıkla yönetilebilecek
    şeyler öneriyorum;
  • 5:36 - 5:42
    kısıtlı maddi kaynaklar, nakit para
  • 5:42 - 5:44
    ve kıt kaynaklar.
  • 5:45 - 5:50
    Bana öyle geliyor ki aslında
    iki tür kapitalizm var.
  • 5:51 - 5:54
    "Tepenin en üstü" dediğim
    kapitalizme sahibiz.
  • 5:55 - 5:57
    Bu konuda gerçekten çok ilginç
    istatistikler var.
  • 5:57 - 6:04
    Nijerya nüfusunun yüzde binde üçü;
    ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının
  • 6:04 - 6:09
    dörtte birine denk gelecek refahı
    kontrol ediyor.
  • 6:10 - 6:13
    Nijerya nüfusunun on binde biri;
    ülkenin gayri safi yurt içi hasılasının
  • 6:13 - 6:19
    yüzde 75'ine denk gelecek
    refahı kontrol ediyor.
  • 6:19 - 6:22
    Bu; "tepenin en üstü" dediğim kapitalizm.
  • 6:23 - 6:26
    Geriye kalan herkes ise bu adamla beraber,
  • 6:26 - 6:28
    aile oyunları
    ve vücut geliştirme cihazlarını
  • 6:28 - 6:31
    Lagos'ta bir otobanda yavaş trafikte
    satmaya çalışıyor.
  • 6:31 - 6:35
    Yavaş bir trafikte aile oyunları ve vücut
    geliştirme cihazları satıyorsanız
  • 6:35 - 6:40
    sıkışık trafik gerçekten ama gerçekten
    kötüdür değil mi?
  • 6:40 - 6:42
    Küresel ekonomideki bizler
    benim deyimimle
  • 6:42 - 6:46
    "çürüme kapitalizmine" yakalandık.
  • 6:46 - 6:50
    Çünkü hiçbir şekilde başınızı kaldırıp
    dışına çıkamıyorsunuz.
  • 6:50 - 6:53
    Paylaşım ekonomisinde bahsettiğim
  • 6:53 - 6:55
    hiçbir kaynağı bulamıyoruz.
  • 6:55 - 6:58
    Çünkü kaynaklar; cassava (bitkisi)
    ve kapitalizm benzerlik tezindeki
  • 6:59 - 7:02
    gibi bir yerlerde öylece duruyor.
  • 7:02 - 7:06
    Cassava'yı (bitkisi) kullanmak için
    işlemeli ve zehrinden arındırmalısınız.
  • 7:06 - 7:09
    Aynı şeyi pazar ekonomisi
    için iddia ediyorum;
  • 7:09 - 7:14
    pazar ekonomisi de herkes için
    adil olabilmek adına işlemden geçmeli.
  • 7:17 - 7:21
    Onun için benim deyimimle
    "çukurun dibi ekonomisine" bakmamız gerek.
  • 7:21 - 7:25
    Bunlar oracıkta duran paylaşım modelleri.
  • 7:25 - 7:30
    Bu modeller duyurulmalı, kullanılmalı
    ve yaygınlaştırılmalı.
  • 7:30 - 7:31
    Tamam mı?
  • 7:31 - 7:33
    Ve eğer bunları duyurup yayabilirsek,
  • 7:33 - 7:36
    herkese altyapı ulaştırabilir
  • 7:37 - 7:40
    ve toplulukların kendi gelişimlerini
  • 7:40 - 7:42
    garanti altına almalarını sağlayabiliriz.
  • 7:44 - 7:46
    İnanıyorum ki bu model
    dünyanın ihtiyacı olan şey
  • 7:46 - 7:48
    ve aynı zamanda Afrika'da
    ihtiyacımız olan şey.
  • 7:50 - 7:53
    Steve Biko'dan
    bir alıntı yapmak istiyorum.
  • 7:53 - 7:56
    Ondan bir alıntı yapmanın
    gerçekten önemli olduğunu düşündüm.
  • 7:56 - 8:00
    Çünkü gelecek ay, tam olarak 12 Eylül'de
  • 8:00 - 8:05
    onun Güney Afrika Devleti tarafından
    katledilişinin 40. yıldönümü.
  • 8:06 - 8:08
    Ve alıntıyı okuyabilirsiniz.
  • 8:08 - 8:11
    Temelde söylediği şey; burada yarışmak
    için olmadığımızdır.
  • 8:12 - 8:16
    Ve bu kısmını çok seviyorum: " ...bizleri
    bir kardeşler topluluğu yapan
  • 8:16 - 8:19
    hayatın çeşitli sorunlarına karşın
    ortak ve sağlam
  • 8:19 - 8:21
    bir cevap arayışımızdır."
  • 8:22 - 8:25
    Ayrıca şöyle demiştir: "Dünyanın
    büyük güçleri
  • 8:25 - 8:29
    bize endüstriyel ve askeri müthiş bakış
    açıları verecek mucizeler bahşettiler.
  • 8:29 - 8:33
    Bizim endüstriyel-askeri karmaşayı
    kopyalamamıza gerek yok,
  • 8:33 - 8:35
    çünkü Afrika her şeyi
    daha farklı yapabilir
  • 8:35 - 8:39
    ve dünyaya insanlığı yeniden getirebilir.
  • 8:40 - 8:42
    Bu yüzden şunu önermek istiyorum:
  • 8:43 - 8:45
    Şu anda bir fırsatımız var,
  • 8:46 - 8:50
    burada hepimiz ortak ve karşılıklı
    bir bakış açısıyla
  • 8:51 - 8:53
    tüm bunları yapabileceğimiz
    bir yolculuğa çıkabiliriz.
  • 8:54 - 8:56
    Ve bu yolculuk şimdi başlıyor.
  • 8:57 - 8:58
    Çok teşekkür ederim.
  • 8:58 - 9:01
    (Alkışlar)
Title:
Afrika'nın çok eski paylaşım ekonomi modelleri ve neden bunları yaygınlaştırmalıyız?
Speaker:
Robert Neuwirth
Description:

Bugünlerde dijital araçlar sayesinde yolculukları, evleri ve daha fazlasını paylaşmaya başladık. Yazar Robert Neuwirth'e göre bu paylaşım modelleri modern ve yüksek teknolojili olsa da modeller Afrika'da yüzyıllardır var. Robert Neuwirth büyüleyici örnekler paylaşıyor -- girişim sermayesi gibi yerel çalışan çıraklık sistemi, kıt su kaynaklarının idareli kullanımı gibi ve diyor ki "eğer bu modelleri tanıtıp yaygınlaştırabilirsek, toplulukların dipten yukarı çıkmalarına yardım edebiliriz."
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
09:14

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.