Hans Rosling eta garbitzaile magikoa

Zein zen Industri-Iraultzaren asmakizun nagusiena? Hans Rosling-ek garbitzaile elektrikoa proposatzen du. Gapminder-en grafiko berriekin, Rosling-ek erakusten digu azaleratutako magia, noiz hazkunde ekonomikoa eta elektrizitatea garbiketa-egun aspertu bat irakurketarako adimen-egun bihurtzen diren.

Nik 4 urte besterik ez nituen

nire ama arropekin garbitzaile bat betetzen ikusi nuenean

lehenengo aldiz.

Nire amarentzako garrantzi handiko egun bat zen.

Nire gurasoak urte askotan zehar egon ziren aurrezten

garbitzaile hori erosteko.

Eta estreinaldian,

nire amona ere gonbidatu zuten

garbitzailea ikustera.

Eta nire amona gero eta hunkiberagoa zen.

Bere bizitza osoaren zehar

beti ura berotu behar zuen egurrez,

eta arropa garbitu eskuz

zazpi seme-alabentzat.

Eta orain zuzenean ikusiko zuen

elektrizitateak horrelako lana egiten.

Nire amak atea arretaz zabaldu zuen,

arropa sartu

garbitzailean,

horrela.

Eta, orduan, atea itxi zuenean,

Nire amonak esan zuen: "Ez, ez, ez, ez, ...

... utzi niri, utzi botoia sakatzen."

Eta berak botoia sakatu zuen.

eta zion: "Oh, zoragarria da ...

... Hau ikusi nahi dut. Emaidazu aulkia ...

... Emaidazu aulkia. Ikusi nahi dut."

Eta garbitzailearen aurrean eseri zen,

eta garbiketa-prozesu osoa ikusi zuen.

Harrituta zegoen.

Nire amonarentzat,

garbitzailea miraria zen.

Gaur egun, Suedian, eta beste herri aberatsetan,

pertsonek erabiltzen dituzte

oso makina desberdinak.

Aizue, etxeak aparagailuz beteta daude.

Horiek guztiak nola deitzen diren ere ez dakit.

Eta gainera, bidaiatu nahi dutenean,

makina hegalari batzuk erabiltzen dituzte

urruneko helbideetara iristeko.

Nahiz eta jende asko munduan egon,

zeintzuek ura sutan berotu behar duten,

eta euren sutan janaria prestatu behar duten.

Batzuetan ez daukate janari nahikorik.

Txirotasunaren atariaren behetik bizi dira.

Badaude 2.000 milioi pertsonak

zeintzuk egunero 2 dolarrekin baino gutxiagorekin bizi diren.

Eta hemengo aberatsak

orokorrean, 1.000 milioi pertsonak,

zeruaren atariaren gainetik bizi dira, horrela diot,

egunero 80 dolar baino gehiago gastatzen dutelako

kontsumoan.

Baina aipatutakoak 1.000, 2.000, 3.000 milioi dira,

eta jakina, munduan 7.000 milioi pertsonak daude,

orduan 1.000, 2.000, 3.000, 4.000 milioi gehiago egongo dira,

zeintzuk zeruaren eta txirotasunaren atarien artean bizi diren.

Haiek elektrizitatea dute,

baina galdera da, zenbat dute garbitzailea?

Merkatuaren datuak aztertu ditut,

eta aurkitu dut, benetan,

garbitzailea zeruaren ataritik jaitsi egin dela,

eta gaur egun badaude 1.000 milioi pertsona gehiagok

zeintzuk garbiketaren atariren gainetik bizi diren.

(Algarak)

Eta haiek egunero 40 dolar baino gehiago kontsumitzen dituzte.

Hots, 2.000 milioi pertsona horiek garbitzaileetara sarbidea daukate.

Eta gainerako 5.000 milioi horiek.

nola garbitzen dute arropa?

Edo, zehatzagoa izateko,

nola garbitzen dute arropa munduaren emakume gehienek?

Oso lan gogorra delako emakumeentzat.

Haiek horrela, eskuz, garbitzen dute.

Oso lan gogorra eta neketsua da,

eta astero ordu dexente igaro behar dituzte.

Eta, batzuetan, ura urrutik ekarri behar dute

etxean garbitzeko.

Edo arropa urrun eraman behar dute, ur-korrenteraino.

Haiek garbitzailea nahi dute.

Ez dute euren bizitzen hainbeste denbora galdu nahi

lan gogor hori egiten

emankor gutxiko lana.

Eta euren nahia ez da batere desberdina

nire amonak zeukanetik.

Begira ezazue hemen, orain dela bi belaunaldi Suedian

ibaitik ura hartzen zuten,

egurrez berotzen eta eskuz garbitzen.

Aldi berean, haiek garbitzailea nahi dute.

Baina ikasle ekologisteei proposatzen diedanean,

esaten didate: "Ez, mundu osoak ezin du kotxerik ezta garbitzailerik izan"

Nola esango ote diegu emakume horiei

inoiz ez dutela garbitzailerik izango?

Orduan nire ikasleei galdetzen diet ...

Azkenengo 2 urtetan galdera bera egin diet:

"Zenbat ez duzue kotxerik erabiltzen?"

Eta batzuek harro eskuak altxatzen dituzte

eta diote: "Nik ez dut kotxerik erabiltzen"

Eta gero galdera zaila egiten diet:

"Zenbat

garbitzen duzue eskuz prakak eta izarak?"

Ez du inork eskua altxatzen.

Mugimendu ekologistaren amorratuenek ere

garbitzaileak erabiltzen dituzte.

(Algarak)

Beraz, zergatik denok erabiltzen ditugu garbitzaileak

eta jarraituko dugu egiten? Ba al dago zerbait berezirik?

Munduan kontsumitzen den energiari buruz analisia egin behar dut.

Bagoaz.

Hemen 7.000 milioi pertsonak ikusten dira:

airearen pertsonak, garbiketarenak,

bonbilarenak, suarenak.

Hauetako unitate bakoitza

fosil-erregairen zati bat da:

petrolioa, ikatza edo gasa.

Hau da munduko energia eta elektrizitatea.

Mundu osoan 12 zati horiek erabiltzen dira,

eta mila milioi aberatsenek horietako 6 erabiltzen dituzte.

Energiaren erdia mundu polulazioaren zazpirenak erabiltzen du.

Eta hauek, garbitzaileak eskuratzen dituztenek,

baina ez aparagailuz beteriko etxea,

bi erabiltzen dituzte.

Talde honek hiru erabiltzen ditu, bakoitzak bana.

Eta haiek ere elektrizitatea daukate.

Eta hemendik bakoitzak bana ere ez du erabiltzen.

Hau guztiak dira 12 zatiak

Baina ikasle ekologisten

kezka nagusiena, eta arrazoia dute,

geroa da.

Zeintzuk dira joerak? Joerak luzatzen baditugu,

analisi aurreraturik egin gabe 2050. urte arte,

badaude energiaren erabilera handitu dezaketen bi gauzak.

Lehenengo eta behin, populazioaren hazkundea.

Bigarrena, hazkunde ekonomikoa.

Hazkunde demografikoa hemengo txiroen artean gertatuko da,

umeen heriotza-tasa altua daukatelako

eta emakume bakoitzeko seme-alaba asko dauzkatelako.

Eta horrela bi gehiago izango dugu.

baina horrek ez du hein handi batean energiaren erabilera.

Baina hazkunde ekonomikoak sortuko du (energiaren erabilera handitzeak).

Handiena hemen, garatu bidean dauden ekonomietan.

Nik Ekialde Berria deitzen diet.

Zeruaren atarira salto egingo dute.

"Wop!", diote.

Eta Mendebalde Zaharrak izandako hainbeste energia erabiliko dute.

Eta pertsona horiek garbitzaileak nahi dituzte.

Benetan esaten dizuet: Haiek hara joango dira.

Eta erabilitako energia-kantitatea bikoiztuko da.

Espero dugu txiroenak era argi elektrikoa hasiko direla erabiltzen,

eta bi seme-alabetako familiak izatea hazkunde demografikoa gelditu gabe.

Baina energiaren kontsumo orokorra

22 unitateetan handituko da.

Eta 22 unitate horietatik

aberatsenek oraindik gehiengoa erabiliko dute.

Beraz, zer egin behar da?

zeren arriskua,

aldaketa klimatikoaren aukera handia benetazkoa den.

Benetazkoa.

Jakina, energia aldetik eraginkorragoak izan behar izango dira.

Euren portaera, nola edo hala, aldatu behar dute.

Energia berdea ere hasi behar izango dira ekoizten,

askoz energia berdea ere.

Baina pertsona bakoitzeko energia-kontsumo berbera eskuratu arte,

besteei ez liekete ezer esan behar izango

zer egin eta ez.

(Txaloak)

Hemen leku guztietan energia berde eskura dezakegu.

Benetan espero dugu.

Gerorako benetazko erronka da.

Baina ziurta diezazueket Rio-ko favela baten emakumea

garbitzailea nahi duela.

Bera oso pozik dago bere Energia ministrarekin

zeinek guztioi energia ematen zien.

pozik dago berari botoa emateagatik.

Bera da Dilma Rousseff,

izendatu berriko presidentea

munduko demokrazia handinetariko batekoa.

Energia ministroa izatetik presidente izatera.

Demokrazia badago,

pertsonek garbitzaileen alde botoa emango dute.

Benetan maite dituzte.

Eta zein da garbitzaileen magia?

Nire amak magia hori azaldu zidan

lehenengo egunean.

Esan zidan: "Aizu, Hans,

sar dezagun arropa,

eta garbitzaileak lana egingo du.

Eta gu liburutegira joan gaitezke".

Hau da magia hau:

batek arropa sartu,

eta, zer ateratzen da garbitzailetik?

Garbitzailetik liburuak ateratzen dira,

umeentzako liburuak.

Eta nire ama niri ipuinak irakurtzeko gai zen.

Benetan maite zuen. "ABC" nuen.

Horrela hasi nintzen nire irakasle-karrera,

nire ama ipuinak niri irakurtzeko gai zenean,

Eta berarentzako liburuak ere lortu zituen.

Ingelera ikasteko moldatu egin zuen

eta atzerriko hizkuntz bat ikasi zuen.

Eta eleberri asko irakurri zituen,

guztiz eleberri desberdinak.

Guk benetan maite genuen makina hori.

Eta nire amak eta biok esan genuena zen:

"Mila esker, industrializazioa.

Mila esker, altzairu-fabrikak.

Mila esker, energia-estazioak.

Eta mila esker, industria kimikoa

liburuak irakurtzeko denbora emateagatik".

Mila esker

(Txaloak)