Hans Rosling görecek olacağınız en iyi istatistikleri gösteriyor

Verilerin bu şekilde sunulmasını daha önce hiç görmediniz. Bir spor muhabirinin dramı ve aciliyeti ile, istatistik uzmanı Hans Rosling, "gelişmekte olan dünya"nın mitlerini açığa vuruyor.

Yaklaşık 10 yıl önce, İsveçli lisans öğrencilerine küresel kalkınma

dersi vermeyi kabul etmiştim. Bu, yaklaşık 20 yıl boyunca

Afrika kurumlarıyla Afrika'daki açlık üzerine araştırma yaptıktan sonra idi,

yani artık dünya hakkında biraz bilgi sahibi olmam beklenirdi.

Tıp fakültemizde, Karolinska Enstitüsü’nde,

Küresel Sağlık adını verdiğimiz bir lisans dersi açtım. Ama elinize o imkan

geçtiğinde biraz geriliyorsunuz. Bize gelecek olan bu öğrencilerin

İsveç okullarında alınabilecek en yüksek dereceye

sahip olduklarını düşündüm, yani onlara öğreteceğim her şeyi

biliyor olabilirlerdi. Bu yüzden geldikleri zaman onlara bir ön test yaptım.

Ve bana çok şey öğreten sorulardan biri şuydu:

“Bu beş çift arasında en yüksek çocuk ölüm oranına sahip olan ülke hangisidir?”

Birinin çocuk ölüm oranı diğerinin iki katı olacak şekilde

ülkeleri eşleştirdim. Ve bu, bilgilerin

belirsizliğinin yanında çok daha büyük bir fark.

Sizi burada teste tabi tutmayacağım ama aralarında en yüksek olanı

Türkiye, Polonya, Rusya, Pakistan ve Güney Afrika.

İsveçli öğrencilerin verdikleri cevaplar şöyleydi. Çok dar bir

güven aralığı oluşturdum ve mutlu oldum tabii ki:

Her beş cevaptan 1.8’i doğru idi. Bu demek oluyor ki

artık bir uluslar arası sağlık profesörü için ihtiyaç vardı

(Gülüşmeler) ve vereceğim kurs için de.

Bir gece geç vakit, raporumu düzenlerken

buluşumun farkına vardım. İsveç'in en

başarılı öğrencilerinin dünya hakkında, istatiksel anlamda,

şempanzelerden daha az bilgiye sahip olduklarını ispatladım.

(Gülüşmeler.)

Çünkü bir şempanzeye Sri Lanka ve Türkiye için

muz verseydim yarısını doğru cevaplardı. Problemlerin yarısı doğru cevaplanırdı.

Ama öğrenciler bunu başaramadı. Benim için sorun bilgisizlik değildi:

asıl sorun ön yargılı düşüncelerdi.

Ayrıca Karolinska Enstitüsündeki hocalar üzerinde etik olmayan bir araştırma yaptım

(Gülüşmeler.)

bu araştırma sonucu Nobel Tıp Ödülü veriliyor

ve hocalar da şempanzelerle eşit düzeyde.

(Gülüşmeler.)

Ve bu anda gerçekten iletişime ihtiyaç olduğunu anladım,

çünkü dünyada olup bitenlerle ilgili veriler

ve her ülkenin çocuk sağlığı çok iyi biliniyor.

Bunu gösteren yazılım geliştirdik: Buradaki her baloncuk bir ülkeyi temsil ediyor.

Burada gördüğünüz ülke Çin. Bu, Hindistan.

Baloncuğun büyüklüğü nüfusu temsil ediyor ve bu eksenin üzerine doğurganlık oranını koyuyorum.

Çünkü öğrencilerimin, dünyaya baktıklarında

ve ben onlara

“Dünya hakkında gerçekten ne düşünüyorsunuz?” diye sorduğumda,

laf arasında, ders kitabının genelde Tenten olduğunu ilk kez öğrenmiştim,

(Gülüşmeler.)

Şu cevabı aldım: “Dünya halen ‘biz’ ve ‘onlar’dan oluşuyor.

Biz Batı Dünyası oluyoruz ve onlar Üçüncü Dünya oluyor.”

“Peki Batı Dünyası’ndan kastınız ne?” diye sordum.

“Yani, uzun yaşam süresi ve küçük bir aile. Üçüncü Dünya’da ise kısa yaşam süresi ve büyük bir aile.”

Bunu burada gösterebilirim. Doğurganlık oranını buraya koyuyorum: kadın başına

çocuk sayısı, bir, iki, üç, dört, kadın başına sekiz çocuğa kadar çıkıyor.

1962, yaklaşık 1960 yılından beri bütün ülkelerin aile büyüklüğü ile ilgili çok iyi verilere sahibiz.

Yanılma payı küçük. Buraya doğumda ortalama yaşam süresini koyuyorum.

Bazı ülkelerde 30 yaşından 70 yaşına kadar çıkıyor.

Ve 1962 yılı, o zamanlar burada bir grup ülke vardı,

sanayileşmiş ülkeler ve onların küçük aileleri ve uzun yaşam süreleri vardı.

Ve bunlar da gelişmekte olan ülkeler:

Büyük aileleri ve nispeten kısa yaşam süreleri vardı.

Şimdi 1962’den bu yana ne oldu? Değişimi görmek istiyoruz.

Öğrenciler haklı mı? Halen iki tip ülke mi var?

Yoksa bu gelişmekte olan ülkelerin aileleri küçüldü ve burada mı yaşıyor?

Yoksa yaşam süreleri uzadı ve şurada mı yaşıyorlar?

Bir bakalım. O zaman dünyayı durdurduk. Bunların hepsi, mevcut olan

Birleşmiş Milletler istatistikleri. Başlıyoruz. Orada, görebiliyor musunuz?

Burası Çin. Burada daha iyi bir sağlığa doğru ilerliyor ve burada düzeliyor.

Tüm yeşil Latin Amerika ülkeleri küçük ailelere doğru ilerliyor.

Sarı olanlar Arap ülkeleri

ve onların aileleri daha da büyüyor – hayır, yaşam süreleri uzuyor, ama aileleri büyümüyor.

Afrikan ülkeleri aşağıdaki yeşil olanlar. Hala burada kalıyorlar.

Bu, Hindistan. Endonezya bayağı hızlı ilerliyor.

(Gülüşmeler.)

Ve burada 80’li yıllarda, Bangladeş halen Afrika ülkeleri arasında bulunuyor.

Ama şimdi, Bangladeş, 80’li yıllarda bir mucize oluyor:

İmamlar aile planlamasını desteklemeye başlıyor.

Bu noktaya çıkıyorlar. Ve 90’lı yıllarda Afrika ülkelerinin ortalama yaşam süresini

düşüren korkunç HIV salgını baş gösteriyor

ve tüm diğerleri uzun yaşam süreleri ve

küçük ailelerin olduğu bu köşeye yerleşiyor ve tamamen yeni bir dünya var oluyor.

(Alkış.)

Amerika Birleşik Devletleri ve Vietnam arasında doğrudan bir karşılaştırma yapalım.

1964: Amerika’da küçük aileler ve uzun yaşam süresi var;

Vietnam’da geniş aileler ve kısa yaşam süreleri. Ve olan şey şu:

Savaş zamanındaki veriler, tüm ölümlere rağmen

yaşam süresinde bir iyileşme olduğunu gösteriyor. Yıl sonunda,

Vietnam’da aile planlaması başlatıldı ve daha küçük aileler kurmayı seçtiler.

Ve Amerika Birleşik Devletleri ise yaşam süresini uzatmayı seçti,

aile büyüklüğünü değiştirmeden. Ve şimdi 80’li yıllarda

bu komünist planlamadan vazgeçip, piyasa ekonomisine yöneliyorlar,

ve bu, sosyal hayattan bile daha hızlı bir şekilde ilerliyor. Ve bugün, 2003’te,

Vietnam’ın ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü, Amerika Birleşik Devletleri’nin

1974’te savaşın sonundaki ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü ile aynı.

Verilere bakmazsak, sanırım hepimiz

Asya’daki muazzam değişimi küçümsüyoruz. Daha bizler

ekonomik değişimleri görmeden onlar sosyal değişim yaşıyorlardı.

Burada dünyadaki gelir dağılımını gösterebileceğimiz

başka bir yönteme bakalım. Bu, dünyadaki insanların gelir dağılımı.

Günde bir dolar, 10 dolar veya 100 dolar.

Artık zengin ve fakir arasında bir uçurum yok. Bu bir efsane.

Burada küçük bir tepe var. Her yerde insan var.

Gelirin nerede bittiğine bakarsak eğer – gelir -

bu dünyadaki yıllık gelirin yüzde 100’ü. Ve en zengin yüzde 20’si

yıllık gelirin yüzde 74’ünü oluşturuyor. Ve en fakir yüzde 20'si ise

yıllık gelirin yüzde 2’sini oluşturuyor. Ve bu, gelişmekte olan

ülkeler kavramının oldukça şüpheli olduğunu gösteriyor. Hepimiz yardım düşünüyoruz,

buradaki insanların buradakilere yardımda bulunması gibi. Ortada,

dünya nüfusunun çoğunluğu bulunuyor ve onlar gelirin sadece yüzde 24’üne sahipler.

Başka şekillerde de duymuştuk. Bunlar kim peki?

Farklı olan ülkeler nerede? Size Afrika’yı göstereyim.

Bu, Afrika. Dünya nüfusunun yüzde 10’unu oluşturuyor, çoğu yoksulluk içinde.

Bu OECD. Zengin ülke. Birleşik Devletleri’nin bir devlet kulübü.

Ve onlar bu tarafta bulunuyor. Afrika ile OECD arasında bayağı çakışma var.

Ve burası Latin Amerika. Latin Amerika’da dünya üzerinde

bulabileceğiniz, en fakirinden en zenginine kadar herkes var.

Ve onun üstüne, Doğu Avrupa’yı, Doğu Asya’yı

ve Güney Asya’yı koyabiliriz. Ve geçmişe bakarsak,

1970’li yıllarda durum nasıldı? O zamanlar daha çok tümsekmiş.

Ve tam yoksulluk içinde yaşayanlar Asyalılarmış.

Dünya’daki sorun Asya’daki yoksullukmuş. Şimdi dünyayı ileri döndürün,

nüfus artarken, yüz milyonlarca Asyalı yoksulluktan kurtulurken

başkalarının yoksulluğa düştüğünü göreceksiniz

ve bugün böyle bir modelle karşı karşıyayız.

Dünya Bankası’nın en iyi tahminine göre böyle olacak

ve dünyamız bölünmeyecek. İnsanların çoğu ortada olacak.

Bu elbette ki logaritmik bir ölçek,

ama ekonomi konseptimiz, oranlı artış. Bunu

yüzdelik artış olarak görüyoruz. Bunu değiştiriyorum,

aile geliri yerine GSYİH’yı alıyorum ve

gayri safi yurtiçi hasılanın kişisel verilerini bölgesel veriler olarak değiştiriyorum

ve buradaki bölgeleri alıyorum, bu baloncuğun büyüklüğü halen nüfusu temsil ediyor.

OECD orada, sahra-altı Afrika orada

Afrika ve Asya’daki Arap devletlerini kaldırıyoruz

ve onları ayrı bir yere koyuyoruz,

şimdi bu ekseni genişletebiliriz, ona yeni bir boyut verebilirim,

toplumsal değerleri buraya ekliyoruz, çocukların hayatta kalma oranı.

Şimdi, bu eksende para var ve burada çocukların hayatta kalma oranı.

Bazı ülkelerde çocukların yüzde 99.7’si beş yaşına kadar hayatta kalıyor;

diğer ülkelerde bu oran sadece yüzde 70. Ve sanki burada

OECD, Latin Amerika, Doğu Avrupa, Doğu Asya,

Arap ülkeleri, Güney Asya ve sahra-altı Afrika arasında bir uçurum var gibi.

Çocukların hayatta kalması ile para arasındaki doğrusallık çok güçlü.

Sahra-altı Afrika’yı bölmeme izin verin. Sağlık burada ve yüksek sağlık burada.

Buraya gidip sahra-altı Afrika’yı ülkelere bölebilirim.

Ve bölündüğünde, bu ülke baloncuğun büyüklüğü nüfusun büyüklüğü oluyor.

Sierra Leone burada. Mauritius burada. Mauritius dış ticaret engellerini aşan

ilk ülkeydi ve kendi şekerlerini satmaya başladılar.

Tekstil ürünlerini tıpkı Avrupa’daki ve Kuzey Amerika’daki insanlar gibi eşit koşullarda satmayı başardılar.

Afrika ile burada ortada bulunan Gana arasında çok büyük bir fark var.

Sierra Leone’ye insani yardım yapılıyor.

Uganda’ya kalkınma yardımı yapılıyor. Burası, yatırım yapma zamanı, orada ise,

tatile gidebilirsiniz. Afrika içinde nadiren

yapmış olduğumuz bir farklılık bu, her şeyin eşit olması.

Güney Asya’yı da buradan bölüyorum. Hindistan ortadaki büyük baloncuğu temsil ediyor.

Afganistan ile Sri Lanka arasında çok büyük bir fark var.

Arap ülkelerini de bölüyorum. Aradaki fark nedir? Aynı iklim, aynı kültür,

aynı din. Çok büyük bir fark. İki komşu arasında bile.

Yemen, iç savaşta. Birleşik Arap Emirliklerinde ise para oldukça eşit dağıtılmış ve iyi kullanılıyor.

Efsanedeki gibi değil. Ve bu, ülkede yaşayan bütün yabancı işçilerin çocuklarını da kapsıyor.

Veriler çoğu kez düşündüğünüzden daha iyi. Bir çok insan verilerin kötü olduğunu söyler.

Bir belirsizlik marjı var ama farkı burada görebiliriz:

Kamboçya, Singapur. Aradaki farklar, verilerin

zayıflığından daha büyük. Doğu Avrupa:

Uzun bir dönem Sovyet ekonomisi ile yaşadılar ama onlarca yıl sonra

çok, çok farklı karşımıza çıktılar. Ve burada da Latin Amerika’yı görüyorsunuz.

Günümüzde, Latin Amerika’da sağlıklı bir ülke bulmak için Küba’ya gitmemiz gerekmiyor.

Bundan birkaç yıl önce Şili’deki çocuk ölüm oranları Küba’dan daha düşüktü.

Ve burada OECD’deki en yüksek gelire sahip olan ülkeleri görüyorsunuz.

Dünyada var olan model

az çok bu şekilde. Ve nasıl görünüyor diye baktığımız zaman,

dünya 1960 yılında ilerlemeye başlıyor.

Bu Mao Tse-tung. Çin’e sağlık getirdi. Ve sonra öldü.

Sonra Deng Xiaoping geldi ve Çin’e para getirdi ve onları tekrar temellerine döndürdü.

Ve ülkelerin nasıl böylesi farklı yönlere doğru ilerlediğini gördük,

bu sebepten dolayı

dünyanın modelini gösteren bir örnek ülke bulmak zor.

Sizleri 1960 yılına geri götürmek istiyorum.

Buradaki Güney Kore’yi, şuradaki Brezilya ile karşılaştırmak istiyorum.

Buradaki işareti gözden kaçırdım. Ve bunları, şurada Uganda ile karşılaştırmak istiyorum.

Ve bunu bu şekilde öne sarabiliyorum.

Güney Kore’nin ne kadar hızlı bir ilerleme kaydettiğini görüyorsunuz.

Brezilya ise çok daha yavaş.

Geri gittiğimizde ve üzerlerine işaret koyduğumuzda,

gelişme hızının yine çok, çok farklı olduğunu görüyorsunuz

ve ülkeler, para ve sağlık konusunda az çok

aynı hızda ilerliyor ama sanki önce sağlıklı olan ülkeler

öncelikle varlıklı olanlardan daha hızlı ilerliyor gibi.

Size bunu göstermek için Birleşik Arap Emirlikleri’nin yolunu işaretleyeceğim.

Buradan geldiler, bir madeni ülkeden. Petrolün hepsini aldılar,

bütün paralara sahip oldular ama sağlık süpermarketten satın alınamıyor.

Sağlığa yatırım yapmanız gerekiyor. Çocukları eğitmeniz gerekiyor.

Sağlık personeli eğitmeniz gerekiyor. Halkı eğitmeniz gerekiyor.

Şeyh Sayid bunu oldukça iyi bir şekilde yaptı.

Ve düşen petrol fiyatlarına rağmen, bu ülkeyi buraya getirdi.

Yani dünyada hemen hemen temel bir manzara hakim,

ülkeler paralarını, geçmişte kullandıklarından

daha iyi bir şekilde kullanmaya çalışıyor. Ülke verilerinin ortalamasına

baktığınız zaman az çok şu şekilde.

Aslında verilerin ortalamasını kullanmak tehlikelidir çünkü

ülkelerin aralarında çok fazla fark var. Buraya baktığımız zaman,

bugün Uganda’nın, Güney Kore’nin 1960 yılında bulunduğu noktada olduğunu görüyoruz.

Uganda’yı bölersek eğer, Uganda’nın içinde de bayağı farklar var. Uganda’yı beş parçaya ayırdım.

Ugandalıların en zengin yüzde 20’si burada.

En fakirleri ise burada. Güney Afrika’yı böldüğüm zaman bu hale geliyor.

Daha aşağılarda bulunan Nijerya’ya bakarsak eğer, orada dehşet verici bir kıtlık vardı,

sonunda, bu şekilde oluyor. Nijerya’nın en fakir yüzde 20’si orada,

ve Güney Afrika’nın en zengin yüzde 20’si orada

ve biz hala Afrika’da ne tarz çözümler bulunması gerektiğini tartışmaya çalışıyoruz.

Bu dünyadaki her şey Afrika’da var. Ve buradaki beşte birlik kısım için

HIV’ye [tıbbi] evrensel yaklaşımı, burada aşağıdaki beşte birlik kısım

için aynı mantıkla tartışamazsınız. Dünyadaki gelişim

bütün öğeleri ile birlikte alınmalıdır, bunu sadece bir bölgesel

seviyede tutmak mantıksızdır. Daha fazla detaya ihtiyacımız var.

Öğrencilerin, bunu kullanabilecekleri zaman oldukça heyecanlandıklarını gördük.

Daha çok politikacılar ve şirketler kesimi dünyanın nasıl değiştiğini

görmek istiyor. Bu neden olmuyor?

Neden elimizdeki verileri kullanmıyoruz? Birleşmiş Milletlerin verileri var,

ulusal istatik kurumlarının verileri var

üniversite ve diğer sivil toplum kuruluşlarının verileri var.

Çünkü veriler, veri tabanlarında gizleniyor.

Halk orada, internet orada ama halen faydalı bir şekilde kullanmadık.

Dünyada değiştiğini gördüğümüz verilerin hiçbiri

resmi finans istatistiklerini içermiyor. Bilirsiniz bir takım web sayfaları

vardır, veritabanlarından bilgiler alır,

ama onların üzerine fiyat, aptalca şifreler ve sıkıcı istatistikler koyarlar.

(Gülüşmeler.) (Alkış.)

Bu şekilde olmaz. Lazım olan ne peki? Veritabalarımız var.

İhtiyacımız olan yeni bir veritabanı değil. Harika tasarım araçlarımız var

ve buna bir çok şey eklenebilir. Yani kar amacı

gütmeyen bir girişim başlattık, verileri tasarıma bağladık,

ve buna Gapminder ismini verdik. Londra metrosundan esinlendik. Hani

“boşluğa dikkat edin” diye uyarırlar ya? Dolayısıyla Gapminder isminin uygun olduğunu düşündük.

Ve bu verileri bu şekilde bağlayabilen bir yazılım yazmaya başladık.

O kadar da zor olmadı. Bunu elde etmek birkaç yıl aldı ve animasyonlar yaptık.

Bir veriyi alıp buraya koyabilirsiniz.

Birleşmiş Milletlerin verilerini ve bazı BM kuruluşlarının verilerini açığa çıkarıyoruz.

Bazı ülkeler, veritabanlarının dünyaya sunulmasını kabul ediyor,

ama asıl ihtiyacımız olan elbette bir arama fonksiyonu.

Verileri aranabilecek bir formata kopyalayabileceğimiz

ve dünyaya sunabileceğimiz bir arama fonksiyonu. Ve etrafa baktığımızda ne duyuyoruz?

Temel istatistik birimlerine antropolojiyi aradım. Herkes diyor ki,

“Bu imkansız. Yapılamaz. Bizim verilerimiz o derece özel ki,

diğer veritabanları gibi arama yapılamaz.

Verilerimizi öğrencilere, dünyadaki iş adamlarına sunamayız.”

Ama görmek istediğimiz de bu, öyle değil mi?

Resmi veriler işte burada.

Ve internette çiçeklerin açmasını istiyoruz.

Ve en önemli noktalardan biri bunları aranabilir hale getirmek ve o zaman insanlar

bunları canlandırmak için çeşitli tasarım araçlarını kullanabilir.

Size çok iyi bir haberim var. Size, BM İstatistik Birimi Başkanı’nın

bunun imkansız olduğunu söylemediğini belirtmek istiyorum.

Sadece “başaramayız.” diyor.

(Gülüşmeler.)

Ve bu çok zeki bir adam, değil mi?

(Gülüşmeler.)

Dolayısıyla, önümüzdeki yıllarda verilerde bayağı çok şey değişeceğini göreceğiz.

Tamamen yeni şekillerde gelir dağılımına bakabileceğiz.

Bu 1970 yılında Çin’in gelir dağılımı,

bu ise 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin gelir dağılımı.

Neredeyse hiç örtüşme yok. Neredeyse hiç örtüşme yok. Ve ne oldu?

Olan şey şu: Çin büyüyor ve artık o derece eşit değil,

ve burada görülüyor, Amerika Birleşik Devletleri’ni geçiyor.

Neredeyse bir hayalet gibi, değil mi?

(Gülüşmeler.)

Oldukça ürkütücü. Ama sanırım tüm bu bilgilere sahip olmak oldukça önemli.

Gerçekten görmemiz lazım. Ve buna bakmak yerine,

1:00 kişi başına internet kullanıcılarını göstererek bitirmek istiyorum.

Bu yazılımda, kolayca bütün ülkelerin yaklaşık 500 değişkenine erişebiliyoruz.

Bunu değiştirmek biraz zaman alıyor,

ama eksenlerde, istediğiniz herhangi bir değişkeni oldukça kolay alabiliyorsunuz.

Ve konu, veritabanlarının ücretsiz olması,

aranabilir yapılması ve ikinci tıklamamızda onları

hemen anlayabileceğiniz grafik formatına dönüştürebilmenizdir.

Şimdi, istatikçiler bunu pek sevmezler, bunun

gerçeği yansıtmadığını söylerler; istatiksel, analitik metotlara ihtiyacımız var.

Ama bu varsayım üretmektir.

Dünya ile noktalayacağım. İnternet geliyor.

İnternet kullanıcıları sayısı bu şekilde artıyor. Bu kişi başına GSİYH.

Ve yeni teknolojiler çıkıyor ve sonra bu, hayret verici bir şekilde

ülkelerin ekonomisine nasıl da güzel uyuyor. 100 dolarlık bir

bilgisayarın neden bu derece önemli olduğu bundan dolayı. Ama bu güzel bir eğilim.

Sanki dünya düzleşiyormuş gibi, öyle değil mi? Bu ülkeler

ekonomiden daha da fazlasını kalkındırıyorlar ve onları yıl boyunca

takip etmek oldukça ilginç olacak, bunu sizlerin, bütün resmi

veriler ile yapmanızı isterim. Çok teşekkür ederim.

(Alkış.)