< Return to Video

Yunuslar ne kadar zekidir? - Lori Marino

  • 0:07 - 0:12
    1985'de yunusları araştırmak için
    yola çıkan 3 araştırmacı
  • 0:12 - 0:14
    biraz sıkıldı.
  • 0:14 - 0:17
    Eğlenmek için içlerinden biri
    deniz yosunundan yaptığı bir tacı
  • 0:17 - 0:22
    başına koyarak Poseidon taklidi yaptı
    ve sonra tacı okyanusa attı.
  • 0:22 - 0:27
    Ardından, bir yunus başında aynı
    yosundan taçla su yüzeyinde belirdi.
  • 0:27 - 0:29
    Bu tabii ki bir tesadüf olabilirdi.
  • 0:29 - 0:35
    Fakat aynı zamanda yunus
    bilim adamını taklit de ediyor olabilirdi.
  • 0:35 - 0:40
    Çünkü yunuslar yeryüzündeki
    en zeki hayvanlardan biridir.
  • 0:40 - 0:43
    Peki tam olarak ne kadar zekiler?
  • 0:43 - 0:45
    Domuz balıkları ve balinlar gibi,
  • 0:45 - 0:49
    yunuslar 86 farklı türü kapsayan
    ve cetaceanlar olarak bilinen
  • 0:49 - 0:53
    deniz memelileri grubuna aittir.
  • 0:53 - 0:57
    Ve toynaklı hayvanlarla ortak
    bir bağları bulunur.
  • 0:57 - 1:00
    Esasında kara memelileri olan
    ilk cetaceanlar,
  • 1:00 - 1:04
    büyük ve sivri dişli yırtıcılar olarak
  • 1:04 - 1:07
    suya 55 milyon yıl önce girdi.
  • 1:07 - 1:12
    Sonrasında 35 milyon yıl önce
    okyanus ısısındaki bir düşüş
  • 1:12 - 1:15
    avlanmalarını zorlaştırdı.
  • 1:15 - 1:18
    bu engelden sağ çıkan bir grup,
    odontocetler,
  • 1:18 - 1:22
    küçülüp daha körelmiş dişler geliştirdi.
  • 1:22 - 1:25
    Aynı zamanda, beyinleri de büyüyüp daha
    gelişmiş hâle geldi.
  • 1:25 - 1:26
    Bu gelişme
  • 1:26 - 1:29
    onların onların karmaşık sosyal
    ilişkiler kurabilmesine ve
  • 1:29 - 1:32
    ekolokasyonla iletişim kurup yer
    bulmalarına olanak sağladı.
  • 1:32 - 1:33
    Günümüze dönersek,
  • 1:33 - 1:38
    yunusların beyinleri o kadar büyüktür ki
    beyin büyüme oranları
  • 1:38 - 1:42
    ve beyinlerinin ortalama vücutlarına oranı
  • 1:42 - 1:44
    insanlardan sonra sadece ikinci sıradadır.
  • 1:44 - 1:47
    Yunuslar rakiplerini uzaklaştırmak,
    avlanmak ve
  • 1:47 - 1:50
    yavrularını birlikte büyütmek için
    geliştirdikleri sosyal etkileşimleri
  • 1:50 - 1:54
    sayesinde hayatta kalmak için
    evrimleştiler.
  • 1:54 - 1:57
    Örneğin, Florida'da bir grup yunus
  • 1:57 - 2:01
    balık avlamak için benzersiz bir
    iş birliği yaparlar.
  • 2:01 - 2:05
    Bir yunus çamuru kaldırıp
    bariyer örerken, bir diğeri
  • 2:05 - 2:07
    başka yunuslara bölgeye gelip
  • 2:07 - 2:12
    kaçan balıkları yakalamaları için
    sinyal verir.
  • 2:12 - 2:16
    Böyle bir amaca ulaşmak
    ince planlama ve iş birliği gerektirir.
  • 2:16 - 2:21
    Ki bu da, sonuç olarak, bilinçli
    bir iletişim sistemi gerektirir.
  • 2:21 - 2:24
    Yunuslar iletişim metodlarını ve diğer
    yeteneklerini
  • 2:24 - 2:26
    nesilsen nesile aktarırlar.
  • 2:26 - 2:30
    Yunus toplulukları çeşitli selamlaşmalar,
    av stratejileri
  • 2:30 - 2:33
    ve diğer davranışlar gösterirler.
  • 2:33 - 2:38
    Bu türden bir kültürel iletim
    araç kullanınıma kadar varabilir.
  • 2:38 - 2:41
    Avustralya kıyılarında yaşayan
    Sünger Yunus Kulübü takma adlı
  • 2:41 - 2:44
    bir şişe burunlu yunus topluluğu
  • 2:44 - 2:49
    sert mercan resiflerinde avlanırken
    nesilden nesile aktararak
  • 2:49 - 2:52
    burunlarını süngerle kapatmayı öğrendi.
  • 2:52 - 2:55
    Yunuslar dil kavrama özellikleri
    bile gösterdi.
  • 2:55 - 2:58
    İşaret ve ıslıklardan oluşan
    bir dil öğretildiğinde
  • 2:58 - 3:01
    sadece işaretlerin bir anlamı olduğunu
    anlamakla kalmayıp
  • 3:01 - 3:03
    sıralarının da öenmli olduğunu kavradılar.
  • 3:03 - 3:05
    Yani, topu çembere götür ile
    çemberi topa götür
  • 3:05 - 3:08
    arasındaki farkı.
  • 3:08 - 3:12
    Yani insan dilinin iki temel kavramını
    başarılı bir şekilde işleyebiliyorlar:
  • 3:12 - 3:15
    nesne ve olayları temsil eden semboller
  • 3:15 - 3:19
    ve onların yapılanmasını sağlayan
    kelime sıralanışı.
  • 3:19 - 3:23
    Yunuslar aynı zamanda ayna testini
    geçen ender türlerden biridir.
  • 3:23 - 3:28
    Kendilerini ayna karşısında tanıyabilirler
    yani dış görünüşlerinden haberdarlardır.
  • 3:28 - 3:32
    Araştırmalar gösteriyor ki, vücutlarını
    tanımakla kalmayıp kendi düşüncelerine,
  • 3:32 - 3:37
    yani terimsel anlamıyla üstbilişe de
    sahipler.
  • 3:37 - 3:38
    Bir çalışmada,
  • 3:38 - 3:40
    yunusların iki farklı sese aynı,
    farklı veya belirsiz
  • 3:40 - 3:44
    olmak üzere farklı tepki verdikleri
    ortaya çıktı.
  • 3:44 - 3:46
    Tıpki insanlar gibi,
  • 3:46 - 3:49
    bildiklerinin farkında olduklarından ve
  • 3:49 - 3:52
    bu bilgilerden emin olduklarından
  • 3:52 - 3:55
    genellikle zor deneylerde belirsiz
    tepkiler verdiler.
  • 3:55 - 3:57
    Fakat yunuslar hakkında en muhteşem şey
  • 3:57 - 4:01
    empati, fedakârlık ve bağlılık
    hissetmeleridir.
  • 4:01 - 4:05
    Birçok kez yaralı insanları
    nefes alabilmeleri için
  • 4:05 - 4:08
    su üstüne taşımalarından
    anlaşılacağı üzere, türler arası uzanan
  • 4:08 - 4:11
    yaralılara yardım etme
    huyuna sahiptirler.
  • 4:11 - 4:14
    Ve bizler gibi ölülerinin ardından
    yas tutarlar.
  • 4:14 - 4:16
    Bütün bu kanıtları göz önüne
    aldığımzda
  • 4:16 - 4:20
    insanların neden etleri için yunusları
    avladığını,
  • 4:20 - 4:22
    kirlilik ve balıkçılıkla soylarını
    tehlikeye attıklarını
  • 4:22 - 4:26
    veya onları gösteri yapmak için
    kısıtladıklarını merak edebilrsiniz.
  • 4:26 - 4:29
    Asıl soru yunusların zeki veya gelişmiş
    varlıklar olup olmadığı değil
  • 4:29 - 4:32
    insanların onlarla güvende ve özgür
    tutabilmek için
  • 4:32 - 4:36
    yeterince empati kurup kurmadıklarıdır.
Title:
Yunuslar ne kadar zekidir? - Lori Marino
Description:

Dersin tamamını görüntüleyin: http://ed.ted.com/lessons/how-smart-are-dolphins-lori-marino
Yunuslar yer yüzündeki en akıllı hayvanlardan biridir. Beyinlerinin büyüklüğünün vücutlarına oranı insanlardan sonra ikinci gelir. Ama tam olarak ne kadar zekiiler? Lori Marino yunuslar hakkında bazı muhteşem bilgiler veriyor.
Ders:Lori Marino, animasyon: Zedem Medya
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:51

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.