< Return to Video

Bir spor ayakkabının yaşam döngüsü - Angel Chang

  • 0:09 - 0:13
    Avustralyalılar onlara “koşu ayakkabısı”
    İngilizler “jimnastik ayakkabısı”
  • 0:13 - 0:18
    Amerikalılar da
    “tenis ya da spor ayakkabısı” diyor.
  • 0:18 - 0:21
    Onlara ne derseniz deyin,
    bu kauçuk tabanlı, rahat ayakkabılar
  • 0:21 - 0:24
    dünya çapında
    milyarlarca insan tarafından giyiliyor.
  • 0:24 - 0:27
    Başlangıçta 19. yüzyılın
    sonlarında icat edilen
  • 0:27 - 0:30
    bu basit kanvas
    ve kauçuk kreasyonlar,
  • 0:30 - 0:33
    kaldırıma ilk
    ayak bastığından beri çok değişti.
  • 0:34 - 0:37
    Bugünlerde, spor ayakkabı tüketimi
    tüm zamanların en yüksek seviyesinde.
  • 0:37 - 0:41
    Hiçbir ülke, insanların yılda ortalama
    üç çift aldığı ABD'den
  • 0:41 - 0:44
    daha fazla spor ayakkabısı satın almıyor.
  • 0:44 - 0:48
    Bu talebi karşılamak için,
    her yıl yaklaşık 23 milyar ayakkabı
  • 0:48 - 0:53
    çoğunlukla Çin ve Güneydoğu Asya'daki
    fabrikalarda üretilmekte.
  • 0:53 - 0:57
    Ancak ayakkabı yapmak,
    çalışan işçiler ve gezegenimiz için
  • 0:57 - 0:59
    daha karmaşık, daha yoğun emek isteyen
  • 0:59 - 1:02
    ve bazı açılardan
    daha tehlikeli hale geldi.
  • 1:03 - 1:06
    Ayakkabı imalatı, moda endüstrisindeki
    karbon emisyonlarının
  • 1:06 - 1:09
    yaklaşık beşte birini oluşturmaktadır.
  • 1:09 - 1:16
    Sadece spor ayakkabılar her yıl
    313 milyon metrik ton CO2 üretiyor
  • 1:16 - 1:21
    ve bu da yıllık 66 milyon
    otomobil emisyonuna eşdeğer.
  • 1:21 - 1:24
    Ayakkabının karbon ayak izini
    daha iyi anlamak için,
  • 1:24 - 1:27
    bir spor ayakkabı anatomisine dalalım.
  • 1:27 - 1:32
    Yeni başlayanlar için topuk,
    iç taban, orta taban ve üst katman
  • 1:32 - 1:37
    genellikle polyester, naylon,
    lateks ve poliüretan gibi
  • 1:37 - 1:39
    sentetik tekstillerden yapılır.
  • 1:39 - 1:44
    Bu malzemeleri oluşturan fosil yakıtların
    madenciliği, tonlarca sera gazı yayar.
  • 1:44 - 1:48
    Bu ham maddelerin
    sentetik tekstiller halinde işlenmesi
  • 1:48 - 1:53
    çok daha fazla enerji kullanarak
    bu kirliliği daha da arttırır.
  • 1:53 - 1:56
    Bazı spor ayakkabı üstleri
    deri gibi doğal kaynaklardan yapılır,
  • 1:56 - 1:59
    ancak bu malzemenin bronzlaştırılması
  • 1:59 - 2:04
    tatlı su ekosistemlerine zarar verebilecek
    kanserojen kimyasal olan kroma dayanır.
  • 2:04 - 2:07
    Çoğu ayakkabının dış tabanı
    sertleştirme adı verilen
  • 2:07 - 2:10
    bir süreçten geçen kauçuktan yapılmıştır.
  • 2:10 - 2:15
    Bu teknik, hem elastik hem de sağlam
    bir malzeme oluşturmak için
  • 2:15 - 2:18
    aşırı ısıtılmış ham kauçuğa kükürt ekler.
  • 2:18 - 2:21
    Yakın zamana kadar, spor ayakkabılar
    bu işlem için doğal kauçuk kullanıldı.
  • 2:22 - 2:27
    Ancak bugünlerde, çoğu dış taban,
    doğal kauçuk, kömür
  • 2:27 - 2:30
    ve yağdan elde edilen yan ürünlerin
    sentetik bir karışımı ile yapılıyor.
  • 2:30 - 2:35
    Bu malzemeleri üretmek, bir spor ayakkabı
    karbon ayak izinin % 20'sini oluşturur.
  • 2:35 - 2:40
    Fakat ayakkabının karbon etkisinin
    üçte ikisinden fazlası
  • 2:40 - 2:42
    bir sonraki adımdan geliyor: üretim.
  • 2:42 - 2:46
    Tipik bir spor ayakkabı, her biri
    özel makineler tarafından üretilen
  • 2:46 - 2:49
    65 ayrı parçadan oluşur.
  • 2:49 - 2:54
    Bu, fabrikaların her parçayı
    tek bir çatı altında üretmek yerine
  • 2:54 - 2:57
    ayrı ayrı üretmesinin
    daha ucuz olduğu anlamına gelir.
  • 2:57 - 3:01
    Ancak bu parçaları bir montaj tesisine
  • 3:01 - 3:05
    göndermek için gereken nakliye
    daha da fazla CO2 yayar.
  • 3:05 - 3:08
    Bileşenler montaj hattına ulaştığında,
  • 3:08 - 3:13
    nihai ürünler birbirine dikilmeden önce
    kesme, dökme, eritme,
  • 3:13 - 3:17
    fırınlama, soğutma
    ve yapıştırma işlemine tabi tutulurlar.
  • 3:17 - 3:21
    Tipik bir spor ayakkabı montajı için
    360'tan fazla adım gerekir
  • 3:21 - 3:26
    ve bu ayakkabıların çevresel etkisinin
    kalan % 20'sini oluşturur.
  • 3:27 - 3:33
    Fabrikaların dağılması da başka bir
    soruna neden oluyor: iş gücü istismarı.
  • 3:33 - 3:36
    Çoğu markanın fabrikaları yoktur
    veya işletmemektedir,
  • 3:36 - 3:38
    bu nedenle birlikte çalıştıkları tesisler
  • 3:38 - 3:42
    işçi koruma yasalarının çok az olduğu
    veya hiç olmadığı ülkelerdedir.
  • 3:42 - 3:46
    Sonuç olarak, birçok işçi
    asgari ücretin altında kazanır
  • 3:46 - 3:49
    ve toksik tutkal dumanları gibi
    zararlı kimyasallara maruz kalır.
  • 3:50 - 3:52
    Üretim tamamlandığında,
  • 3:52 - 3:56
    ayakkabı paketlenir
    ve dünyadaki mağazalara taşınır.
  • 3:56 - 3:59
    Birçokları için bu ayakkabılar
    yıllarca giyilebilir.
  • 3:59 - 4:02
    Ancak haftada 32 km koşan biri için,
  • 4:02 - 4:06
    bir çift koşu ayakkabısı yaklaşık
    6 ay sonra yıpranmaya başlayacak.
  • 4:06 - 4:10
    Ayakkabılar çok farklı
    malzemelerden üretildiğinden,
  • 4:10 - 4:14
    geri dönüştürülebilir bileşenlere
    ayrılması neredeyse imkansızdır.
  • 4:14 - 4:19
    Bu ayakkabının % 20'si yakılırken,
    geri kalanı ayrıştırması için
  • 4:19 - 4:23
    1.000 yıla kadar sürebilen
    depolama alanlarına atılır.
  • 4:23 - 4:26
    Spor ayakkabı sevgimizi
    sürdürülebilirlik ihtiyacı ile
  • 4:26 - 4:28
    nasıl dengeleyebiliriz?
  • 4:28 - 4:31
    İlk olarak, tasarımcılar
    tasarım öğelerini kolaylaştırmalı
  • 4:31 - 4:34
    ve çevre dostu malzemelere odaklanmalıdır.
  • 4:34 - 4:38
    Fabrikalar, adımları
    ve spor ayakkabı parçalarını birleştiren
  • 4:38 - 4:41
    enerji verimli
    üretim süreçleri geliştirmelidir.
  • 4:41 - 4:44
    Tüketiciler etik üretim süreçleri
  • 4:44 - 4:47
    ve temiz enerji kullanan
    şirketleri desteklemelidir.
  • 4:47 - 4:50
    Ayrıca daha az ayakkabı satın alabilir,
    daha uzun süre giyebilir
  • 4:50 - 4:53
    ve artık ihtiyacımız olmayanları
    bağışlayabiliriz.
  • 4:53 - 4:57
    Stiliniz ne olursa olsun, hepimiz
  • 4:57 - 5:00
    sürdürülebilir bir geleceğe doğru
    adımlar atabiliriz.
Title:
Bir spor ayakkabının yaşam döngüsü - Angel Chang
Speaker:
Angel Chang
Description:

Tam dersi görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/the-life-cycle-of-a-sneaker-angel-chang

Avustralyalılar onlara “koşu ayakkabısı” diyorlar. İngilizler onları “tenis ayakkabısı” olarak tanıyor. Amerikalılar onlara “spor ayakkabısı” diyorlar. Onlara ne derseniz deyin, bu rahat ayakkabılar dünya çapında milyarlarca insan tarafından giyiliyor. Peki, spor ayakkabı sevgimizi sürdürülebilirlik ihtiyacı ile nasıl dengeleyebiliriz? Angel Chang, ayakkabı üretiminin gezegenimizi nasıl etkilediğini araştırıyor.

Ella Dobson tarafından yönetilen ve canlandırılan Angel Chang'ın dersi.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:03

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.