-
Í þessu myndbandi ætla ég að fjalla um muninn
-
á vigrum og stigstærðum
-
Nú hljómar þetta kannski mjög flókið en við munum brátt sjá í næstum myndböndum
-
að þetta eru í raun mjög einfaldar hugmyndir.
-
Þannig að ég ætla að byrja á skilgreiningu
-
og svo ætla ég að taka nokkur dæmi
-
og ég held að dæmin muni skýra þetta allt saman ótrúlega vel.
-
Að minnsta kosti vona ég það.
-
Vigur er eitthvað sem hefur stærð -
-
eða magn -
-
og stefnu.
-
Þannig að, og það hefur stefnu. Og það hefur stefnu.
-
Stigstærð hefur eingöngu stærð eða magn.
-
Ef að þú skilur ekki ennþá hvað þetta merkir
-
þá muntu vonandi gera það á eftir þegar ég sýni þér dæmi.
-
Til dæmis: við skulum segja að hérna sé jörðin -
-
bíðum nú við, best að teikna jörðina í meiri jarðlitum.
-
Þannig að þetta hérna er grænt...
-
Segjum svo að hérna sé ég með múrstein
-
Ég er með múrstein hérna á jörðinni
-
Ég tek upp múrsteininn
-
og færi hann hingað
-
Þannig að ég færi múrsteininn frá einum stað til annars
-
Svo tek ég reglustrikuna mína og segi,
-
"Vá ég hef fært múrsteininn um fimm metra."
-
Spurning mín til þín er því þessi: er mælingin mín upp á 5 metra
-
vektor eða stigstærð?
-
Látum okkur sjá, ef ég segi bara 5 metrar þá veistu bara stærð eða magn hreyfingarinnar.
-
Það er að segja að þú veist bara hversu mikil hreyfingin var
-
Þannig að ef einhver segir "fimm metrar" við þig þá er það stigstærð.
-
Þegar við tölum um að færa eitthvað til
-
eða hversu mikið eitthvað hefur breytt um staðsetningu
-
og stefnan er ekki gefin, erum við að tala um fjarlægð.
-
(og ég gef mér að þú vitir hvað fjarlægð er)
-
Um hversu mikla fjarlægð hefur eitthvað ferðast?
-
Þannig að þetta er fjarlægð.
-
Við getum því sagt að þessi múrsteinn, af því að ég tók hann upp og flutti hann til,
-
hafi færst til um fjarlægðina fimm metra.
-
Ef ef ég myndi ekki sýna þér þessa mynd hérna
-
og einhver myndi segja þér að múrsteinninn hafi færst til um fimm metra,
-
þá myndirðu ekki vita að hann hefði færst um fimm metra til hægri,
-
þú myndir ekki heldur vita hvort hann hefði færst um fimm metra til vinstri,
-
eða hvort hann hefði færst upp, niður, inn eða út -
-
þú myndir ekki vita í hvaða stefnu hann hafi færst fimm metra,
-
þú myndir bara vita að hann hefði færst um 5 metra.
-
Þannig að ef við tökum það sérstaklega fram
-
myndum við segja að þessi múrsteinn hérna hafi færst um fimm metra til vinstri.
-
Núna höfum við tilgreint stærð (magn) - hérna, svo það er stærðin -
-
og við höfum tilgreint stefnu: "til vinstri".
-
Þannig að núna veistu greinilega að múrsteinninn færðist um fimm metra til vin-
-
æ afsakið! Þetta á að vera fimm metrar til hægri, þannig að ég breyti þessu hérna
-
Þannig að múrsteinninn var færður til um fimm metra til hægri.
-
Hann byrjaði upphaflega hérna og fór svo fimm metra til hægri.
-
Þannig að ég endurtek:
-
Stærðin eða magnið er fimm metrar
-
og stefnan er til hægri
-
Þannig að það sem ég hef lýst fyrir þér hérna er vigurstærð.
-
Þannig að allt þetta dót hérna - þetta er vigur
-
Og þegar við tölum um tilfærsluna eða færsluna og gefum stefnuna til kynna -
-
býst ég við að við getum kallað það vigurútgáfuna af fjarlægðinni -
-
þá er það tilfærslan.
-
Þannig að þetta hérna, er tilfærslan.
-
Við myndum orða þetta þannig á réttan hátt:
-
myndum segja að þessi múrsteinn hafi verið færður um fimm metra til hægri,
-
eða að hann hafi verið færðu um fjarlægðina fimm metra.
-
Fjarlægð er stigstærð.
-
Ég sagði þér ekki í hvaða átt tilfærslan var.
-
Tilfærsla er vigurstærð.
-
Við sögðum að hún væri til hægri.
-
Við skulum nú skoða þetta allt saman ef við tölum um hraðann á einhverju.
-
Við skulum segja að ferðast hafi verið um þess fimm metra,
-
og við skulum segja að breytingin á tíma
-
(ég ætla, bara... vegna þess að þú þekkir væntanlega ekki hvað það þýðir)
-
Segjum að breytingin hérna á tíma - breyting á tíma
-
þegar ég færði múrsteininn um 5 metra
-
segjum að breytingin á tíma hafi verið tvær sekúndur.
-
Þannig að einmitt á þeim tímapunkti þegar múrsteinninn fór að hreyfast
-
þá stóð núll á skeiðklukkunni minni
-
og þegar múrsteinninn stöðvaðist, þá stóð -
-
eða þegar múrsteinninn náði núverandi stöðu -
-
Þegar hann yfirgaf þennan stað stóð núll á skeiðklukkunni minni,
-
þegar hann hinsvegar kom hingað, þá stóð tvær sekúndur á skeiðklukkunni minni.
-
Þannig að breytingin á tíma er tvær sekúndur.
-
Eftir því sem við best vitum, þá ferðast tíminn bara í jákvæða átt,
-
þannig að þú getur sagt að það sé vigurstærð eða stigstærð býst ég við
-
vegna þess að það er aðeins til ein stefna fyrir tímann eftir því sem við vitum best
-
eða að minnsta kosti höfum við það þannig þegar við fáumst við einfalda eðlisfræði.
-
Þannig að hvernig mælum við hvað múrsteininn ferðaðist hratt?
-
Hversu hratt ferðaðist hann?
-
Við gætum sagt að hann hafi ferðast um fimm metra á tveimur sekúndum.
-
(Ég ætla að skrifa þetta niður)
-
Þannig að hann ferðaðist fimm metra á tveimur sekúndum.
-
Eða, við gætum skrifað þetta sem 5/2 úr metra á hverri sekúndu
-
eða að fimm deilt með tveimur sé 2,5 metrar á hverri sekúndu
-
Þetta hérna er bara fimm deilt með tveimur.
-
(ætla að skýra það betur)
-
Þetta hérna er bara fimm deilt með tveimur.
-
Þannig að spurning mín til þín er þessi:
-
þessir 2,5 metrar á hverri sekúndu - það segir þér hversu langt múrsteinninn ferðaðist á ákveðnum tíma -
-
er þetta vigurstærð eða stigstærð?
-
Það segir þér hversu hratt múrsteinninn fór,
-
en er það að segja þér eingöngu hversu hratt hann fór eða færðu líka að vita í hvaða átt hann stefndi?
-
Ég sé allavega enga stefnu gefna upp
-
Þannig að hér er um stigstærð að ræða.
-
Og stigstærðin fyrir hversu hratt eitthvað fer, kallast hraði.
-
Þannig að við getum sagt að hraði múrsteinsins sé 2,5 metrar á sekúndu.
-
Sami útreikningur, ef við segjum að múrsteinninn hafi ferðast um fimm metra -
-
Ég ætla að skrifa "m" fyrir metra -
-
fimm metra til hægri á tveimur sekúndum.
-
Hvað fæ ég þá út?
-
Ég fæ 2,5 metra á hverri sekúndu -
-
Ég skammstafa þetta -
-
og nota metra á sekúndu til hægri
-
Þannig að hvort er þetta vigur- eða stigstærð?
-
Ég gef upp stærðina eða magnið á hraðanum hérna - þetta er stærðin eða magnið:
-
2,5 metrar á sekúndu
-
og ég gef einnig upp stefnuna: til hægri.
-
Þannig að þetta er vigurstærð.
-
Og þegar bæði stærðin og stefnan eru gefin upp -
-
þannig að 2,5 metrar eru stigstærð og stefna -
-
þá er um að ræða hraðavigur.
-
Auðveldlega má hugsa um þetta þannig:
-
Ef þú ert að hugsa um að breyta um staðsetningu
-
og þú gefur upp stefnu breytingarinnar á staðsetningunni, þá ertu að tala um tilfærslu.
-
Ef þú ert hinsvegar ekki að tala um stefnuna, þá ertu með stigstærð,
-
og ert að tala um fjarlægð.
-
Ef þú ert að tala um hversu hratt eitthvað fer
-
og þú gefur upp stefnuna í þá átt sem það fer
-
þá ertu að tala um hraðavigur
-
Ef þú gefur ekki upp stefnuna, þá ertu að tala um hraða.
-
Vonandi hjálpar þetta -
-
og í næsta myndbandi ætlum við að vinna aðeins með það sem við höfum rætt um hér
-
og byrja á því að svara nokkrum grundvallarspurningum
-
um hversu hratt eitthvað fer eða hversu langt getur ferðast
-
eða hversu langan tíma það tekur að ferðast eitthvað.