Vì sao việc gắn mác "năng khiếu" cho học sinh lại không có tác dụng

Khi lên 5 tuổi, Ava Echard đã làm một bài kiểm tra để vào một chương trình tuyển chọn năng khiếu. Tham gia chương trình mang đến cho Ava nhiều cơ hội thú vị, nhưng cũng khiến cô tự hỏi: điều gì khiến mình trở nên "đặc biệt" và tại sao sự đặc biệt này lại được xác định ở độ tuổi sớm đến thế? Giờ khi đang học trung học, Ava đặt câu hỏi liệu cái mác "năng khiếu" của cô liên quan đến việc được nuôi dạy trong điều kiện thuận lợi hơn là khả năng thiên bẩm. Trong bài nói chuyện của mình, Ava giải thích tại sao nhà trường nên xem xét mối quan hệ giữa tự nhiên và nuôi dưỡng, và tập trung nhiều hơn vào việc tôn vinh nhiều loại trí thông minh tồn tại nơi các học sinh.

Khi lên 5 tuổi,

tôi được đưa vào một căn phòng nhỏ
và được cho giải một loạt câu đố.

Cả người phụ trách và bố mẹ tôi
đều cam đoan rằng đó chỉ để cho vui

không có ý nghĩa gì cả;

nhưng cha mẹ tôi thầm nghi ngờ,
thậm chí, hy vọng rằng tôi sẽ làm tốt,

vì biết những lợi thế mà việc làm tốt
bài test sẽ mang lại cho tôi.

Tôi chỉ mơ hồ hiểu
một bài kiểm tra là gì vào thời điểm đó,

và càng không hiểu cách mà
những câu, hình dạng và con số đó

sẽ định hướng cho cuộc đời mình.

8 năm sau, một nhóm nhỏ
những đứa trẻ tập trung quanh bàn,

bị tách ra khỏi lớp trong khi
những đứa khác vẫn ở trong lớp,

ngơ ngác về cuộc gặp này.

Từ khi làm tốt bài kiểm tra đó,
chúng tôi gặp nhau vài lần một tuần.

Nhiều trường có loại chương trình này,

nhưng chương trình của tôi gọi là
Giáo dục Tài năng & Năng khiếu,

nghĩa là chúng tôi đã làm tốt
bài kiểm tra và được xem là giỏi hơn tuổi.

Nhưng điều đó nghĩa là gì cơ chứ?

Nghe có vẻ giống như
bạn được tặng một món quà,

và món quà đó chỉ là bộ óc
khá đặc biệt của bạn.

Tuy nhiên, vào hôm đó, tôi đã lo sợ hơn,

vì bài học của chúng tôi là
viết bài nói TED-Ed của riêng mình,

tôi quyết định viết bài

về các vấn đề trong nhóm nhỏ
của chúng tôi, hay là “nhóm năng khiếu".

Tôi chuẩn bị tinh thần
cho phản ứng dữ dội.

Tuy nhiên, khi đứng dậy
đọc bài luận của mình với nhóm,

tôi nhận thấy những đôi mắt
sáng lên và long lanh bất ngờ.

Chúng tôi chia sẻ về việc
được đưa vào chương trình năng khiếu

đã thay đổi cuộc sống
chúng tôi như thế nào.

Về cách chúng tôi được đưa vào
nhóm “trẻ thông minh”,

bị buộc lại gần nhau,
bị xem xét mọi lỗi lầm

và bị buộc phải sống
theo cái mác “năng khiếu”

dù chúng tôi không cảm thấy
khác biệt với người khác đến thế.

Về cách những kỳ vọng
đặt vào chúng tôi khi còn nhỏ

đã dẫn đến âu lo và cầu toàn
trong đời chúng tôi.

Cách mỗi thất bại
trở nên nặng nề hơn

vì chúng tôi được cho là
đặc biệt từ bên trong.

Chúng tôi phải là người chiến thắng
trong giáo dục năng khiếu.

Theo Hiệp hội Quốc gia
Dành cho Trẻ em năng khiếu,

có 3 đến 5 triệu học sinh được đưa vào
chương trình giáo dục kiểu này.

Tôi được đưa vào hệ thống này
ở trường mẫu giáo,

khi trải qua bài kiểm tra IQ đó.

Nhưng tại sao lại là tôi?

Có lẽ nó liên quan đến hoàn cảnh đời tôi
hơn là chính tôi.

Tôi có cha mẹ nuôi dưỡng tốt,
đảm bảo tôi được chăm sóc y tế đúng cách,

đảm bảo tôi sống ở một khu dân cư tốt
và thường đọc sách cho tôi.

Và thế là đến mẫu giáo,
tôi đã đi trước người khác.

Còn những đứa trẻ
không có bố mẹ như tôi thì sao?

Còn những đứa trẻ có hoàn cảnh
rất khác tôi thì sao?

Có vẻ như chủng tộc và mức thu nhập
có tác động mạnh mẽ

đến việc một đứa trẻ được học
chương trình năng khiếu hay không.

Trong số các hộ gia đình có thu nhập thấp,
chỉ có 10% học sinh người Mỹ gốc Phi

và 14% học sinh Latin có thể
đọc thành thạo khi vào lớp 3.

Ngay cả khi điều chỉnh
theo thu nhập,

chỉ có 14% học sinh người Mỹ gốc Phi
và 58% học sinh da trắng

có thể đọc thành thạo khi vào lớp 3.

Chính trong thời gian này, trẻ em
được phân loại để giáo dục năng khiếu,

thời điểm mà khả năng thiên bẩm
quyết định cơ hội của chúng đến hết đời.

Nhưng sẽ ra sao nếu như
khả năng được cho là thiên bẩm này

lại liên quan nhiều hơn
đến hoàn cảnh sống?

Chính vì điều này mà những người bắt đầu
với xuất phát điểm kém sẽ ở lại phía sau.

Hóa ra tôi hồi mẫu giáo có thể
không đặc biệt hơn bạn cùng lứa.

Tôi được nuôi dưỡng
trong một môi trường lạc quan,

Tôi là người da trắng,
và được dạy đọc chữ ở nhà.

Nhưng nếu như việc tôi thể hiện tốt

chỉ là vì bố mẹ đặt kỳ vọng cao

và cho tôi công cụ
để đáp ứng nó thì sao?

Chương trình năng khiếu hoạt động dựa trên
niềm tin rằng trí thông minh là cố định.

Khoảng 6% tổng số học sinh trường công
được xếp vào hệ thống này.

Nhưng trí thông minh
được thu hẹp hay mở rộng

tuỳ vào những thách thức
mà chúng ta tìm kiếm cho chính mình.

Trí thông minh được thể hiện
dưới nhiều hình thức.

Trí thông minh có thể là âm thầm.

Ta đã quá tập trung vào trí thông minh
mà bỏ qua nhiều đặc điểm quan trọng khác:

sự tò mò, óc sáng tạo, lòng kiên trì.

Cuối cùng, việc bị đặt vào chiếc hộp
gắn mác "năng khiếu"

dẫn đến sự mất niềm tin
vào khả năng tự học hỏi

và sau hết, khả năng
định hình cuộc sống của chúng ta.

Vậy làm thế nào để phát triển hệ thống
giáo dục khuyến khích tất cả học sinh,

thay vì tách chúng ra dựa trên định nghĩa
hạn hẹp của ta về trí thông minh?

Ta có thể bắt đầu tin tưởng các em

bằng cách giao cho chúng
các dự án cá nhân trong lớp theo sở thích

và chào đón những sở thích không gắn với
một chương trình giảng dạy nâng cao.

Ta có thể ngừng đưa trẻ vào chương trình
năng khiếu những năm đầu tiểu học,

khi năng lực dễ bị tổn thương nhất
bởi sự khác biệt thu nhập và môi trường.

Ta có thể đầu tư cho
các chương trình sau giờ học

để khám phá các ứng dụng thực tế
và các chủ đề nâng cao.

Và nhất là, ta có thể cho trẻ
thời gian và không gian để khám phá.

Và thưa các phụ huynh và giáo viên,

sẽ ra sao nếu ta xem vai trò của mình
là thúc đẩy sự tò mò, đồng cảm và sáng tạo

thay vì chỉ xác định
liệu trẻ có năng khiếu hay không?

Sẽ ra sao nếu ta chỉ cho trẻ cách
phát triển tiềm năng thay vì gắn mác?

Sẽ ra sao nếu thay vì chỉ xác định
những trẻ có năng khiếu,

ta dành chỗ cho tất cả.

Những trẻ đang vật lộn
với danh tính của mình,

những trẻ thách thức
tiêu chuẩn của chúng ta,

những trẻ sáng tạo, đầy đam mê

cho chúng thấy, với năng khiếu riêng,
chúng có thể định hình lại thế giới.

Xin cảm ơn.