Jacqueline Novogratz o wychodzeniu z ubóstwa

Jacqueline Novogratz opowiada przejmującą historię o spotkaniu z Jane, byłą prostytutką ze slumsów w Nairobi, która chciała przezwyciężyć biedę, zostać lekarzem i wyjść za mąż. Jej marzenia spełniły się w sposób przez nią nieoczekiwany.

Od ponad 20 lat zajmuję się tematem ubóstwa.

Paradoksalnie najtrudniejszym problemem jest

zdefiniowanie tego słowa. Co ono oznacza?

Często naszym kryterium jest dolar --

ludzie, którzy zarabiają mniej niż dolara lub dwa dziennie.

Jednak złożoność problemu każe nam postrzegać dochód

jako jedną z wielu zmiennych.

Tak na prawdę bowiem chodzi o możliwość wyboru

i brak wolności.

Miałam okazję doświadczyć czegoś, co pogłębiło

moje rozumienie biedy.

Działo się to w Kenii.

Byłam z koleżanką, fotografką Susan Meiselas,

w slumsach Mathare Valley.

To jedne z najstarszych slumsów w Afryce.

Leżą ok. 5 km od Nairobi,

są długie na 1,5 km i szerokie na 0,3 km.

Żyje tam ponad pół miliona ludzi

stłoczonych w ciasnych budkach,

wynajmowanych z pokolenia na pokolenie,

po 8 lub 10 osób w jednym pokoju.

Miejsce znane z prostytucji, przemocy, narkotyków.

Trudno tam dorastać.

Kiedy szłyśmy wąskimi uliczkami,

nie dało się nie wejść

w ścieki i śmieci leżące wzdłuż domów.

Ale nie dało się też nie zauważyć

żywotności tych ludzi,

ich aspiracji i ambicji.

Kobiet, które myły dzieci, prały i suszyły im ubranka.

Poznałam jedną z nich, Mamę Rose,

która od 32 lat wynajmuje malutką budkę

i mieszka tam z siódemką dzieci.

Czworo śpi na podwójnym łóżku,

a troje na ziemi i na linoleum.

Mogą chodzić do szkoły, bo matka sprzedaje wodę,

mydło i chleb w małym sklepiku wewnątrz domu.

To było dzień po zaprzysiężeniu prezydenta.

Dostrzegłam, że Mathare ma jednak kontakt ze światem.

Widziałam na ulicy dzieci,

które krzyczały: "Obama to nasz brat!"

Wtedy ja na to: "Obama to też mój brat, więc i wy jesteście moimi braćmi."

Patrzyły zdziwione, a potem przybijały mi piątkę.

Tam spotkałam Jane.

Poruszyła mnie dobroć i delikatność wypisana na jej twarzy.

Poprosiłam, by opowiedziała mi swoją historię.

Zaczęła od swych marzeń. Powiedziała: "Miałam dwa marzenia.

Pierwsze - by zostać lekarzem,

a drugie - by poślubić dobrego człowieka,

który byłby ze mną i z moją rodziną.

Moja matka wychowywała mnie sama

i nie było jej stać na opłacenie mi szkoły.

Porzuciłam więc pierwsze marzenie i skoncentrowałam się na drugim".

Wyszła za mąż w wieku 18 lat i szybko urodziła dziecko.

Kiedy skończyła 20 lat, zaszła w ciążę z drugim dzieckiem,

jej matka umarła, a mąż ją zostawił -- ożenił się z inną.

Była więc znów w Mathare bez dochodu, umiejętności, pieniędzy.

W końcu została prostytutką.

Nie wyglądało to tak, jak sobie możemy wyobrażać.

Szła nocą do miasta z około 20 dziewczętami

w poszukiwaniu pracy i czasami wracała z kilkoma szylingami,

a czasami z niczym.

Mówiła mi: "Bieda nie była taka zła. Najgorsze w tym wszystkim

było upokorzenie i wstyd".

W roku 2001 jej życie się zmieniło.

Koleżanka powiedziała jej o organizacji Jamil Bora,

która pożycza pieniądze niezależnie od stopnia ubóstwa,

o ile ma się jakiś wkład z własnych oszczędności.

Przez rok więc zaoszczędziła 50 dolarów

i pożyczyła pieniądze, a po pewnym czasie kupiła maszynę do szycia.

Zaczęła szyć.

I tak rozpoczęło się jej obecne zajęcie:

chodzi na rynek z odzieżą używaną,

gdzie za 3 dolary i 25 centów kupuje stare suknie balowe.

Może niektóre z waszych.

Ozdabia je na nowo falbanami i wstążkami

i tworzy strojne kreacje, które sprzedaje kobietom

na 16 urodziny ich córek lub Pierwszą Komunię --

na ważne okazje w życiu, które ludzie obchodzą

niezależnie od statusu majątkowego.

I robi dobry interes. Obserwowałam ją,

gdy sprzedawała, chodząc ulicami. Zanim się spostrzegłam,

zebrał się wokół niej tłum kobiet, które kupowały suknie.

Myślałam, patrząc, jak sprzedaje ubrania

i ręcznie robioną biżuterię,

że teraz Jane zarabia więcej niż 4 dolary dziennie,

więc według wielu definicji nie jest już biedna.

Jednak wciąż mieszka w Mathare Valley.

Nie może się wyprowadzić.

Żyje wśród tego braku stabilizacji.

W styczniu podczas zamieszek na tle etnicznym

wypędzono ją z domu i musiała szukać

nowego mieszkania.

Jamil Bora to rozumie. I rozumie,

że gdy mówimy o ubóstwie,

musimy patrzeć na ludzi w każdej sytuacji materialnej.

Z funduszów organizacji takich jak Acumen

oraz z długoterminowych kredytów i inwestycji,

buduje więc niskobudżetowe domy

godzinę drogi od centrum Nairobi.

Zaprojektowano je z myślą o klientach

takich jak Jane,

z naciskiem na odpowiedzialność i sumienność.

Jane musi dać 10 procent hipoteki --

całej ceny mieszkania, około 400 dolarów z oszczędności.

Wtedy dostosowują jej opłaty do tego, co płaciła jako czynsz w slumsach.

Za kilka tygodni jej rodzina będzie jedną

z 200 rodzin, które się tam wprowadzą.

Zapytałam ją, czy się czegoś boi,

czy będzie tęsknić za czymś z Mathare,

a ona na to: "Czego miałabym się bać,

po tym, co mnie spotkało?

Mam HIV. Przeszłam już wszystko.

Za czym miałabym tęsknić?

Za przemocą lub narkotykami? Za brakiem prywatności?

Za obawą, czy moje dzieci wrócą do domu wieczorem?"

Powiedziała: "Dasz mi 10 minut,

to się spakuję".

Zapytałam: "Co z Twoimi marzeniami?"

A ona na to: "Wiesz,

moje marzenia różnią się od tych, które miałam jako mała dziewczynka.

Kiedy o tym myślę, widzę, że chciałam męża,

a tak naprawdę potrzebna mi była

kochająca rodzina. Ogromnie kocham moje dzieci, a one kochają mnie.

Poza tym sądziłam, że chcę być lekarzem,

a tak naprawdę chciałam być kimś,

kto służy, koi i leczy.

Więc to, co mam, jest dla mnie błogosławieństwem.

Dwa razy w tygodniu odwiedzam pacjentów z HIV.

Mówię im: "Patrzcie na mnie. Nie umarliście.

Żyjecie. Skoro wciąż żyjecie, musicie służyć".

I dodała: "Nie jestem lekarzem; nie przepisuję leków.

Ale może daję coś lepszego,

bo daję nadzieję".

Teraz, w środku kryzysu,

kiedy tylu z nas ogarnia strach,

myślę, że powinniśmy

brać przykład z Jane i pomagać,

rozumiejąc, że bycie biednym nie oznacza bycia zwyczajnym.

Gdy nasze systemy się psują,

jak te wszędzie na świecie,

jest okazja na twórczość i innowację.

Jest okazja, by zbudować świat,

w którym możemy dostarczać produkty i usługi

wszystkim ludziom, by mogli

sami wybierać i podejmować decyzje.

Wierzę, że tam właśnie zaczyna się godność.

Jesteśmy to winni takim jak Jane.

Jesteśmy to też winni sobie samym.

Dziękuję.

(Oklaski)