Vi khuẩn trở nên kháng thuốc như thế nào?

Xem toàn bài: http://ed.ted.com/lessons/how-antibiotics-become-resistant-over-time-kevin-wu

Ngay bây giờ, cơ thể bạn đang là nơi trú ngụ của hàng tỉ tỉ vi sinh vật. Phần nhiều trong số đó là vô hại (hay thậm chí là có ích!) nhưng một vài chủng "siêu vi khuẩn" khá là khó ưa - chúng đang phát triển và trở nên kháng thuốc. Điều đó diễn ra như thế nào? Kevin Wu miêu tả lại quá trình tiến hóa, hiện đang là thách thức lớn đối với tương lai y học này.

Bài học được soạn bởi Kevin Wu, sản xuất bởi Brett Underhill

Bạn có biết có hàng tỉ tỉ vi khuẩn
xung quanh mình?

Thật đấy!

Vi khuẩn là một trong những
dạng thức đầu tiên của sự sống

xuất hiện trên trái đất.

Dù có cấu tạo đơn bào,

tổng sinh khối của chúng còn lớn hơn
mọi cây cỏ và động vật cộng lại.

Và chúng sống ở khắp mọi nơi:

trên mặt đất, trong nước,
trên bàn ăn, trên da

thậm chí ngay bên trong
cơ thể bạn.

Khoan hoảng hốt đã.

Mặc dù, bên trong cơ thể,
số tế bào vi khuẩn nhiều gấp 10 lần

số tế bào của chính bạn,
hầu hết trong số đó là vô hại

thậm chí là có lợi,
cho tiêu hóa hoặc miễn dịch.

Tuy nhiên, con sâu làm rầu nồi canh,
một vài loại có thể gây hại

từ khó chịu nho nhỏ
đến các dịch bệnh chết người.

May thay, có nhiều loại thuốc kì diệu
được thiết kế để chống lại sự nhiễm khuẩn

Được tổng hợp hóa dược
hay sẵn trong thiên nhiên như trong nấm

các kháng sinh này giết chết hoặc kiềm chế
vi khuẩn bằng cách làm gián đoạn quá trình

tổng hợp vách tế bào hay can thiệp
vào các quá trình tổng hợp protein

nhưng lại không tấn công
các tế bào con người.

Sự tiến bộ trong phát triển
thuốc kháng sinh, trong thế kỉ 20

đã giúp chữa lành
nhiều căn bệnh nguy hiểm.

Nhưng ngày nay, ngày càng nhiều
thuốc kháng sinh

dần mất đi tác dụng.

Rốt cuộc thì
chuyện gì đã xảy ra ?

Vấn đề không nằm ở thuốc kháng sinh,
mà ở những vi khuẩn mà chúng chống lại

và có liên quan đến
thuyết chọn lọc tự nhiên của Darwin.

Cũng giống như bất cứ sinh vật nào,
mỗi vi khuẩn có thể trải qua đột biến.

Phần nhiều là các đột biến
có hại hoặc vô ích,

tuy nhiên, mỗi một đột biến như vậy
lại mở ra

cho chính cá thể đó
một cơ hội để sinh tồn.

Đối với vi khuẩn,
một đột biến gây kháng thuốc

mở ra một cánh cửa rộng
phía trước.

Trong khi các vi khuẩn
không kháng khác nhanh chóng

bị quét sạch trong môi trường
nhiều kháng sinh, như bệnh viện,

chủng vi khuẩn kháng
lại có nhiều đất và thức ăn

để sinh sôi và truyền lại
cho con cháu nguồn gen đột biến,

vốn là bí quyết giúp chúng sinh tồn.

Không dừng lại ở đó,
một số

có thể giải phóng ADN khi chết đi,
và vi khuẩn khác sẽ lấy được gen này

trong khi một số khác
sử dụng cách "tiếp hợp"

chuyển gen thông qua
các cầu nối.

Theo thời gian, gen kháng thuốc sinh sôi,
tạo ra chủng vi khuẩn siêu kháng thuốc.

Vậy, ta có bao nhiêu thời gian trước khi
loài siêu trùng này chiếm ưu thế?

Câu trả lời là, ở một số loài vi khuẩn,
điều này đã xảy ra.

Ví dụ như một số chủng tụ cầu vàng
staphylococcus aureus (SA),

gây ra đủ thứ bệnh tật
từ viêm da đến viêm phổi

đã phát triển thành MRSA,
kháng được các kháng sinh beta lactam

như penicillin, methicillin và oxacillin.

Nhờ vào một gen giúp biến đổi

protein vốn là đích ngắm
của các betalactam,

MRSA có thể giữ vững thành trì của mình

Một loại siêu vi trùng khác,
như salmonella

thi thoảng còn sản xuất được
các enzym như betalactamase,

bẻ vụn các chiến binh kháng sinh
trước khi chúng có thể hành động,

hay E.coli, một nhóm vi khuẩn đa dạng
chứa các chủng gây bệnh tả và suy thận

có thể chống lại các kháng sinh

như kháng sinh nhóm quinolon
bằng cách đá bay

những kẻ vừa chật vật
xâm nhập vào tế bào.

Thực ra, cũng có những tin tốt.

Các nhà khoa học đang làm việc cật lực
để đi trước một bước

và mặc dù sự phát triển kháng sinh mới
bị chậm lại những năm gần đây,

Tổ chức Y tế thế giới đã lấy việc Phát triển
cách điều trị mới làm vấn đề trọng điểm.

Nhiều nhà khoa học khác đang nghiên cứu
các giải pháp thay thế

như liệu pháp virus
hay sử dụng vaccin để phòng nhiễm khuẩn.

Quan trọng hơn, tránh sử dụng kháng sinh
ồ ạt và không cần thiết

như trong trường hợp nhiễm khuẩn nhẹ
có thể tự lành

cũng như thay đổi thực hành y tế
để phòng nhiễm khuẩn bệnh viện

có thể có tác dụng lớn, nhờ giữ cho
nhiều vi-khuẩn-không-kháng-thuốc sống sót

để cạnh tranh với các chủng kháng thuốc.

Trong cuộc chiến chống lại siêu vi khuẩn,
liệu pháp xuống thang đôi khi

lại hiệu quả hơn
là chạy đua vũ trang về mặt tiến hóa.