Het zoeken naar dinosaurussen toonde me onze plaats in het universum

Wat gebeurt er als je een dinosaurus ontdekt? Paleontoloog Kenneth Lacovara vertelt over zijn opgraving van Dreadnoughtus - een 77 miljoen jaar oude sauropode die zo groot was als een huis van twee verdiepingen en zo zwaar als een jumbojet -- en bedenk hoe ongelooflijk onwaarschijnlijk het is dat een klein zoogdier dat leefde in de spleten van de dinosauruswereld kon evolueren tot een denkend wezen dat in staat is deze prachtige dieren te begrijpen. Vier samen met hem de geologische geschiedenis van de aarde en denk na over onze plaats in de diepe tijd.

Hoe vind je een dinosaurus?

Klinkt onmogelijk, niet?

Dat is het niet.

Het antwoord is gebaseerd op een formule
die alle paleontologen gebruiken.

Ik vertel je het geheim.

Zoek eerst rotsen van de juiste ouderdom.

Ten tweede moeten die rotsen
sedimentair gesteente zijn.

En ten derde moeten de lagen
van die rotsen natuurlijk dagzomen.

Dat is het.

Vind die drie dingen en ga er naartoe,

dan is de kans groot
dat je er fossielen vindt.

Laat me deze formule wat beter uitleggen.

Organismen bestaan alleen
in bepaalde geologische intervallen.

Dus moet je rotsen
van de juiste ouderdom vinden,

afhankelijk van wat je interesses zijn.

Als je trilobieten wil,

moet je de heel, heel oude rotsen
van het Paleozoïcum vinden -

rotsen tussen een half miljard
en een kwart miljard jaar oud.

Wil je dinosauriërs,

zoek dan niet in het Paleozoïcum,
daar zal je ze niet vinden.

Zij waren nog niet geëvolueerd.

Je moet dan de jongere rotsen
van het Mesozoïcum vinden

en in het geval van de dinosaurussen

tussen 235 en 66 miljoen jaar geleden.

Nu is het vrij gemakkelijk om stenen
van de juiste leeftijd te vinden,

omdat de Aarde, nogal ruwweg,

geologisch in kaart is gebracht.

Dit is hard verkregen informatie.

De geschiedenis van de Aarde
ligt beschreven in de rotsen.

Hoofdstuk na hoofdstuk:

de oudste pagina’s onderaan,
de jongste bovenaan.

Als het zo makkelijk was,
zouden geologen blij zijn.

Dat is het niet.

De bibliotheek van de Aarde is oud.

Ze heeft geen bibliothecaris
om ze te ordenen.

Werkend over lange tijdsperioden

gooien talloze geologische processen

die rotsen op alle mogelijke
manieren door elkaar.

De meeste pagina's worden vernietigd
kort nadat ze geschreven werden.

Sommige pagina’s werden overschreven

en werden moeilijk
te ontcijferen palimpsesten

van lang vervlogen landschappen.

Pagina's opgeborgen
onder het oprukkende zand van de tijd

zijn nooit echt veilig.

In tegenstelling tot de Maan --
onze dode, rotsachtige metgezel --

leeft de Aarde, kloppend
met creatieve en destructieve krachten

die haar geologische
stofwisseling aandrijven.

Maanrotsen meegebracht
door de Apollo-astronauten

zijn vrijwel zo oud als het zonnestelsel.

Maanrotsen zijn voor altijd.

Aarderotsen zijn daarentegen blootgesteld
aan de gevaren van een levende lithosfeer.

Ze hebben allemaal te lijden

aan een combinatie
van verminken, samendrukken,

plooien, scheuren, schroeien en bakken.

Daarom zijn de volumes
van de geschiedenis

van de Aarde onvolledig
en door elkaar gegooid.

De bibliotheek is enorm en prachtig --

maar vervallen.

Het was die uitgerafelde complexiteit
in de rotsengeschiedenis

die de betekenis ervan
tot voor kort verborgen hield.

De natuur hield geen catalogus bij
voor geologen --

die moest worden uitgevonden.

Vijfduizend jaar nadat de Sumeriërs

hun gedachten leerden
vastleggen op kleitabletten,

bleven de volumes van de Aarde
ondoorgrondelijk voor de mens.

We waren geologisch analfabeet,

ons niet bewust van de ouderdom
van onze eigen planeet

en onwetend van onze verbinding
met de diepe tijd.

Het was pas in het begin
van de 19e eeuw

dat onze oogkleppen werden verwijderd,

eerst door de publicatie
van James Huttons 'Theorie van de Aarde'

waarin hij ons vertelde dat de Aarde
geen spoor van een begin

of een einde laat zien.

Daarna, met het drukken van de kaart
van Brittannië door William Smith,

de eerste geologische kaart
voor het hele land,

die ons voor het eerst vertelde

waar je bepaalde
gesteenten mocht verwachten.

Daarna kon je dingen zeggen als:

"Daar zitten we in het Juratijdperk",

of: "Over die heuvel
zitten we in het Krijt."

Als je trilobieten wilt,

neem dan een goede geologische kaart

en ga naar de rotsen van het Paleozoïcum.

Als je dinosaurussen wilt, zoals ik,

moet je naar de rotsen van het Mesozoïcum.

Een fossiel kan zich alleen
in sedimentair gesteente vormen,

een rots ontstaan uit zand en modder.

Je gaat geen fossiel vinden

in door magma gevormd
stollingsgesteente, zoals graniet,

of in een metamorf gesteente
dat verhit en geperst werd.

En je moet naar een woestijn.

Niet omdat de dinosaurussen
vooral in woestijnen leefden.

Zij leefden op elke landmassa

en in elke denkbare omgeving.

Je moet naar een plek
die vandaag een woestijn is,

een plaats waar de rotsen niet te zeer
door planten overgroeid zijn,

en een plek waar de erosie altijd weer

nieuwe beenderen
aan de oppervlakte brengt.

Dus zoek je die drie dingen:

rotsen van de juiste leeftijd,

die sedimentaire gesteenten
zijn in een woestijn.

Eenmaal daar loop je rond

totdat je een bot
uit een rots ziet steken.

Hier is een foto die ik nam
in het zuiden van Patagonië.

Elk steentje dat je hier ziet

is een stukje dinosaurusbot.

Eenmaal op de juiste plek,

is het geen kwestie
óf je fossielen zult vinden;

je zult fossielen vinden.

De vraag is: zal je iets
wetenschappelijk belangrijks vinden?

Om je daarbij te helpen, voeg ik
een vierde deel toe aan onze formule.

Dat is dit:

blijf zo ver mogelijk
van andere paleontologen vandaan.

(Gelach)

Het is niet dat ik
andere paleontologen haat.

Wanneer je gaat naar
een relatief onontgonnen plek,

vind je niet alleen makkelijker fossielen,

maar ook eerder iets
nieuws voor de wetenschap.

Dat is mijn formule voor
het vinden van dinosaurussen,

en die heb ik
over de hele wereld toegepast.

In de zuidelijke zomer van 2004

ging ik naar onderaan Zuid-Amerika,

naar Patagonië, Argentinië,

om te zoeken naar dinosaurussen:

een plek die terrestrische sedimentaire
rotsen van de juiste leeftijd had,

in een woestijn,

op een plaats nauwelijks bezocht
door paleontologen.

En we vonden dit.

Dit is een femur,
een dijbeen van een gigantische,

plantenetende dinosaurus.

Dat bot is 2,2 meter lang.

Dat is meer dan zeven voet lang.

Maar het was een geïsoleerd geval.

We groeven en groeven en groeven,
maar er was geen ander bot rondom.

Maar het scherpte onze honger
om volgend jaar terug te komen.

En op de eerste dag
van het volgende veldseizoen

vond ik dit: nog dijbeen van twee meter,

alleen dit keer niet geïsoleerd,

maar samen met 145 andere beenderen

van een gigantische planteneter.

En na nog drie harde,
echt brute veldseizoenen,

zag de vindplaats er zo uit.

En daar zie je mij met de staart
van dat grote beest om me heen gedrapeerd.

De reus die in dit graf lag,
de nieuwe soort dinosaurus,

noemden we 'Dreadnoughtus schrani'.

Dreadnoughtus mat
26 m van snuit tot staart.

Zijn schofthoogte was tweeënhalve etage,

en nog levend zou hij
65 ton hebben gewogen.

Mensen vragen me wel eens:
"Was Dreadnoughtus groter dan een T-rex?”

Antwoord: acht of negen keer een T-rex.

Een van de echt leuke dingen
aan paleontoloog zijn,

is dat je een nieuw gevonden soort
zelf een naam mag geven.

Ik vond het altijd al een schande

dat deze enorme,
plantenetende dinosaurussen

te vaak werden afgeschilderd

als passieve, logge vleesbergen
in het landschap.

(Gelach)

Dat zijn ze niet.

Grote herbivoren kunnen
agressief en territoriaal zijn --

met een nijlpaard, een neushoorn
of een waterbuffel speel je niet.

Bizons in Yellowstone verwonden veel
meer mensen dan grizzly beren.

Kan je je een grote stier,
een Dreadnoughtus van 65 ton,

voorstellen in het broedseizoen

terwijl hij zijn territorium verdedigt?

Dat dier zou ongelooflijk
gevaarlijk zijn geweest,

een bedreiging voor alles errond,
en zelf niets te vrezen hebben gehad.

Vandaar de naam: 'Dreadnoughtus'

of 'vreest niets'.

Om zo groot te worden,

moet een dier als Dreadnoughtus

een toonbeeld
van efficiëntie zijn geweest.

Die lange nek en lange staart hielpen
warmte kwijtraken aan het milieu,

om de temperatuur passief te regelen.

En die lange hals was ook
een superefficiënte eetmachine.

Dreadnoughtus kon op één plek
staan en met die nek

een grote hoeveelheid vegetatie bereiken,

tienduizenden calorieën innemen,
en er heel weinig verbruiken.

Deze dieren evolueerden naar
een buldog-achtige wijdbeense houding,

waardoor ze een enorme
stabiliteit verkregen,

want als je 65 ton weegt en letterlijk
zo groot bent als een huis,

wordt omvallen bestraft met de dood.

Ja, deze dieren zijn groot en sterk,

maar zo’n klap komen ze niet te boven.

Als D. omvalt, breken
zijn ribben en doorboren ze zijn longen.

Organen barsten.

Als je een grote 65-ton D. bent,

mag je tijdens je leven niet omvallen
-- niet ééns.

Toen dit Dreadnoughtuskarkas
hier werd begraven

en ontvleesd door een groot aantal
bacteriën, wormen en insecten,

ondergingen zijn botten
een korte metamorfose,

wisselden moleculen uit met grondwater

en gingen ze steeds meer
op het omringende gesteente lijken.

Naarmate zich laag na laag
sediment opstapelde,

nam de druk van alle kanten toe,
als een stenige handschoen

wiens stevige en duurzame grip

elk bot omsloot
in een stabiliserende omhelzing.

En dan kwam het lange ...

niets.

Tijdperk na het tijdperk van hetzelfde,

een schier oneindig
aantal niet-gebeurtenissen.

Al die tijd lag het skelet
eeuwig en onveranderlijk

in perfect evenwicht in zijn stenen graf.

Ondertussen ontvouwde zich
de geschiedenis van de Aarde.

De dinosaurussen zouden nog eens
12 miljoen jaar regeren

voordat hun hegemonie werd vernietigd
in een vurige apocalyps.

De continenten dreven af.
De zoogdieren kwamen op.

De IJstijd kwam.

En dan evolueerde in Oost-Afrika

een weinig belovende soort apen
het rare kunstje van bewust denken.

Deze intelligente primaten
waren niet bijzonder snel of sterk.

Maar ze blonken uit in rondtrekken

en in een opmerkelijke diaspora

die zelfs de territoriale verovering
van de dinosauriërs overtreft,

verspreidden ze zich over de hele planeet,

elk ecosysteem dat ze tegenkwamen
onder de voet lopend.

Maar onderweg vonden ze cultuur,
metaalbewerking, schilderkunst,

dans, muziek

en wetenschap uit.

Raketten zouden uiteindelijk
twaalf bijzonder uitmuntende apen

naar het oppervlak van de Maan brengen.

Met 7 miljard rondlopende
Homo sapiens op de planeet,

was het misschien wel onvermijdelijk

dat één van hen uiteindelijk
terecht zou komen

bij het graf van deze prachtige titaan

onder de badlands van Zuid-Patagonië.

Ik was die aap.

En daar, alleen in de woestijn,

ontging het me niet

dat de kans van één individu
om te belanden in het fossiele verslag

verwaarloosbaar klein is.

Maar de Aarde is heel erg oud.

En gegeven genoeg tijd

wordt het onwaarschijnlijke
waarschijnlijk.

Dat is de magie
van het geologische verslag.

Daarom laten talrijke wezens die leven
en sterven op een oude planeet

een immens aantal fossielen na,

elk een klein wonder,

maar collectief, onvermijdelijk.

Zesenzestig miljoen jaar geleden
trof een asteroïde de aarde

en veegde de dinosaurussen weg.

Dit kon evengoed niet gebeurd zijn.

Maar we hebben maar één geschiedenis,
en wel degene die we hebben.

Maar deze bepaalde werkelijkheid
was niet onvermijdelijk.

De kleinste verstoring van die asteroïde
ver van de Aarde

zou haar onze planeet
met een ruime marge hebben doen missen.

Deze lotsbepalende rampdag
waarop de dinosauriërs werden uitgewist

en het podium klaargemaakt
voor onze moderne wereld,

had niet hoeven plaatsvinden.

Het kon gewoon
een andere dag zijn geweest -

een donderdag, misschien -

een van de 63 miljard dagen
die de dinosauriërs reeds hadden genoten.

Maar in de loop van de geologische tijd,

zullen onwaarschijnlijke,
bijna onmogelijk evenementen

zich zeker voordoen.

Langs het pad van onze wormachtige,
Cambrische voorouders

naar opgetutte primaten,

leidden ontelbare splitsingen ons
naar deze zeer bijzondere realiteit.

De botten van Dreadnoughtus lagen
77 miljoen jaar lang onder de grond.

Wie had gedacht

dat één enkel spitsmuisachtig zoogdier

wonend in de spleten
van de dinosauruswereld

zou uitgroeien tot levende wezens

in staat tot karakteriseren en begrijpen

van de dinosaurussen
die ze moeten gevreesd hebben?

Ik stond eens bij de bron
van de Missouristroom...

wijdbeens eroverheen.

Daar is ze niets meer
dan een kabbelend beekje

dat ontspringt
uit een rots in een weiland,

hoog in de Bitterroot Mountains.

De beek ernaast
loopt een paar honderd meters

en mondt uit in een kleine vijver.

Die twee stromen --
ze zien er identiek uit.

Maar een is een anoniem stroompje water

en de andere is de Missouri.

Daal nu af naar
de monding van de Missouri,

in de buurt van St. Louis,

en het is vrij duidelijk
dat die stroom iets betekent.

Maar ga omhoog in de Bitterroots
en kijk naar de Missouri.

Vooruitblikkend zal de mens
hier niets bijzonders in zien.

Ga nu terug naar het Krijt

en kijk naar onze kleine,
poezelige voorouders.

Je zou nooit raden

dat ze ooit iets speciaals zouden worden,

en waarschijnlijk zouden ze
het ook niet zijn geworden

zonder die vervelende asteroïde.

Maak nu duizend keer
meer werelden en zonnestelsels

en laat ze hun gang gaan.

Je zal nooit hetzelfde resultaat krijgen.

Zonder twijfel
zouden die werelden geweldig,

verbazingwekkend onwaarschijnlijk zijn,

maar zij zouden niet onze wereld
en onze geschiedenis zijn.

We hadden een oneindig
aantal geschiedenissen kunnen hebben.

We kregen er één, en wow,
was dat nu even een goede.

Dinosaurussen
zoals Dreadnoughtus bestonden echt.

Zeemonsters
zoals de Mosasaurus waren er echt.

Libellen met de spanwijdte
van een adelaar

en pissebedden met de lengte van een auto

hebben echt bestaan.

Waarom de studie van dat oude verleden?

Want het geeft ons perspectief

en brengt ons nederigheid bij.

De dinosaurussen stierven
in 's werelds vijfde massa-extinctie,

uitgeroeid in een kosmisch ongeluk
zonder eigen schuld.

Ze zagen het niet aankomen,
en ze hadden geen keus.

Wij, aan de andere kant, kunnen kiezen.

En de aard van de fossiele vondsten
vertelt ons

dat onze plaats op deze planeet

zowel precair als potentieel vluchtig is.

Op dit moment veroorzaakt
onze soort een milieuramp

van geologische proporties,
die zo breed en ernstig is

dat we haar met recht
het zesde uitsterven noemen.

Maar in tegenstelling
tot de dinosaurussen,

kunnen wij het zien aankomen.

En in tegenstelling
tot de dinosaurussen,

kunnen we er iets aan doen.

Die keuze is aan ons.

Dank je.

(Applaus)