Nie przechodzimy do porządku dziennego. Idziemy z żałobą – dalej.

W prelekcji, która na przemian łamie serce i bawi, pisarka i prowadząca podcasty Nora McInerny dzieli się mądrością o życiu i śmierci, którą poznała będąc w żałobie. Jej szczere podejście do tego, co kiedyś nastąpi, zarówno podnosi na duchu, jak i ogromnie przygnębia. „Pamiętajmy, że osoba w żałobie kiedyś się zaśmieje, czy uśmiechnie. Owszem, będzie żyć dalej. Ale to nie znaczy, że zamknęła poprzedni rozdział” - mówi.

Rok 2014 był dla mnie wielkim rokiem.

Czy mieliście kiedyś taki rok,

taki wielki, naprawdę znaczący rok?

Mój był następujący:

trzeciego października poroniłam.

Dalej ósmego października
mój ojciec zmarł na raka.

Następnie 25 listopada zmarł mój mąż Aron

po trzech latach choroby
na glejaka czwartego stopnia,

czyli innymi słowy na raka mózgu.

Mam "szczęście".

(Śmiech)

Ludzie ciągle mnie gdzieś zapraszają.

Mam bogate życie towarzyskie.

Zazwyczaj gdy mówię
o tym okresie w moim życiu,

najczęstszą reakcją jest dosłownie:

(Wzdycha)

"Nie... Nie mogę sobie tego wyobrazić".

Wydaje mi się, że możesz.

Oczywiście, że możesz.

Nawet myślę, że musisz,

bo pewnego dnia to przytrafi się tobie.

Może nie takie straty,
nie w takiej kolejności i tempie,

ale jak wspominałam, mam "szczęście".

Pewnie zaskoczą was dane,

że wszyscy, których kochacie,
na 100% umrą.

(Śmiech)

Właśnie dlatego przyszliście do TED.

(Śmiech)

(Brawa)

Od tych wszystkich tragedii

zawodowo mówię o śmierci i stracie.

Nie tylko o mojej, bo łatwo
to można podsumować,

ale o stratach i tragediach,
których doświadczyli inni.

Przyznaję, to nisza.

(Śmiech)

To mała nisza i żałuję,
że nie zarabiam więcej, ale...

(Śmiech)

Napisałam kilka książek
podnoszących na duchu,

prowadzę podnoszący na duchu podcast
i małą organizację non-profit.

Staram się zrobić, co się da,

żeby oswoić ludzi z czymś niekomfortowym.

A żałoba jest bardzo niekomfortowa.

szczególnie gdy chodzi o cudzą żałobę.

Częścią mojej pracy
jest prowadzenie grupy,

którą założyłam z Moe, także wdową.

Nazywamy to Klubem Gorących Młodych Wdów.

(Śmiech)

On naprawdę istnieje,
mamy karty członkowskie

i koszulki.

Gdy ktoś bliski umiera, mąż,
żona, dziewczyna, chłopak,

ze ślubem czy bez,

przyjaciele i rodzina zaczną się rozglądać

po znajomych bliższych i dalszych,

aż wreszcie znajdą kogoś
z podobnym doświadczeniem.

A wtedy popchną was ku sobie,

żebyście mogli pogadać
i nie wylewać żali na innych.

(Śmiech)

Tak robimy.

Jest wiele małych grup,

gdzie mężczyźni, kobiety, homoseksualni,
heteroseksualni, ze ślubem czy bez,

mogą porozmawiać o osobach, które odeszły.

Mówią o różnych rzeczach.

Takich, na które może
nie wszyscy są jeszcze gotowi.

Cały wachlarz tematów.

"Mój mąż zmarł dwa tygodnie temu,

a ja nie mogę przestać myśleć
o seksie. Czy to normalne?".

Oczywiście.

"A co jeśli myślę o jednym
z tych Property Brothers?".

To już mniej normalne, ale do przyjęcia.

(Śmiech)

"Gdy jestem w parku i widzę staruszków
trzymających się za ręce,

pary, które są razem od dziesięcioleci...

Patrzę na nich i wyobrażam sobie,

ile razem przeżyli.

Widzę dobre i złe chwile,

kłótnie o wynoszenie śmieci...

Po prostu krew mnie zalewa".

(Śmiech)

To bardzo osobisty przykład.

Większość rozmów,
które prowadzimy w grupie,

jest i po prostu zostanie między nami.

Jednak poruszamy też pewne tematy,

które dla reszty świata,
tego świata obok żałobników,

ale nie dotkniętego żałobą,

naprawdę mogłyby być interesujące.

Jeśli ktoś nie zauważył,

interesują mnie i zajmują
tylko badania nienaukowe.

Poszłam do Klubu Gorących Młodych Wdów

i zapytałam: "Cześć, pamiętacie,
kiedy zmarł wam ktoś bliski?" Pamiętały.

"Pamiętacie, co wam wtedy mówili?".

"O, tak".

"Co było najgorsze?".

Padło dużo komentarzy, wiele odpowiedzi.

Jednak trzy były najczęstsze.

"Zamknij ten rozdział".

Od 2014 roku

wyszłam za mąż ponownie,
za przystojniaka imieniem Matthew,

z którym mamy czwórkę dzieci
w naszej połączonej rodzinie.

Mieszkamy na przedmieściach
Minneapolis, w Minnesocie, USA.

Adoptowaliśmy psa.

(Śmiech)

Jeżdżę minivanem,

w którym drzwi otwierają się same
i nie muszę ich dotykać.

(Śmiech)

Pod każdym "wzglołdem" życie mam dobre.

Nigdy dotąd nie wypowiedziałam
słowa "wzgląd" w ten sposób.

(Śmiech)

Nie wiem, skąd mi się to wzięło.

(Śmiech)

Nigdy nie słyszałam, żeby ktoś tak mówił.

Może tak to powinno się wymawiać,

w końcu język angielski
jest nieobliczalny...

(Śmiech)

Jestem pod wrażeniem każdego,
kto nim się posługuje

zaraz obok języka
mającego sens, dobra robota.

(Śmiech)

Ale pod każdym względem...

(Śmiech)

Pod każdym względem mam dobre życie,
ale nie zamknęłam poprzedniego rozdziału.

Nie zamknęłam rozdziału,
tak bardzo nienawidzę tego powiedzenia

i doskonale rozumiem,
czemu inni też go nienawidzą.

Bo to znaczy, że życie, śmierć
i miłość Arona były tylko chwilami,

które mogę zostawić w przeszłości,
że zapewne powinnam to zrobić.

Gdy mówię o Aronie, bardzo często
używam czasu teraźniejszego.

Zawsze myślałam, że to dziwne.

Później zauważyłam, że każdy tak robi.

Nie dlatego, że temu zaprzeczamy,
czy jesteśmy zapominalscy,

ale dlatego że ci, których
kochaliśmy i straciliśmy

są nadal dla nas obecni.

Jeśli mówię: "Aron jest..."

to dlatego, że on nadal jest.

Nie w sposób, w który był wcześniej,

co było zdecydowanie lepsze,

ani na sposób, jaki próbują
mi wmawiać dewoci.

Nie da się go wymazać,

on jest dla mnie obecny.

Tutaj,

jest dla mnie obecny
we wszystkim, co robię.

W naszym wspólnym dziecku,

trójce innych, które wychowuję,

które nigdy go nie spotkały,
w których nie płynie jego krew,

które są w moim życiu
właśnie dlatego, że miałam Arona

i dlatego, że go straciłam.

Jest obecny w moim małżeństwie z Matthew

bo to życie, miłość i śmierć Arona

zmieniły mnie w kogoś,
kogo Matthew chciał poślubić.

Aron nie został w przeszłości,
on wciąż jest ze mną.

Ja idę z nim dalej.

(Brawa)

Rozsypaliśmy prochy Arona
nad jego ulubioną rzeką w Minnesocie.

Gdy torba była już pusta,

bo po kremacji człowiek
mieści się w plastikowej torbie,

miałam jego prochy na palcach.

Mogłam włożyć je do wody i opłukać,

jednak zamiast tego oblizałam palce.

Tak bardzo nie chciałam utracić go
jeszcze bardziej, niż straciłam.

Tak desperacko chciałam,
żeby na zawsze był częścią mnie.

Oczywiście, że będzie.

Gdy patrzy się na ukochaną osobę,
która zażywa truciznę przez trzy lata,

tylko po to, żeby żyć
z tobą odrobinę dłużej,

to z tobą zostaje.

Gdy patrzysz, jak zdrowa osoba
zamienia się we wrak,

to z tobą zostaje.

Gdy patrzysz na syna,
który nie ma nawet dwóch lat,

który podchodzi do łóżka ojca
ostatniego dnia jego życia,

jak by wiedział,
co nastąpi za kilka godzin,

i mówi: "Kocham cię.
Wszystko załatwione. Pa, pa".

To z tobą zostaje.

Tak samo jak moment, w którym
naprawdę się zakochujesz

w kimś, kto cię rozumie.

Gdy myślisz sobie: "O mój Boże.
Przez cały czas byłam w błędzie.

Miłość to nie konkurs, czy reality show.

To cicha, niewidzialna nić,
która nas łączy,

nawet gdy wokół panuje chaos.

Nawet gdy wszystko się rozpada,
nawet gdy go nie ma".

To z tobą zostaje.

Robiliśmy coś takiego...

miałam zawsze lodowate ręce,
a on był taki ciepły,

więc wkładałam je mu pod koszulkę...

przyciskałam do jego gorącego ciała.

(Śmiech)

On tego nie znosił.

(Śmiech)

ale mnie kochał.

Kiedy umarł, leżałam z nim w łóżku.

Wsunęłam ręce pod niego

i poczułam ciepło.

Nie wiem, czy miałam wtedy zimne ręce,

ale wiedziałam,

że robię tak po raz ostatni.

To wspomnienie zawsze będzie smutne.

To wspomnienie zawsze zaboli.

Nawet jeśli będę miała 600 lat
i będę tylko hologramem.

(Śmiech)

Tak samo jak myśl o naszym
pierwszym spotkaniu wywoła uśmiech.

Żałoba przychodzi razem z pustką

i jest mieszanką wielu różnych emocji.

Poznałam Matthew,
mojego obecnego męża,

który nie lubi, gdy go tak nazywam,

(Śmiech)

chociaż to takie akuratne.

(Śmiech)

Poznałam Matthew i...

słychać było głośne
westchnienie ulgi moich bliskich,

coś jak: "To koniec!

Udało jej się.

Ma swoje szczęśliwe zakończenie,
możemy iść do domu.

Dobrze się spisaliśmy".

Taki scenariusz jest bardzo kuszący,
nawet dla mnie,

myślałam, że może faktycznie
mi się udało, ale nie.

To był nowy rozdział w życiu.

To bardzo dobry rozdział,
kocham cię kochanie,

to bardzo dobry rozdział.

Szczególnie na początku
byłam w zupełnie innej rzeczywistości

lub jak w książkach z lat 80.
"wybierz własną przygodę",

gdzie były dwie podobne fabuły.

Otworzyłam serce dla Matthew,

a mój mózg na to:
"A może pomyślisz o Aronie?

O przeszłości, teraźniejszości,
przyszłości, no pomyśl." Zrobiłam to.

Nagle dwie fabuły się rozeszły.

Zakochanie w Matthew pomogło mi
zrozumieć ogrom tego,

co straciłam, gdy odszedł Aron.

I co równie ważne,

pomogło mi zrozumieć, że miłość do Arona,

żałoba po Aronie,

miłość do Matthew
nie są przeciwnymi siłami.

Są nitkami tego samego wątku.

Są tym samym.

Co by powiedzieli moi rodzice?

Że nie jestem wyjątkowa.

(Śmiech)

Mają czwórkę dzieci, byli szczerzy.

(Śmiech)

Nie jestem, nie jestem wyjątkowa.

Wiem o tym, mam tego pełną świadomość,

że cały czas, codziennie, na całym świecie

dzieją się złe rzeczy.

Cały czas.

Jak już mówiłam, jest zabawnie.

Jednak złe rzeczy się zdarzają,

ludzie doświadczają ogromnych
i traumatycznych strat każdego dnia.

Jako część mojej pracy

prowadzę ten dziwny podcast,

w którym czasem rozmawiam z ludźmi

o tym, co najgorszego
spotkało ich w życiu.

Czasem to utrata kogoś, kogo kochali

kilka dni, tygodni, lat, dekad temu.

Ludzie, z którymi prowadzę wywiad,

nie zamykają się wokół tej straty,

ona nie jest w centrum ich życia.

Oni żyją dalej, ich świat się nadal kręci.

Rozmawiają ze mną, osobą nieznajomą,

o tych, których kochali, którzy odeszli,

dlatego, że te doświadczenia

zostają w nas tak samo, jak te dobre.

Tak samo trwale.

Na długo po ostatnich kondolencjach

czy ostatnim ciepłym posiłku.

Gdy ludzie wokół nas
przeżywają szczęście i cuda,

nie mówimy im:
"zamknij ten rozdział, żyj dalej".

Nie wysyłamy gratulacji
z okazji narodzin dziecka,

żeby pięć lat później myśleć sobie:
"Kolejne urodziny? Dajcie sobie spokój".

(Śmiech)

Tak, wiemy, on ma pięć lat.

(Śmiech)

Super.

(Śmiech)

Ale rozpacz to podobna rzecz

jak zakochanie, narodziny dziecka,
czy oglądanie "Prawa Ulicy" na HBO.

Nie pojmiesz tego,
dopóki tego nie przeżywasz.

Gdy to ci się przytrafi,
jeśli to twoja miłość lub dziecko,

kiedy to twoja żałoba, gdy siedzisz
w pierwszym rzędzie na pogrzebie,

wtedy rozumiesz.

Rozumiesz że to, czego
doświadczasz nie jest chwilą,

to nie kość, która się zrośnie,

tylko coś chronicznego.

Coś nieuleczalnego.

To nie koniec życia,
mimo że się tak może wydawać.

A skoro nie da się się przed tym uchronić,

to co można zrobić?

Co innego można zrobić
poza przypomnieniem sobie,

że pewne zdarzenia są nieuchronne,

i że nie wszystkie rany się wyleczą?

Potrzebujemy siebie, żeby pamiętać,

pomóc sobie pamiętać.

Pamiętać, że rozpacz jest
wielowymiarowym uczuciem.

Że będziemy smutni, szczęśliwi,
zrozpaczeni, ale też będziemy mogli kochać

w tym samym tygodniu, roku, oddechu.

Pamiętajmy, że osoba w żałobie
kiedyś się zaśmieje, czy uśmiechnie.

Jeśli ma na tyle szczęścia,
to znajdzie nową miłość.

Owszem, te osoby żyją dalej.

Ale to nie znaczy,
że zamknęły poprzedni rozdział.

Dziękuję.

(Brawa)