Hans Rosling và cái máy giặt kì diệu

Đâu là phát minh vĩ đại nhất của cuộc cách mạng công nghiệp? Hans Rosling đã dành vị trí này cho chiếc máy giặt. Với những biểu đồ mới được thiết kế từ Gapminder, Rosling chỉ ra cho chúng ta điều kì diệu xuất hiện khi sự phát triển kinh tế và điện đã biến một ngày giặt giũ nhàm chán trở thành một ngày đọc sách đầy trí tuệ.

Tôi chỉ mới 4 tuổi

khi tôi thấy mẹ tôi sử dụng máy giặt

lần đầu tiên trong cuộc đời bà ấy.

Đó là một ngày trọng đại đối với mẹ tôi.

Mẹ tôi và bố đã tiết kiệm tiền trong nhiều năm

để có thể mua cái máy giặt đó.

Và trong cái ngày đầu tiên mà nó được sử dụng,

kể cả bà nội tôi cũng được mời tới

để xem chiếc máy.

Và thậm chí bà còn bị kích động hơn nữa.

Trong suốt cuộc đời

bà đã phải đun nước bằng bếp củi,

và giặt bằng tay

cho bảy đứa con.

Và giờ đây, bà đang được nhìn thấy

máy móc làm công việc đó.

Mẹ tôi cẩn thận mở cánh cửa,

và chất đầy đồ giặt

vào trong chiếc máy

như thế này.

Và khi bà đóng cánh cửa,

bà nội nói, "Không, không, không, không.

Để ta, để ta nhấn cái nút."

Và bà nội đã nhấn cái nút,

và bà nói, "Ồ, thật kì diệu.

Ta muốn xem nó. Đưa ta cái ghế nào.

Đưa ta cái ghế. Ta muốn ngắm nhìn nó."

Và bà ngồi xuống đó trước cái máy,

rồi nhìn ngắm toàn bộ quá trình giặt.

Bà ấy cứ như bị thôi miên vậy.

Đối với bà nội tôi,

cái máy giặt thực sự là điều kì diệu.

Ngày nay, tại Thụy Điển và các quốc gia giàu mạnh khác,

mọi người đang sử dụng

rất nhiều loại máy móc khác nhau.

Hãy nhìn này, những ngôi nhà đầy những máy móc;

tôi thậm chí không thể kể hết tên của chúng.

Và họ cũng vậy, khi họ muốn di chuyển,

họ sử dụng những chiếc máy "bay"

mà có thể đưa họ đến những nơi xa xôi.

Nhưng, trên thế giới, còn có rất nhiều người

vẫn phải đun nước bằng bếp củi,

và nấu ăn bằng bếp củi.

Thậm chí đôi khi họ không có đủ thức ăn.

Và họ sống dưới mức nghèo đói.

Có tới hai tỉ con người

sống chỉ với ít hơn 2 đô-la mỗi ngày.

Và những người giàu có nhất ở kia --

1 tỉ con người đó --

họ sống trên cái mà tôi gọi là "mức hàng không,"

bởi họ chi hơn 80 đô-la mỗi ngày

cho tiêu dùng cá nhân.

Nhưng đó mới chỉ là một, hai, ba tỉ người,

và hiển nhiên là có tới 7 tỉ người trên thế giới,

nên dĩ nhiên là có một, hai, ba, hay bốn tỉ người nữa,

những người sống giữa mức nghèo khó và "mức hàng không".

Họ có điện,

nhưng câu hỏi đặt ra là, bao nhiêu người trong số đó có máy giặt?

Tôi đã thực hiện một cuộc khảo sát kĩ lưỡng về thông số thị trường,

và nhận thấy rằng, quả thực là,

máy giặt đã thâm nhập vào phía dưới "mức hàng không",

và ngày nay có thêm một tỉ người ngoài đó

sống trên "mức máy giặt".

(Tiếng cười)

Và họ tiêu hơn 40 đô-la mỗi ngày.

Vậy nên có 2 tỉ người đã được dùng máy giặt.

Vậy còn 5 tỉ người còn lại,

họ giặt bằng cách nào?

Hay, chính xác hơn,

bằng cách nào mà phần lớn phụ nữ trên thế giới giặt giũ?

Bởi vì vẫn còn tồn tại những cách giặt giũ khó khăn cho phụ nữ.

Họ giặt như thế này: bằng tay.

Đây là một công việc nặng nhọc và tiêu tốn thời gian

mà họ phải làm trong nhiều giờ mỗi tuần.

Và đôi khi họ còn phải mang nước từ những nơi xa xôi về

để giặt giũ tại nhà.

Hoặc là học phải mang đồ giặt đến những dòng suối rất xa.

Và họ muốn có máy giặt.

Họ không muốn phải dành phần lớn cuộc đời mình

thực hiện công việc vất vả này

với năng suất tương đối thấp.

Và không có gì khác biệt giữa điều mong muốn của họ

và của bà tôi cả.

Hãy nhìn vào đây, hai thế hệ trước ở Thụy Điển --

mang nước về từ dòng suối,

đun nóng chúng bằng củi và giặt như vậy.£

Và mong muốn có máy giặt của họ giống hệt như nhau vậy.

Nhưng khi tôi diễn thuyết với những sinh viên thuộc ngành môi trường,

họ nói với tôi, "Không, không thể nào tất cả mọi người trên thế giới có ô tô và máy giặt được."

Làm sao họ có thể nói với người phụ nữ này

rằng cô ấy không thể có được một cái máy giặt?

Sau đó tôi hỏi những sinh viên của mình,

tôi đã hỏi họ -- trong suốt 2 năm nay tôi vẫn hỏi,

"Bao nhiêu người trong số các bạn không sử dụng ô tô?"

Và một vài trong số họ tự hào giơ tay lên

và nói, "Em không sử dụng ô tô."

Và rồi tôi đã đặt ra một câu hỏi thật khó khăn:

"Bao nhiêu người trong số các bạn

tự giặt tay quần jeans và mọi tấm ga trải giường?"

Không ai giơ tay cả.

Kể cả những nhân vật nòng cốt trong phong trào Xanh

đều sử dụng máy giặt.

(Tiếng cười)

Vậy làm sao mà một vật được mọi người sử dụng

và họ cho rằng những người người khác sẽ không thể ngừng sử dụng nó; điều gì đặc biệt với nó vậy?

Tôi đã phải thực hiện một bản phân tích về năng lượng sử dụng trên thế giới.

Chúng đây.

Nhìn đây, bạn thấy có 7 tỉ con người ở đó:

những người "trên không", những người "giặt giũ"

những người "bóng đèn" và những người "lửa".

Một đơn vị như thế này

là một đơn vị năng lượng của nhiên liệu hóa thạch --

dầu, than đá hoặc gas.

Đó là những thứ tạo nên phần lớn điện và năng lượng trên thế giới.

Và có 12 đơn vị được sử dụng trên toàn thế giới,

và 1 tỉ người giàu có nhất, họ sử dụng 6 đơn vị trong số đó:

Một nửa số năng lượng đang được sử dụng bởi một phần bảy dân số thế giới.

Và những người có máy giặt,

nhưng không phải một ngôi nhà với đầy đủ máy móc,

họ sử dụng hai đơn vị.

Và nhóm người này sử dụng 3, 1 đơn vị cho 1 tỉ người.

Và những người này vẫn có điện.

Nhưng còn những người ở phía đó, họ thậm chí không sử dụng 1 đơn vị cho mỗi 1 tỉ người.

Và như thế tạo nên 12 đơn vị năng lượng.

Nhưng mối bận tâm chính

của những sinh viên môi trường -- và họ đúng --

chính là về tương lai.

Xu hướng là gì? Nếu chúng ta chỉ nối dài những xu hướng,

mà không dùng bất cứ bản phân tích tiên tiến thực sự nào, đến năm 2050,

sẽ có 2 điều dẫn tới sự gia tăng của việc sử dụng năng lượng.

Một là, sự gia tăng dân số,

Hai là, sự phát triển kinh tế.

Sự gia tăng dân số sẽ diễn ra phần lớn ở những người nghèo nhất,

bởi vì họ có tỉ lệ tử vong trẻ em cao

và mỗi người phụ nữ có nhiều con.

Và như vậy ta sẽ có thêm 2 ở đây,

nhưng điều đó không làm thay đổi sự tiêu dùng năng lượng nhiều lắm.

Chính sự phát triển kinh tế sẽ khiến điều đó xảy ra.

Những nền kinh tế đang nổi lên --

tôi gọi họ là phương Đông Mới --

họ sẽ nhảy qua đường chân trời.

"Wopp!" họ sẽ nói.

Và họ sẽ bắt đầu sử dụng năng lượng nhiều như là phương Tây cũ đang làm vậy.

Và những con người này, họ muốn máy giặt chứ.

Tôi nói với bạn đó. Họ sẽ đến đó.

Và làm nhân đôi mức độ sử dụng năng lượng.

Và chúng ta hi vọng rằng những những người nghèo sẽ bắt đầu sử dụng đèn điện.

Và họ sẽ bắt đầu có gia đình 2 con đi cùng với sự gia tăng dân số không ngừng.

Nhưng tổng mức sử dụng năng lượng

sẽ tăng lên thành 22 đơn vị.

Và 22 đơn vị này

vẫn được sử dụng nhiều nhất bởi những người giàu nhất.

Vậy cần phải làm gì đây?

Bởi vì sự rủi ro,

khả năng cao của sự thay đổi khí hậu là thật.

Là thật đó.

Nên dĩ nhiên là họ cần sử dụng năng lượng hiệu quả hơn.

Họ cần thay đổi hành vi bằng những cách nào đó.

Họ cũng cần bắt đầu sản xuất năng lượng xanh,

thật nhiều năng lượng xanh hơn nữa.

Nhưng cho đến khi mà họ có mức sử dụng năng lượng trên mỗi người giống với các nhóm khác,

tốt hơn họ không nên khuyên người khác --

phải làm gì và không được làm gì.

(Vỗ tay)

Ở đây chúng ta có thể tạo ra nhiều năng lượng xanh hơn tất cả.

Đó là điều chúng ta hi vọng sẽ xảy ra.

Và đó là thách thức thực sự trong tương lai.

Nhưng tôi có thể chắc chắn với các bạn rằng, người phụ nữ trong căn chòi ở Rio này,

cô ấy thực sự muốn có một cái máy giặt.

Và cô ấy đã thực sự hạnh phúc khi Bộ trưởng Bộ Năng lượng

cung cấp điện cho tất cả mọi người --

quá hạnh phúc đến mức cô ấy thậm chí đã bỏ phiếu cho bà.

Và bà trở thành Dilma Rousseff,

tổng thống dân cử

của một trong những nền cộng hòa lớn nhất thế giới --

đã từ Bộ trưởng Bộ Năng lượng trở thành tổng thống.

Nếu bạn sở hữu nền dân chủ,

nhân dân sẽ bầu cử cho những cái máy giặt.

Họ yêu mến chúng.

Và đâu là điều kì diệu với họ?

Mẹ tôi đã giải thích điều kì diệu với chiếc máy này

ngay từ cái ngày đầu tiên ấy.

Bà nói, "Bây giờ, Hans,

chúng ta đã chất đầy đồ giặt;

chiếc máy sẽ làm công việc đó.

Và giờ chúng ta có thể tới thư viện.

Bởi vì đó chính là điều kì diệu:

bạn giặt đồ,

và điều gì bạn sẽ lấy ra được từ chiếc máy?

Bạn lấy sách ra khỏi những chiếc máy,

những cuốn sách cho thiếu nhi.

Và mẹ dành thời gian đọc cho tôi.

Bà yêu công việc đó. Tôi được dạy "ABC."

Đó là nơi tôi bắt đầu sự nghiệp giáo sư của mình,

khi mẹ có thời gian đọc cho tôi.

Và bà còn lấy sách cho bản thân nữa.

Bà cố gắng học tiếng Anh

và học nó như là một ngoại ngữ.

Bà đã đọc rất nhiều tiểu thuyết,

rất nhiều tiểu thuyết khác nhau.

Và chúng tôi thực sự, thực sự yêu mến chiếc máy này.

Và chúng tôi, mẹ tôi và tôi, đều nói

"Cảm ơn sự công nghiệp hóa.

Cảm ơn nhà máy thép.

Cảm ơn nhà máy điện.

Và cảm ơn ngành công nghiệp hóa chất

đã đem đến cho chúng tôi thời gian để đọc sách."

Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Vỗ tay)