Genç mucidin straforu geri dönüştürme azmi

Hazır kuru yemiş paketlerinden, tek kullanımlık kahve bardaklarına kadar, her yıl sadece ABD'de iki milyar libre üstünde, geri dönüştürülemeyen strafor üretiliyor. Bu kaynak atığı ve çöp sahalarından yola çıkan Ashton Cofer ve bilim projesi takımı, kullanılmış straforu faydalı hâle dönüştürecek bir ısıl işlem projesi geliştirdi. FIRST LEGO Ligi Küresel İnovasyon Ödülleri ve Google Bilim Fuarı destekli Bilimsel Amerikan Mucit Ödülü'nü kazanan orijinal tasarımlarına göz atabilirsiniz.

Sıradan bir Cumartesi günüydü.

Babam dışarıda çimleri biçiyor,

annem yukarıda çamaşırları katlıyor,

ablam odasında ödevlerini yapıyordu,

bense bodrumda
bilgisayar oyunu oynuyordum.

Yukarıya içecek
bir şeyler almak için çıktığımda,

camdan baktım

ve o an yapıyor olmam
gereken başka bir şeyi fark ettim

ve bu manzarayla karşılaştım.

Hayır, akşam yemeğimiz yanmamıştı.

Bu benim fen projemdi.

Alevler sıçrıyordu,

her yer duman olmuştu

ve ahşap verandamız
her an tutuşacak bir vaziyetteydi.

Görür görmez bağırmaya başladım.

Annem çıldırıyor,

babam söndürmek için etrafta koşuşturuyor

ve ablam tabii ki
Snapchat videosu çekiyordu.

(Kahkaha)

Bu takımımın fen projesinin
sadece bir başlangıcıydı.

Takımım, benimle birlikte
şu an da burada olan

üç öğrenciden oluşuyor.

Çocuklar için uluslararası

LEGO robotik yarışması
olan FIRST LEGO liginde yarıştık

ve robotik oyunlara ek olarak,

farklı fen projelerinde yer aldık

ve bu proje üzerinde çalışıyorduk.

Bu proje fikri, birkaç ay önce

arkadaşlarımın Orta Amerika

gezileri sırasında,
sahillerin strafor veya

genleştirilmiş polistiren
köpük ile çöplüğe dönmesini

gözlemlemeleri ile ortaya çıktı.

Geri dönüp bizimle paylaştıklarında,

oturup straforu günlük hayatımızda
ne şekillerde gördüğümüzü düşündük.

Yeni bir plazma tv alındığında,

televizyondan büyük bir
strafor kitlesiyle kalakalıyorsun.

Bir bardak kahve içtiğinde,

tabii ki o strafor kahve
bardakları artacak.

Tek kullanımlık ömürleri
nasıl sonuçlanıyor?

Kullanılmış straforlar için hâlihazırda
etkili çözümler olmadığı için

neredeyse hepsinin sonu,
500 yılı aşkın sürede çözünme

geçirecekleri çöp sahaları

veya okyanus ve sahillerde bitiyor.

Ki her yıl, sadece ABD'de

sarsıcı bir rakama ulaşan
çöp sahalarının %25'ini

dolduracak iki milyarın
üzerinde strafor üretiliyor.

Strafor atığının hayalet
birikimleri ile ne işimiz var?

Neden onları da, çoğu plastik gibi,
geri dönüştüremiyoruz?

İşin aslı, geri dönüştürülmüş
strafor çok pahalıya patlıyor

ve mikrop riski taşıyor,

bu yüzden straforun geri dönüştürülmesi
hususunda çok az piyasa arzı bulunmakta.

Nihayetindeyse, strafor geri
kazanılamayan bir madde olarak sayılıyor,

çünkü dönüşümü
ne makul, ne de uygulanabilir.

ABD'de birçok şehirde,

strafor içerikli

birçok ürün üretimini yasaklayan
bir yasa tasarısı kabul edildi;

bunlardan bazıları plastik çatal bıçaklar,

koli dolgu köpüğü, köpük tabildot

ve plastik sahil oyuncakları,

yani günümüz toplumunda
işimize yarayan birçok ürün.

Fransa günümüzde
bütün plastik çatal bıçakları

bardakları ve tabakları yasaklayan

ilk ülke oldu.

Peki ya straforun

geri dönüşümünde sıkıntı
yaşamak zorunda kalmadan

ucuz, hafif, izole

ve kullanışlı yanından faydalanmaya

devam edebilir miyiz?

Onu gerçekten faydalı bir
şeye dönüştürebilir miyiz?

İmkânsızı mümkün kılabilir miyiz?

Ekibim, bugün neredeyse her su filtresinde
bulunan aktif karbonu oluşturmak için,

hâlihazırda straforun içinde

bulunan karbonu
işleyebileceğimizi öne sürdü.

Aktif karbon, çok küçük
gözenekçikleri kullanarak

su ve hatta havadaki kirleri filtreler.

Birçok ısı testi yaparak işe koyulduk

ve maalesef birçok fiyasko ile
karşı karşıya geldik.

Yaptığımız hiçbir şey işe yaramıyordu.

Babamın ızgarasının alev alması dışında,

birçok denememiz havaya karıştı

veya iğrenç, yapışkan bir iz bıraktıkları

pahalı fırınların içinde patladılar.

Bu sekteler bizi o kadar üzmüştü ki
neredeyse vazgeçme noktasına gelmiştik.

Bütün yetişkinler imkânsız

olduğunu söylerken
neden hâlâ çabalıyorduk?

Belki de çocuk olduğumuz içindir.
Tek bildiğimiz tam da bu.

İşin aslıysa, hâlâ mümkün olduğuna
inandığımız için pes etmedik.

Eğer başarılı olursak çevreye

sahip çıkmış ve dünyayı daha
iyi bir yer hâline getirmiş olacaktık.

İşte bu yüzden çabaladık

ve fosladık

ve çabaladık

ve fosladık.

Pes ettik edecektik.

Ama sonra bir şey oldu.

Doğru ısı derecesi,
zamanlama ve kimyasallar ile

sonunda bizlere, strafor atığından

aktif karbon yarattığımızı gösteren
başarılı test sonucunu almayı başardık.

İşte o anda, imkânsız olan o şey

artık öyle değildi.

Başlangıçta birçok
başarısızlık yaşamamıza karşın,

istediğimiz sonuçları alabilmek
için yeterince azim gösterebilmiştik.

Dahası, tek bir yolla
iki küresel sorunu çözerek

sadece su arıtma için değil,

aynı zamanda strafor atığını

azaltabilecek aktif
karbonu yaratabilmiştik.

O zamandan beri, projemizi
daha ileri taşımaya karar verdik,

daha etkili olabilmesi
için daha çok test yapıp

günlük hayattaki
durumlar üzerine deniyorduk.

ABD ordusu sponsporluğunda,

NSTA'NIN "eCYBERMISSION
STEM-in-Action" programından

ve XPRIZE sponsorluğunda

FIRST Küresel Yenileşim Ödülleri'nce fon

desteği almaya başladık.

Google Bilim Fuarı'ndan

Bilimsel Amerikan Mucit Ödülü'nü

almaya layık görüldük.

Bu fonları kullanarak
projemizde ilerlemeyi

ve patent hakkını almayı planlıyoruz.

Evet, babamın ızgarasının
tutuşmasıyla başladı ve çoğu zaman

neredeyse pes edeceğimiz
birçok başarısızlık yaşadık,

yine de şimdi dönüp
baktığımızda buna değmiş diyoruz.

Çoğu insanın imkânsız
olduğunu söylediği bir sorunu ele alıp

onu mümkün kıldık

ve yaptığımız hiçbir şey işe
yaramamış gibi gözüktüğünde direndik.

Başarının, biraz

veya birçok başarısızlıktan

geçtiğini öğrendik.

Eğer olur da ızgaran alev alırsa korkma,

çünkü bir fikrin ne zaman
alev alacağını kestiremiyorsun.

Teşekkürler.

(Alkış)