Ο πατέρας μου ο παραχαράκτης

Η Σάρα Καμίνσκι αφηγείται την ξεχωριστή ιστορία του πατέρα της, Αδόλφου, και τις δραστηριότητές του κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου χρησιμοποιώντας την ευστροφία και το ταλέντο του στην παραποίηση εγγράφων βοήθησε στο να σωθούν ζωές. Αυτή η ομιλία από το TEDxParis έγινε στη γαλλική γλώσσα και έχει προεπιλεγμένους αγγλικούς υπότιτλους.

Είμαι η κόρη ενός παραχαράκτη.

Όχι οποιουδήποτε παραχαράκτη...

Όποτε ακούτε τη λέξη "παραχαράκτης" συχνά το ταυτίζετε με τη λέξη "εγκληματίας".

Σκέφτεστε "πλαστά χαρτονομίσματα", "πλαστά έργα τέχνης".

Ο πατέρας μου δεν είναι τέτοιος.

Για 30 χρόνια,

έφτιαχνε πλαστά έγγραφα --

ποτέ για τον εαυτό του, πάντα για άλλους,

για να βοηθήσει τους διωγμένους και τους καταπιεσμένους.

Επιτρέψτε μου να σας τον συστήσω.

Εδώ βλέπετε τον πατέρα μου σε ηλικία 19 χρόνων.

Τα πάντα ξεκίνησαν γι' αυτόν κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου,

όταν στην ηλικία των 17 κατέληξε αναγκαστικά

σε ένα εργαστήριο πλαστογραφίας.

Σύντομα εξελίχθηκε σε ειδικό πλαστογραφίας για την Αντίσταση.

Δεν είναι μια κοινότυπη ιστορία --

μετά την απελευθέρωση συνέχισε

να δημιουργεί πλαστά έγγραφα μέχρι τη δεκαετία του '70.

Κατα τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας

όπως ήταν φυσικό, δεν ήξερα τίποτα απ' όλα αυτά.

Αυτή στη μέση είμαι εγώ που κάνω γκριμάτσες.

Μεγάλωσα στα προάστια του Παρισιού

και ήμουν η μικρότερη από τα τρία παιδιά.

Είχα "κανονική" ζωή όπως όλοι,

εκτός από το γεγονός ότι ήταν 30 χρόνια μεγαλύτερος από...

σίγουρα, ήταν τόσο μεγάλος που θα μπορούσε να ήταν παππούς μου.

Όπως και να 'χει, ήταν φωτογράφος και δάσκαλος του δρόμου,

και πάντα μας μάθαινε να υπακούμε αυστηρά στο νόμο.

Και, όπως ήταν φυσικό, δεν μιλούσε ποτέ για το παρελθόν του

σαν παραχαράκτης.

Υπήρξε, όμως, ένα γεγονός για το οποίο θα σας μιλήσω,

το οποίο ίσως με οδήγησε στο να υποψιαστώ κάτι.

Πήγαινα λύκειο και πήρα κακούς βαθμούς,

κάτι σπάνιο για μένα,

έτσι αποφάσισα να το κρύψω από τους γονείς μου.

Για να το κάνω αυτό έπρεπε να πλαστογραφήσω την υπογραφή τους.

Ξεκίνησα να προσπαθώ με την υπογραφή της μητέρας μου,

διότι του πατέρα μου είναι εντελώς αδύνατο να πλαστογραφηθεί.

Έτσι, άρχισα να εξασκούμαι. Πήρα μερικές κόλλες χαρτί

και εξασκήθηκα, εξασκήθηκα, εξασκήθηκα,

έως ότου έφτασα σε ένα σημείο που νόμιζα ότι συνήθισε το χέρι μου

και ξεκίνησα την πλαστογράφηση.

Αργότερα, καθώς έψαχνε τη σχολική μου τσάντα,

η μητέρα μου βρήκε την πλαστή εργασία και αμέσως κατάλαβε ότι η υπογραφή της ήταν πλαστή.

Μου έβαλε τις φωνές όπως ποτέ άλλοτε.

Πήγα στο υπνοδωμάτιό μου, κρύφτηκα κάτω από τις κουβέρτες,

και έπειτα περίμενα τον πατέρα μου που θα επέστρεφε από τη δουλειά.

με, όπως θα έλεγε κανείς, μεγάλη ανησυχία.

Τον άκουσα να μπαίνει στο σπίτι.

Παρέμεινα κάτω από τις κουβέρτες. Μπήκε στο δωμάτιό μου,

κάθισε στη γωνία του κρεβατιού,

και ήταν σιωπηλός, έτσι έβγαλα το κεφάλι μου από την κουβέρτα,

και όταν με είδε άρχισε να γελά.

Γελούσε τόσο πολύ που δεν μπορούσε να σταματήσει και κρατούσε την εργασία μου στο χέρι του.

Και τότε είπε. "Αλήθεια Σάρα, μπορούσες να προσπαθήσεις περισσότερο! Δεν βλέπεις ότι είναι πολύ μικρή σε μέγεθος;¨

Όντως, είναι κάπως μικρή.

Γεννήθηκα στην Αλγερία.

Εκεί συχνά άκουγα τον κόσμο να αποκαλεί τον πατέρα μου "μουτζάχιντ¨

που σημαίνει "μαχητής".

Αργότερα, στη Γαλλία, μου άρεσε να κρυφακούω τις συζητήσεις των μεγάλων,

και έτσι μάθαινα όλων των ειδών τις ιστορίες για την προηγούμενη ζωή του πατέρα μου,

ειδικά ό,τι "έκανε" στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο,

ό,τι "έκανε" στον πόλεμο της Αλγερίας.

Και στο κεφάλι μου η λέξη "έκανε" σήμαινε για μένα ότι ήταν στρατιώτης.

Αλλά γνωρίζοντας τον πατέρα μου, και ενθυμούμενη να λέει πόσο ειρηνιστής και κατά της βίας ήταν,

το έβρισκα πολύ δύσκολο να τον φανταστώ με κράνος στο κεφάλι και όπλο στα χέρια.

Και όντως, αυτές οι σκέψεις μου, απείχαν από την πραγματικότητα.

Μία μέρα, καθώς ο πατέρας μου δούλευε με κάποια έγγραφα

ώστε να αποκτήσουμε τη Γαλλική υπηκοότητα,

έτυχε να δώ κάποια χαρτιά

που τράβηξαν την προσοχή μου.

Αυτά είναι πραγματικά!

Είναι δικά μου, έχω γεννηθεί στην Αργεντινή.

Αλλά το χαρτί που έτυχε να δω

που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να πείσουμε τις αρχές

ήταν ένα στρατιωτικό έγγραφο

που ευχαριστούσε τον πατέρα μου για το έργο του

εκ μέρους των μυστικών υπηρεσιών.

Και τότε, ξαφνικά έμεινα άφωνη.

Ο πατέρας μου, μυστικός πράκτορας;

Θύμιζε ταινία με τον Τζέιμς Μποντ.

Ήθελα να του κάνω ερωτήσεις, που δεν μου απαντούσε.

Και αργότερα, είπα στον εαυτό μου ότι

κάποια μέρα πρέπει να τον κάνω να μου πει.

Έπειτα γέννησα το γιο μου και έγινα μητέρα,

και τελικά αποφάσισα ότι ήρθε η ώρα που οπωσδήποτε έπρεπε να μας μιλήσει.

Εγώ είχα γίνει μητέρα

και εκείνος γιόρταζε τα 77α γενέθλιά του,

και ξαφνικά φοβόμουν πολύ.

Φοβόμουν ότι θα φύγει

διατηρώντας τη σιωπή του,

και παίρνοντας τα μυστικά του μαζί του.

Κατάφερα να τον πείσω ότι ήταν σημαντικό για εμάς

αλλά ίσως και για τον υπόλοιπο κόσμο

η ιστορία του να μαθευτεί.

Αποφάσισε να μου την πει

και έγραψα ένα βιβλίο,

από το οποίο θα σας διαβάσω μερικά αποσπάσματα αργότερα.

Η ιστορία του λοιπόν. Ο πατέρας μου γεννήθηκε στην Αργεντινή.

Οι γονείς του ήταν ρώσικης καταγωγής.

Ολόκληρη η οικογένεια μετανάστευσε στη Γαλλία τη δεκαετία του 30.

Οι γονείς του ήταν Εβραίοι, Ρώσοι και πάνω απ΄ όλα πολύ φτωχοί.

Έτσι λοιπόν σε ηλικία 14 χρόνων ο πατέρας μου έπρεπε να δουλέψει.

Και με το μόνο του πιστοποιητικό

το απολυτήριο γυμνασίου του,

βρέθηκε να δουλεύει σαν βαφέας - καθαριστής.

Τότε ήταν που ανακάλυψε κάτι εντελώς μαγικό,

που όταν μιλάει για αυτό, είναι καταπληκτικά --

είναι η μαγεία της βαφικής χημείας.

Εκείνο τον καιρό συνέβαινε ο πόλεμος

και η μητέρα του σκοτώθηκε όταν εκείνος ήταν 15.

Αυτό συνέπεσε με την εποχή που

ρίχτηκε ψυχή και σώματι στη χημεία

γιατί ήταν η μοναδική παρηγοριά για τη θλίψη του.

Όλη τη μέρα έκανε στο αφεντικό του ερωτήσεις

για να μάθει, να συσσωρεύσει όσο το δυνατό περισσότερη γνώση,

και τα βράδια, μακρυά από τα βλέμματα,

έβαζε την εμπειρία του να δουλέψει.

Ενδιαφερόταν κυρίως για τη λεύκανση του μελανιού.

Όλα αυτά για να σας πώ

ότι, ουσιαστικά, το ότι ο πατέρας μου έγινε παραχαράκτης

συνέβη σχεδόν κατά λάθος.

Η οικογένειά του ήταν Εβραίοι, οπότε ήταν κυνηγημένοι.

Τελικά συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ντρανσύ

όπου κατάφεραν να γλυτώσουν την τελευταία στιγμή χάρη στα αργεντίνικα χαρτιά τους.

Οπότε είχαν ξεφύγει,

αλλά κινδύνευαν πάντα. Η μεγάλη στάμπα που έγραφε "Εβραίος" ήταν ακόμη πάνω στα χαρτιά τους.

Ήταν ο παππούς μου που αποφάσισε ότι χρειάζονταν πλαστά έγγραφα.

Ο πατέρας μου είχε τόσο μεγάλο σεβασμό για το νόμο

που αν και ήδη διωκόταν,

δεν σκέφτηκε ποτέ να κάνει πλαστογράφηση.

Αλλά ήταν ο ίδιος που πήγε να συναντήσει έναν άνθρωπο της Αντίστασης.

Εκείνες τις εποχές τα έγγραφα είχαν σκληρόδετα εξώφυλλα,

συμπληρωμένα στο χέρι,

και περιείχαν το επάγγελμα που κάνεις.

Για να επιβιώσει, χρειαζόταν

να επαγγέλλεται κάτι. Και έτσι είπε στον άνθρωπο εκείνο

να γράψει στα χαρτιά "βαφέας".

Ξαφνικά ο άντρας φάνηκε να ενδιαφέρεται πάρα πολύ.

Σαν "βαφέας", γνωρίζεις πώς να αφαιρείς το μελάνι;

Φυσικά και ήξερε.

Και έτσι ξαφνικά εκείνος ο άντρας άρχισε να εξηγεί ότι

ολόκληρο το κίνημα της Αντίστασης είχε ένα τεράστιο πρόβλημα:

ακόμα και οι κορυφαίοι ειδικοί

δεν μπορούσαν να αφαιρούν ένα είδος μελανιού, το λεγόμενο "ανεξίτηλο",

το μπλέ μελάνι τύπου "Waterman".

Και ο πατέρας μου αμέσως απάντησε ότι ήξερε ακριβώς

πώς να το κάνει.

Όπως ήταν φυσικό, αυτός ο άνθρωπος είχε εντυπωσιαστεί με τον δεκαεφτάχρονο νεαρό

που θα μπορούσε να του δώσει άμεσα τη φόρμουλα, έτσι τον στρατολόγησε.

Έτσι, χωρίς να το ξέρει, ο πατέρας μου είχε εφηύρει κάτι

που το βρίσκουμε σε κάθε σχολική κασετίνα:

το λεγόμενο "μπλάνκο".

(Χειροκρότημα)

Αλλά ήταν μόνο η αρχή.

Αυτός είναι ο πατέρας μου.

Με το που μπήκε στο εργαστήριο,

παρόλο που ήταν ο νεότερος,

αμέσως αντιλήφθηκε ότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα με τα πλαστά έγγραφα.

Όλα τα κινήματα σταματούσαν όταν έφταναν στη πλαστογράφηση.

Αλλά η ζήτηση μεγάλωνε διαρκώς

και ήταν δύσκολο να αλλοιώσεις ήδη υπάρχοντα έγγραφα.

Έπεισε τον εαυτό του ότι ήταν αναγκαίο να τα κατασκευάζει από το μηδέν.

Άρχισε να φτιάχνει πιεστήρια. Άρχισε να κάνει εγχαράξεις.

Άρχισε να φτιάχνει σφραγίδες.

Άρχισε να εφευρίσκει αντικείμενα όλων των ειδών --

χρησιμοποιώντας κάποια υλικά εφηύρε ένα φυγοκεντρωτή χρησιμοποιώντας μία ρόδα από ποδήλατο.

Όπως και να 'χει, έπρεπε να τα κάνει όλα αυτά

γιατί μέσα του βασανιζόταν από το τελικό αποτέλεσμα.

Είχε κάνει έναν απλό υπολογισμό:

μέσα σε μία ώρα μπορούσε να φτιάξει 30 πλαστά έγγραφα.

Αν κοιμόταν μία ώρα, 30 άνθρωποι θα πέθαιναν.

Αυτή η ένοια

ευθύνης απέναντι στις ανθρώπινες ζωές σε ηλικία μόλις 17 --

όπως και η ενοχή του σαν επιζώντας,

απ' όταν απέδρασε από το στρατόπεδο συγκέντρωσης, όταν οι φίλοι του είχαν μείνει εκεί --

τον σημάδεψε για όλη του τη ζωή.

Και αυτή είναι ίσως η εξήγηση για τα 30 χρόνια,

που πέρασε κάνοντας πλαστογραφήσεις

με κόστος κάθε είδους θυσία.

θα ήθελα να πω μερικά πράγματα γι' αυτές τις θυσίες,

γιατί υπήρξαν πολλές.

Υπήρξαν φυσικά οικονομικές θυσίες

γιατί πάντα αρνιόταν να πληρωθεί.

Γι' αυτόν, το να πληρώνεται, σήμαινε ότι δούλευε σαν μισθοφόρος.

Αν είχε δεχθεί πληρωμές

θα έχανε το δικαίωμα να λέει "ναι" ή "όχι"

ανάλογα με το πώς ένοιωθε για το δίκαιο ή το άδικο μιας υπόθεσης.

Την ημέρα δούλευε σαν φωτογράφος,

και τη νύχτα σαν παραχαράκτης, για 30 χρόνια.

Υπήρξε φτωχός όλη του τη ζωή.

Και μετά υπήρξαν και οι συναισθηματικές θυσίες:

Πώς μπορεί κάποιος να συζεί με μία γυναίκα έχοντας τόσα πολλά μυστικά;

Πώς μπορεί κάποιος να εξηγήσει τι κάνει στο εργαστήριό του το βράδυ, κάθε βράδυ;

Φυσικά, υπήρξε ακόμα ένα είδος θυσίας

που αφορούσε την οικογένειά του και το οποίο κατάλαβα αργότερα.

Μία μέρα ο πατέρας μου με σύστησε στην αδερφή μου.

Μου εξήγησε επίσης ότι είχα και ένα αδερφό,

και την πρώτη φορά που τους είδα πρέπει να ήμουν τριών ή τεσσάρων,

και εκείνοι ήταν 30 χρόνια μεγαλύτεροι απο εμένα.

Τώρα βρίσκονται και οι δύο στα εξήντα τους.

Για να μπορέσω να γράψω το βιβλίο,

έκανα ερωτήσεις στην αδερφή μου. Ήθελα να μάθω ποιος ήταν ο πατέρας μου,

ποιος ήταν ο πατέρας που αυτή είχε γνωρίσει.

Μου εξήγησε ότι ο πατέρας που είχε

τους έλεγε ότι θα ερχόταν να τους πάρει την Κυριακή για μια βόλτα.

Θα ετοιμάζονταν όλοι και θα τον περίμεναν,

αλλά εκείνος δεν εμφανιζόταν σχεδόν ποτέ.

Θα έλεγε ότι θα τηλεφωνήσει. Χωρίς να τηλεφωνούσε.

Και τότε δεν θα ερχόταν.

Ξαφνικά μια μέρα εξαφανίστηκε εντελώς .

Ο καιρός περνούσε,

και όλοι πίστευαν ότι σίγουρα τους είχε ξεχάσει,

αρχικά.

Στη συνέχεια καθώς ο καιρός περνούσε,

έπειτα από διάστημα σχεδόν δύο ετών, σκέφτηκαν,

"Ίσως ο πατέρας μας έχει πεθάνει¨.

Και τότε ήταν που κατάλαβα

ότι το να κάνω στον πατέρα μου τόσες ερωτήσεις

του έφερνε ξανά στο μυαλό το παρελθόν για το οποίο πιθανών να μην ήθελε να μιλάει

γιατί ήταν οδυνηρό.

Και καθώς τα ετεροθαλή αδέρφια μου νόμιζαν ότι είχαν εγκαταλειφθεί,

ορφανέψει,

ο πατέρας μου πλαστογραφούσε έγγραφα.

Και που δεν τους το είπε, ήταν φυσικά γιατί ήθελε να τους προστατέψει.

Μετά την απελευθέρωση έκανε πλαστά έγγραφα

για να επιτρέψει στους επιζώντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη

πριν δημιουργηθεί το Ισραήλ.

Και τότε, λόγω του ότι ήταν κατά των εποίκων,

πλαστογραφούσε έγγραφα για του Αλγερινούς κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας.

Μετά τον πόλεμο,

μέσα στους πυρήνες των διεθνών κινημάτων αντίστασης,

το όνομά του κυκλοφόρησε

και όλος ο κόσμος χτύπησε την πόρτα του.

Στην Αφρική υπήρχαν χώρες που μάχονταν για την ανεξαρτησία τους.

Γουινέα, Γουινέα Μπισάου, Αγκόλα.

Και τότε ο πατέρας μου ήρθε σε επαφή με το κόμμα κατά του απαρτχάιντ του Νέλσον Μαντέλα

Έφτιαχνε πλαστά έγγραφα για διωγμένους νοτιοαφρικανούς.

Επίσης είχε βρεθεί στη Λατινική Αμερική.

Ο πατέρας μου βοηθούσε αυτούς που αντιστέκονται στις δικτατορίες

στη Δομινικανή Δημοκρατία, Αϊτή,

και μετά ήρθε η σειρά της Βραζιλίας, Αργεντινής, Βενεζουέλας, Ελ Σαλβαδόρ, Νικαράγουας,

Κολομβίας, Περού, Ουρουγουάης, Χιλής και Μεξικού.

Μετά ήρθε ο πόλεμος του Βιετνάμ.

Ο πατέρας μου έφτιαχνε πλαστά έγγραφα για τους Αμερικάνους λιποτάκτες

που δεν ήθελαν να μάχονται τους Βιετναμέζους.

Ούτε και η Ευρώπη γλύτωσε.

Ο πατέρας μου έφτιαχνε πλαστά έγγραφα για τους αποστάτες

ενάντια στον Φράνκο στην Ισπανία, το Σαλαζάρ στην Πορτογαλία,

ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα,

ακόμα και στη Γαλλία.

Τότε, συνέβη για μία και μοναδική φορά, το Μάιο του '68.

Ο πατέρας μου παρακολουθούσε, καλοπροαίρετα, φυσικά,

τις διαμαρτυρίες του Μαΐου,

αλλά η καρδιά του βρισκόταν αλλού, το ίδιο και ο χρόνος του

γιατί είχε πάνω από 15 χώρες να βοηθήσει.

Μία φορά, συμφώνησε να κάνει πλαστά έγγραφα

για κάποιον που μπορεί να αναγνωρίζετε.

(Γέλια)

Ήταν κατά πολύ νεότερος εκείνες τις μέρες,

και ο πατέρας μου συμφώνησε να φτιάξει τα πλαστά έγγραφα

ώστε να του επιτραπεί να επιστρέψει και να μιλήσει σε μια συνάντηση.

Μου είπε ότι εκείνα τα έγγραφα ήταν τα πιο δημοφιλή στα μέσα

και τα λιγότερο χρήσιμα που χρειάστηκε να πλαστογραφήσει στη ζωή του.

Αλλά, συμφώνησε να το κάνει,

ακόμα και χωρίς να βρίσκεται σε κίνδυνο η ζωή του Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ,

μόνο και μόνο

γιατί ήταν μια καλή ευκαιρία

να γελοιοποιήσει τις αρχές,

και για να δείξει ότι δεν υπάρχει τίποτα σαθρώτερο από τα σύνορα --

και ότι οι ιδέες δεν έχουν σύνορα.

Όλη την παιδική μου ηλικία,

οι πατεράδες των φίλων μου τους έλεγαν ιστορίες με νεράιδες,

ο πατέρας μου, μου έλεγε ιστορίες με ταπεινούς ήρωες,

με ισχυρές ουτοπίες

που κατάφερναν θαύματα.

Και αυτοί οι ήρωες δεν χρειάζονταν ένα στρατό πίσω τους.

Όπως και να 'χει, κανείς δεν θα ακολουθούσε τότε

εκτός από μια χούφτα άνδρες και γυναίκες με πείσμα και κουράγιο.

Κατάλαβα αρκετά αργότερα

ότι στην πραγματικότητα ο πατέρας μου, μου εξιστορούσε την δική του ιστορία σαν νανούρισμα.

Τον ρώτησα, λαμβάνοντας υπ' όψιν
τις θυσίες που έπρεπε να κάνει,

αν ποτέ μετάνιωσε.

Είπε όχι.

Μου είπε ότι θα του ήταν αδύνατο

να γίνει μάρτυρας ή να υποστεί αδικίες
και να μείνει με σταυρωμένα χέρια.

Ήταν πεπεισμένος, και ακόμα είναι

ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός,

ένας κόσμος όπου κανείς
δεν θα χρειάζεται έναν παραχαράκτη.

Ακόμα τον ονειρεύεται.

Ο πατέρας μου

είναι μαζί μας στην αίθουσα σήμερα.

Το όνομά του είναι Αδόλφος Καμίνσκι
και του ζητώ να σταθεί όρθιος.

(Χειροκρότημα)

Σας ευχαριστώ.