WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:04.000
Yaklaşık 10 yıl önce, İsveçli lisans öğrencilerine küresel kalkınma

00:00:04.000 --> 00:00:08.000
dersi vermeyi kabul etmiştim. Bu, yaklaşık 20 yıl boyunca

00:00:08.000 --> 00:00:12.000
Afrika kurumlarıyla Afrika'daki açlık üzerine araştırma yaptıktan sonra idi,

00:00:12.000 --> 00:00:16.000
yani artık dünya hakkında biraz bilgi sahibi olmam beklenirdi.

00:00:16.000 --> 00:00:21.000
Tıp fakültemizde, Karolinska Enstitüsü’nde,

00:00:21.000 --> 00:00:25.000
Küresel Sağlık adını verdiğimiz bir lisans dersi açtım. Ama elinize o imkan

00:00:25.000 --> 00:00:28.000
geçtiğinde biraz geriliyorsunuz. Bize gelecek olan bu öğrencilerin

00:00:28.000 --> 00:00:31.000
İsveç okullarında alınabilecek en yüksek dereceye

00:00:31.000 --> 00:00:34.000
sahip olduklarını düşündüm, yani onlara öğreteceğim her şeyi

00:00:34.000 --> 00:00:38.000
biliyor olabilirlerdi. Bu yüzden geldikleri zaman onlara bir ön test yaptım.

00:00:38.000 --> 00:00:41.000
Ve bana çok şey öğreten sorulardan biri şuydu:

00:00:41.000 --> 00:00:45.000
“Bu beş çift arasında en yüksek çocuk ölüm oranına sahip olan ülke hangisidir?”

NOTE Paragraph

00:00:45.000 --> 00:00:49.000
Birinin çocuk ölüm oranı diğerinin iki katı olacak şekilde

00:00:49.000 --> 00:00:54.000
ülkeleri eşleştirdim. Ve bu, bilgilerin

00:00:54.000 --> 00:00:59.000
belirsizliğinin yanında çok daha büyük bir fark.

00:00:59.000 --> 00:01:01.000
Sizi burada teste tabi tutmayacağım ama aralarında en yüksek olanı

00:01:01.000 --> 00:01:06.000
Türkiye, Polonya, Rusya, Pakistan ve Güney Afrika.

00:01:06.000 --> 00:01:09.000
İsveçli öğrencilerin verdikleri cevaplar şöyleydi. Çok dar bir

00:01:09.000 --> 00:01:12.000
güven aralığı oluşturdum ve mutlu oldum tabii ki:

00:01:12.000 --> 00:01:16.000
Her beş cevaptan 1.8’i doğru idi. Bu demek oluyor ki

00:01:16.000 --> 00:01:19.000
artık bir uluslar arası sağlık profesörü için ihtiyaç vardı

00:01:19.000 --> 00:01:21.000
(Gülüşmeler) ve vereceğim kurs için de.

NOTE Paragraph

00:01:21.000 --> 00:01:25.000
Bir gece geç vakit, raporumu düzenlerken

00:01:25.000 --> 00:01:29.000
buluşumun farkına vardım. İsveç'in en

00:01:29.000 --> 00:01:34.000
başarılı öğrencilerinin dünya hakkında, istatiksel anlamda,

00:01:34.000 --> 00:01:36.000
şempanzelerden daha az bilgiye sahip olduklarını ispatladım.

00:01:36.000 --> 00:01:38.000
(Gülüşmeler.)

00:01:38.000 --> 00:01:42.000
Çünkü bir şempanzeye Sri Lanka ve Türkiye için

00:01:42.000 --> 00:01:45.000
muz verseydim yarısını doğru cevaplardı. Problemlerin yarısı doğru cevaplanırdı.

NOTE Paragraph

00:01:45.000 --> 00:01:49.000
Ama öğrenciler bunu başaramadı. Benim için sorun bilgisizlik değildi:

00:01:49.000 --> 00:01:52.000
asıl sorun ön yargılı düşüncelerdi.

NOTE Paragraph

00:01:52.000 --> 00:01:56.000
Ayrıca Karolinska Enstitüsündeki hocalar üzerinde etik olmayan bir araştırma yaptım

00:01:56.000 --> 00:01:57.000
(Gülüşmeler.)

00:01:57.000 --> 00:01:59.000
bu araştırma sonucu Nobel Tıp Ödülü veriliyor

00:01:59.000 --> 00:02:01.000
ve hocalar da şempanzelerle eşit düzeyde.

00:02:01.000 --> 00:02:04.000
(Gülüşmeler.)

00:02:04.000 --> 00:02:08.000
Ve bu anda gerçekten iletişime ihtiyaç olduğunu anladım,

00:02:08.000 --> 00:02:11.000
çünkü dünyada olup bitenlerle ilgili veriler

00:02:11.000 --> 00:02:14.000
ve her ülkenin çocuk sağlığı çok iyi biliniyor.

NOTE Paragraph

00:02:14.000 --> 00:02:19.000
Bunu gösteren yazılım geliştirdik: Buradaki her baloncuk bir ülkeyi temsil ediyor.

00:02:19.000 --> 00:02:25.000
Burada gördüğünüz ülke Çin. Bu, Hindistan.

00:02:25.000 --> 00:02:31.000
Baloncuğun büyüklüğü nüfusu temsil ediyor ve bu eksenin üzerine doğurganlık oranını koyuyorum.

00:02:31.000 --> 00:02:34.000
Çünkü öğrencilerimin, dünyaya baktıklarında

00:02:34.000 --> 00:02:36.000
ve ben onlara

00:02:36.000 --> 00:02:38.000
“Dünya hakkında gerçekten ne düşünüyorsunuz?” diye sorduğumda,

00:02:38.000 --> 00:02:42.000
laf arasında, ders kitabının genelde Tenten olduğunu ilk kez öğrenmiştim,

00:02:42.000 --> 00:02:43.000
(Gülüşmeler.)

00:02:43.000 --> 00:02:46.000
Şu cevabı aldım: “Dünya halen ‘biz’ ve ‘onlar’dan oluşuyor.

00:02:46.000 --> 00:02:49.000
Biz Batı Dünyası oluyoruz ve onlar Üçüncü Dünya oluyor.”

00:02:49.000 --> 00:02:52.000
“Peki Batı Dünyası’ndan kastınız ne?” diye sordum.

00:02:52.000 --> 00:02:57.000
“Yani, uzun yaşam süresi ve küçük bir aile. Üçüncü Dünya’da ise kısa yaşam süresi ve büyük bir aile.”

NOTE Paragraph

00:02:57.000 --> 00:03:03.000
Bunu burada gösterebilirim. Doğurganlık oranını buraya koyuyorum: kadın başına

00:03:03.000 --> 00:03:07.000
çocuk sayısı, bir, iki, üç, dört, kadın başına sekiz çocuğa kadar çıkıyor.

00:03:07.000 --> 00:03:13.000
1962, yaklaşık 1960 yılından beri bütün ülkelerin aile büyüklüğü ile ilgili çok iyi verilere sahibiz.

00:03:13.000 --> 00:03:16.000
Yanılma payı küçük. Buraya doğumda ortalama yaşam süresini koyuyorum.

00:03:16.000 --> 00:03:20.000
Bazı ülkelerde 30 yaşından 70 yaşına kadar çıkıyor.

00:03:20.000 --> 00:03:23.000
Ve 1962 yılı, o zamanlar burada bir grup ülke vardı,

00:03:23.000 --> 00:03:28.000
sanayileşmiş ülkeler ve onların küçük aileleri ve uzun yaşam süreleri vardı.

00:03:28.000 --> 00:03:30.000
Ve bunlar da gelişmekte olan ülkeler:

00:03:30.000 --> 00:03:33.000
Büyük aileleri ve nispeten kısa yaşam süreleri vardı.

00:03:33.000 --> 00:03:37.000
Şimdi 1962’den bu yana ne oldu? Değişimi görmek istiyoruz.

00:03:37.000 --> 00:03:40.000
Öğrenciler haklı mı? Halen iki tip ülke mi var?

00:03:41.000 --> 00:03:44.000
Yoksa bu gelişmekte olan ülkelerin aileleri küçüldü ve burada mı yaşıyor?

00:03:44.000 --> 00:03:46.000
Yoksa yaşam süreleri uzadı ve şurada mı yaşıyorlar?

NOTE Paragraph

00:03:46.000 --> 00:03:49.000
Bir bakalım. O zaman dünyayı durdurduk. Bunların hepsi, mevcut olan

00:03:49.000 --> 00:03:52.000
Birleşmiş Milletler istatistikleri. Başlıyoruz. Orada, görebiliyor musunuz?

00:03:52.000 --> 00:03:55.000
Burası Çin. Burada daha iyi bir sağlığa doğru ilerliyor ve burada düzeliyor.

00:03:55.000 --> 00:03:58.000
Tüm yeşil Latin Amerika ülkeleri küçük ailelere doğru ilerliyor.

00:03:58.000 --> 00:04:01.000
Sarı olanlar Arap ülkeleri

00:04:01.000 --> 00:04:05.000
ve onların aileleri daha da büyüyor – hayır, yaşam süreleri uzuyor, ama aileleri büyümüyor.

00:04:05.000 --> 00:04:08.000
Afrikan ülkeleri aşağıdaki yeşil olanlar. Hala burada kalıyorlar.

00:04:08.000 --> 00:04:11.000
Bu, Hindistan. Endonezya bayağı hızlı ilerliyor.

00:04:11.000 --> 00:04:12.000
(Gülüşmeler.)

00:04:12.000 --> 00:04:15.000
Ve burada 80’li yıllarda, Bangladeş halen Afrika ülkeleri arasında bulunuyor.

00:04:15.000 --> 00:04:18.000
Ama şimdi, Bangladeş, 80’li yıllarda bir mucize oluyor:

00:04:18.000 --> 00:04:21.000
İmamlar aile planlamasını desteklemeye başlıyor.

00:04:21.000 --> 00:04:26.000
Bu noktaya çıkıyorlar. Ve 90’lı yıllarda Afrika ülkelerinin ortalama yaşam süresini

00:04:26.000 --> 00:04:29.000
düşüren korkunç HIV salgını baş gösteriyor

00:04:29.000 --> 00:04:33.000
ve tüm diğerleri uzun yaşam süreleri ve

00:04:33.000 --> 00:04:37.000
küçük ailelerin olduğu bu köşeye yerleşiyor ve tamamen yeni bir dünya var oluyor.

00:04:37.000 --> 00:04:50.000
(Alkış.)

NOTE Paragraph

00:04:50.000 --> 00:04:55.000
Amerika Birleşik Devletleri ve Vietnam arasında doğrudan bir karşılaştırma yapalım.

00:04:55.000 --> 00:05:00.000
1964: Amerika’da küçük aileler ve uzun yaşam süresi var;

00:05:00.000 --> 00:05:04.000
Vietnam’da geniş aileler ve kısa yaşam süreleri. Ve olan şey şu:

00:05:04.000 --> 00:05:10.000
Savaş zamanındaki veriler, tüm ölümlere rağmen

00:05:10.000 --> 00:05:13.000
yaşam süresinde bir iyileşme olduğunu gösteriyor. Yıl sonunda,

00:05:13.000 --> 00:05:16.000
Vietnam’da aile planlaması başlatıldı ve daha küçük aileler kurmayı seçtiler.

00:05:16.000 --> 00:05:19.000
Ve Amerika Birleşik Devletleri ise yaşam süresini uzatmayı seçti,

00:05:19.000 --> 00:05:22.000
aile büyüklüğünü değiştirmeden. Ve şimdi 80’li yıllarda

00:05:22.000 --> 00:05:25.000
bu komünist planlamadan vazgeçip, piyasa ekonomisine yöneliyorlar,

00:05:25.000 --> 00:05:29.000
ve bu, sosyal hayattan bile daha hızlı bir şekilde ilerliyor. Ve bugün, 2003’te,

00:05:29.000 --> 00:05:34.000
Vietnam’ın ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü, Amerika Birleşik Devletleri’nin

00:05:34.000 --> 00:05:41.000
1974’te savaşın sonundaki ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü ile aynı.

00:05:41.000 --> 00:05:45.000
Verilere bakmazsak, sanırım hepimiz

00:05:45.000 --> 00:05:49.000
Asya’daki muazzam değişimi küçümsüyoruz. Daha bizler

00:05:49.000 --> 00:05:53.000
ekonomik değişimleri görmeden onlar sosyal değişim yaşıyorlardı.

NOTE Paragraph

00:05:53.000 --> 00:05:58.000
Burada dünyadaki gelir dağılımını gösterebileceğimiz

00:05:58.000 --> 00:06:05.000
başka bir yönteme bakalım. Bu, dünyadaki insanların gelir dağılımı.

00:06:05.000 --> 00:06:10.000
Günde bir dolar, 10 dolar veya 100 dolar.

00:06:10.000 --> 00:06:14.000
Artık zengin ve fakir arasında bir uçurum yok. Bu bir efsane.

00:06:14.000 --> 00:06:18.000
Burada küçük bir tepe var. Her yerde insan var.

00:06:19.000 --> 00:06:23.000
Gelirin nerede bittiğine bakarsak eğer – gelir -

00:06:23.000 --> 00:06:29.000
bu dünyadaki yıllık gelirin yüzde 100’ü. Ve en zengin yüzde 20’si

00:06:29.000 --> 00:06:36.000
yıllık gelirin yüzde 74’ünü oluşturuyor. Ve en fakir yüzde 20'si ise

00:06:36.000 --> 00:06:41.000
yıllık gelirin yüzde 2’sini oluşturuyor. Ve bu, gelişmekte olan

00:06:41.000 --> 00:06:45.000
ülkeler kavramının oldukça şüpheli olduğunu gösteriyor. Hepimiz yardım düşünüyoruz,

00:06:45.000 --> 00:06:50.000
buradaki insanların buradakilere yardımda bulunması gibi. Ortada,

00:06:50.000 --> 00:06:54.000
dünya nüfusunun çoğunluğu bulunuyor ve onlar gelirin sadece yüzde 24’üne sahipler.

NOTE Paragraph

00:06:54.000 --> 00:06:58.000
Başka şekillerde de duymuştuk. Bunlar kim peki?

00:06:58.000 --> 00:07:02.000
Farklı olan ülkeler nerede? Size Afrika’yı göstereyim.

00:07:02.000 --> 00:07:07.000
Bu, Afrika. Dünya nüfusunun yüzde 10’unu oluşturuyor, çoğu yoksulluk içinde.

00:07:07.000 --> 00:07:12.000
Bu OECD. Zengin ülke. Birleşik Devletleri’nin bir devlet kulübü.

00:07:12.000 --> 00:07:17.000
Ve onlar bu tarafta bulunuyor. Afrika ile OECD arasında bayağı çakışma var.

00:07:17.000 --> 00:07:20.000
Ve burası Latin Amerika. Latin Amerika’da dünya üzerinde

00:07:20.000 --> 00:07:23.000
bulabileceğiniz, en fakirinden en zenginine kadar herkes var.

00:07:23.000 --> 00:07:28.000
Ve onun üstüne, Doğu Avrupa’yı, Doğu Asya’yı

00:07:28.000 --> 00:07:33.000
ve Güney Asya’yı koyabiliriz. Ve geçmişe bakarsak,

00:07:33.000 --> 00:07:38.000
1970’li yıllarda durum nasıldı? O zamanlar daha çok tümsekmiş.

00:07:38.000 --> 00:07:42.000
Ve tam yoksulluk içinde yaşayanlar Asyalılarmış.

00:07:42.000 --> 00:07:49.000
Dünya’daki sorun Asya’daki yoksullukmuş. Şimdi dünyayı ileri döndürün,

00:07:49.000 --> 00:07:52.000
nüfus artarken, yüz milyonlarca Asyalı yoksulluktan kurtulurken

00:07:52.000 --> 00:07:55.000
başkalarının yoksulluğa düştüğünü göreceksiniz

00:07:55.000 --> 00:07:58.000
ve bugün böyle bir modelle karşı karşıyayız.

00:07:58.000 --> 00:08:02.000
Dünya Bankası’nın en iyi tahminine göre böyle olacak

00:08:02.000 --> 00:08:06.000
ve dünyamız bölünmeyecek. İnsanların çoğu ortada olacak.

NOTE Paragraph

00:08:06.000 --> 00:08:08.000
Bu elbette ki logaritmik bir ölçek,

00:08:08.000 --> 00:08:13.000
ama ekonomi konseptimiz, oranlı artış. Bunu

00:08:13.000 --> 00:08:19.000
yüzdelik artış olarak görüyoruz. Bunu değiştiriyorum,

00:08:19.000 --> 00:08:23.000
aile geliri yerine GSYİH’yı alıyorum ve

00:08:23.000 --> 00:08:29.000
gayri safi yurtiçi hasılanın kişisel verilerini bölgesel veriler olarak değiştiriyorum

00:08:29.000 --> 00:08:33.000
ve buradaki bölgeleri alıyorum, bu baloncuğun büyüklüğü halen nüfusu temsil ediyor.

00:08:33.000 --> 00:08:36.000
OECD orada, sahra-altı Afrika orada

00:08:36.000 --> 00:08:39.000
Afrika ve Asya’daki Arap devletlerini kaldırıyoruz

00:08:39.000 --> 00:08:43.000
ve onları ayrı bir yere koyuyoruz,

00:08:43.000 --> 00:08:48.000
şimdi bu ekseni genişletebiliriz, ona yeni bir boyut verebilirim,

00:08:48.000 --> 00:08:51.000
toplumsal değerleri buraya ekliyoruz, çocukların hayatta kalma oranı.

00:08:51.000 --> 00:08:56.000
Şimdi, bu eksende para var ve burada çocukların hayatta kalma oranı.

00:08:56.000 --> 00:09:00.000
Bazı ülkelerde çocukların yüzde 99.7’si beş yaşına kadar hayatta kalıyor;

00:09:00.000 --> 00:09:04.000
diğer ülkelerde bu oran sadece yüzde 70. Ve sanki burada

00:09:04.000 --> 00:09:08.000
OECD, Latin Amerika, Doğu Avrupa, Doğu Asya,

00:09:08.000 --> 00:09:12.000
Arap ülkeleri, Güney Asya ve sahra-altı Afrika arasında bir uçurum var gibi.

00:09:12.000 --> 00:09:17.000
Çocukların hayatta kalması ile para arasındaki doğrusallık çok güçlü.

NOTE Paragraph

00:09:17.000 --> 00:09:25.000
Sahra-altı Afrika’yı bölmeme izin verin. Sağlık burada ve yüksek sağlık burada.

00:09:25.000 --> 00:09:30.000
Buraya gidip sahra-altı Afrika’yı ülkelere bölebilirim.

00:09:30.000 --> 00:09:35.000
Ve bölündüğünde, bu ülke baloncuğun büyüklüğü nüfusun büyüklüğü oluyor.

00:09:35.000 --> 00:09:39.000
Sierra Leone burada. Mauritius burada. Mauritius dış ticaret engellerini aşan

00:09:39.000 --> 00:09:42.000
ilk ülkeydi ve kendi şekerlerini satmaya başladılar.

00:09:43.000 --> 00:09:48.000
Tekstil ürünlerini tıpkı Avrupa’daki ve Kuzey Amerika’daki insanlar gibi eşit koşullarda satmayı başardılar.

NOTE Paragraph

00:09:48.000 --> 00:09:52.000
Afrika ile burada ortada bulunan Gana arasında çok büyük bir fark var.

00:09:52.000 --> 00:09:55.000
Sierra Leone’ye insani yardım yapılıyor.

00:09:55.000 --> 00:10:00.000
Uganda’ya kalkınma yardımı yapılıyor. Burası, yatırım yapma zamanı, orada ise,

00:10:00.000 --> 00:10:03.000
tatile gidebilirsiniz. Afrika içinde nadiren

00:10:03.000 --> 00:10:08.000
yapmış olduğumuz bir farklılık bu, her şeyin eşit olması.

00:10:08.000 --> 00:10:12.000
Güney Asya’yı da buradan bölüyorum. Hindistan ortadaki büyük baloncuğu temsil ediyor.

00:10:12.000 --> 00:10:16.000
Afganistan ile Sri Lanka arasında çok büyük bir fark var.

00:10:16.000 --> 00:10:20.000
Arap ülkelerini de bölüyorum. Aradaki fark nedir? Aynı iklim, aynı kültür,

00:10:20.000 --> 00:10:24.000
aynı din. Çok büyük bir fark. İki komşu arasında bile.

00:10:24.000 --> 00:10:29.000
Yemen, iç savaşta. Birleşik Arap Emirliklerinde ise para oldukça eşit dağıtılmış ve iyi kullanılıyor.

00:10:29.000 --> 00:10:36.000
Efsanedeki gibi değil. Ve bu, ülkede yaşayan bütün yabancı işçilerin çocuklarını da kapsıyor.

00:10:36.000 --> 00:10:40.000
Veriler çoğu kez düşündüğünüzden daha iyi. Bir çok insan verilerin kötü olduğunu söyler.

00:10:41.000 --> 00:10:43.000
Bir belirsizlik marjı var ama farkı burada görebiliriz:

00:10:43.000 --> 00:10:46.000
Kamboçya, Singapur. Aradaki farklar, verilerin

00:10:46.000 --> 00:10:49.000
zayıflığından daha büyük. Doğu Avrupa:

00:10:49.000 --> 00:10:55.000
Uzun bir dönem Sovyet ekonomisi ile yaşadılar ama onlarca yıl sonra

00:10:55.000 --> 00:10:58.000
çok, çok farklı karşımıza çıktılar. Ve burada da Latin Amerika’yı görüyorsunuz.

00:10:58.000 --> 00:11:02.000
Günümüzde, Latin Amerika’da sağlıklı bir ülke bulmak için Küba’ya gitmemiz gerekmiyor.

00:11:02.000 --> 00:11:07.000
Bundan birkaç yıl önce Şili’deki çocuk ölüm oranları Küba’dan daha düşüktü.

00:11:07.000 --> 00:11:10.000
Ve burada OECD’deki en yüksek gelire sahip olan ülkeleri görüyorsunuz.

NOTE Paragraph

00:11:10.000 --> 00:11:14.000
Dünyada var olan model

00:11:14.000 --> 00:11:19.000
az çok bu şekilde. Ve nasıl görünüyor diye baktığımız zaman,

00:11:19.000 --> 00:11:25.000
dünya 1960 yılında ilerlemeye başlıyor.

00:11:25.000 --> 00:11:28.000
Bu Mao Tse-tung. Çin’e sağlık getirdi. Ve sonra öldü.

00:11:28.000 --> 00:11:33.000
Sonra Deng Xiaoping geldi ve Çin’e para getirdi ve onları tekrar temellerine döndürdü.

00:11:33.000 --> 00:11:37.000
Ve ülkelerin nasıl böylesi farklı yönlere doğru ilerlediğini gördük,

00:11:37.000 --> 00:11:41.000
bu sebepten dolayı

00:11:41.000 --> 00:11:46.000
dünyanın modelini gösteren bir örnek ülke bulmak zor.

00:11:46.000 --> 00:11:52.000
Sizleri 1960 yılına geri götürmek istiyorum.

00:11:52.000 --> 00:12:02.000
Buradaki Güney Kore’yi, şuradaki Brezilya ile karşılaştırmak istiyorum.

00:12:02.000 --> 00:12:07.000
Buradaki işareti gözden kaçırdım. Ve bunları, şurada Uganda ile karşılaştırmak istiyorum.

00:12:07.000 --> 00:12:12.000
Ve bunu bu şekilde öne sarabiliyorum.

00:12:12.000 --> 00:12:21.000
Güney Kore’nin ne kadar hızlı bir ilerleme kaydettiğini görüyorsunuz.

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
Brezilya ise çok daha yavaş.

NOTE Paragraph

00:12:24.000 --> 00:12:30.000
Geri gittiğimizde ve üzerlerine işaret koyduğumuzda,

00:12:30.000 --> 00:12:34.000
gelişme hızının yine çok, çok farklı olduğunu görüyorsunuz

00:12:34.000 --> 00:12:40.000
ve ülkeler, para ve sağlık konusunda az çok

00:12:40.000 --> 00:12:44.000
aynı hızda ilerliyor ama sanki önce sağlıklı olan ülkeler

00:12:44.000 --> 00:12:48.000
öncelikle varlıklı olanlardan daha hızlı ilerliyor gibi.

00:12:49.000 --> 00:12:53.000
Size bunu göstermek için Birleşik Arap Emirlikleri’nin yolunu işaretleyeceğim.

00:12:53.000 --> 00:12:56.000
Buradan geldiler, bir madeni ülkeden. Petrolün hepsini aldılar,

00:12:56.000 --> 00:13:00.000
bütün paralara sahip oldular ama sağlık süpermarketten satın alınamıyor.

00:13:00.000 --> 00:13:04.000
Sağlığa yatırım yapmanız gerekiyor. Çocukları eğitmeniz gerekiyor.

00:13:04.000 --> 00:13:07.000
Sağlık personeli eğitmeniz gerekiyor. Halkı eğitmeniz gerekiyor.

00:13:07.000 --> 00:13:10.000
Şeyh Sayid bunu oldukça iyi bir şekilde yaptı.

00:13:10.000 --> 00:13:14.000
Ve düşen petrol fiyatlarına rağmen, bu ülkeyi buraya getirdi.

00:13:14.000 --> 00:13:18.000
Yani dünyada hemen hemen temel bir manzara hakim,

00:13:18.000 --> 00:13:20.000
ülkeler paralarını, geçmişte kullandıklarından

00:13:20.000 --> 00:13:25.000
daha iyi bir şekilde kullanmaya çalışıyor. Ülke verilerinin ortalamasına

00:13:25.000 --> 00:13:32.000
baktığınız zaman az çok şu şekilde.

NOTE Paragraph

00:13:32.000 --> 00:13:37.000
Aslında verilerin ortalamasını kullanmak tehlikelidir çünkü

00:13:37.000 --> 00:13:43.000
ülkelerin aralarında çok fazla fark var. Buraya baktığımız zaman,

00:13:43.000 --> 00:13:49.000
bugün Uganda’nın, Güney Kore’nin 1960 yılında bulunduğu noktada olduğunu görüyoruz.

00:13:49.000 --> 00:13:54.000
Uganda’yı bölersek eğer, Uganda’nın içinde de bayağı farklar var. Uganda’yı beş parçaya ayırdım.

00:13:54.000 --> 00:13:57.000
Ugandalıların en zengin yüzde 20’si burada.

00:13:57.000 --> 00:14:01.000
En fakirleri ise burada. Güney Afrika’yı böldüğüm zaman bu hale geliyor.

00:14:01.000 --> 00:14:06.000
Daha aşağılarda bulunan Nijerya’ya bakarsak eğer, orada dehşet verici bir kıtlık vardı,

00:14:06.000 --> 00:14:11.000
sonunda, bu şekilde oluyor. Nijerya’nın en fakir yüzde 20’si orada,

00:14:11.000 --> 00:14:14.000
ve Güney Afrika’nın en zengin yüzde 20’si orada

00:14:14.000 --> 00:14:19.000
ve biz hala Afrika’da ne tarz çözümler bulunması gerektiğini tartışmaya çalışıyoruz.

00:14:19.000 --> 00:14:22.000
Bu dünyadaki her şey Afrika’da var. Ve buradaki beşte birlik kısım için

00:14:22.000 --> 00:14:26.000
HIV’ye [tıbbi] evrensel yaklaşımı, burada aşağıdaki beşte birlik kısım

00:14:26.000 --> 00:14:30.000
için aynı mantıkla tartışamazsınız. Dünyadaki gelişim

00:14:30.000 --> 00:14:35.000
bütün öğeleri ile birlikte alınmalıdır, bunu sadece bir bölgesel

00:14:35.000 --> 00:14:38.000
seviyede tutmak mantıksızdır. Daha fazla detaya ihtiyacımız var.

00:14:38.000 --> 00:14:42.000
Öğrencilerin, bunu kullanabilecekleri zaman oldukça heyecanlandıklarını gördük.

NOTE Paragraph

00:14:42.000 --> 00:14:47.000
Daha çok politikacılar ve şirketler kesimi dünyanın nasıl değiştiğini

00:14:47.000 --> 00:14:51.000
görmek istiyor. Bu neden olmuyor?

00:14:51.000 --> 00:14:55.000
Neden elimizdeki verileri kullanmıyoruz? Birleşmiş Milletlerin verileri var,

00:14:55.000 --> 00:14:57.000
ulusal istatik kurumlarının verileri var

00:14:57.000 --> 00:15:01.000
üniversite ve diğer sivil toplum kuruluşlarının verileri var.

00:15:01.000 --> 00:15:03.000
Çünkü veriler, veri tabanlarında gizleniyor.

00:15:03.000 --> 00:15:08.000
Halk orada, internet orada ama halen faydalı bir şekilde kullanmadık.

NOTE Paragraph

00:15:08.000 --> 00:15:11.000
Dünyada değiştiğini gördüğümüz verilerin hiçbiri

00:15:11.000 --> 00:15:15.000
resmi finans istatistiklerini içermiyor. Bilirsiniz bir takım web sayfaları

00:15:15.000 --> 00:15:21.000
vardır, veritabanlarından bilgiler alır,

00:15:21.000 --> 00:15:26.000
ama onların üzerine fiyat, aptalca şifreler ve sıkıcı istatistikler koyarlar.

00:15:26.000 --> 00:15:29.000
(Gülüşmeler.) (Alkış.)

NOTE Paragraph

00:15:29.000 --> 00:15:33.000
Bu şekilde olmaz. Lazım olan ne peki? Veritabalarımız var.

00:15:33.000 --> 00:15:37.000
İhtiyacımız olan yeni bir veritabanı değil. Harika tasarım araçlarımız var

00:15:37.000 --> 00:15:40.000
ve buna bir çok şey eklenebilir. Yani kar amacı

00:15:40.000 --> 00:15:45.000
gütmeyen bir girişim başlattık, verileri tasarıma bağladık,

00:15:45.000 --> 00:15:48.000
ve buna Gapminder ismini verdik. Londra metrosundan esinlendik. Hani

00:15:48.000 --> 00:15:51.000
“boşluğa dikkat edin” diye uyarırlar ya? Dolayısıyla Gapminder isminin uygun olduğunu düşündük.

00:15:51.000 --> 00:15:55.000
Ve bu verileri bu şekilde bağlayabilen bir yazılım yazmaya başladık.

00:15:55.000 --> 00:16:01.000
O kadar da zor olmadı. Bunu elde etmek birkaç yıl aldı ve animasyonlar yaptık.

00:16:01.000 --> 00:16:03.000
Bir veriyi alıp buraya koyabilirsiniz.

00:16:03.000 --> 00:16:08.000
Birleşmiş Milletlerin verilerini ve bazı BM kuruluşlarının verilerini açığa çıkarıyoruz.

NOTE Paragraph

00:16:08.000 --> 00:16:12.000
Bazı ülkeler, veritabanlarının dünyaya sunulmasını kabul ediyor,

00:16:12.000 --> 00:16:15.000
ama asıl ihtiyacımız olan elbette bir arama fonksiyonu.

00:16:15.000 --> 00:16:20.000
Verileri aranabilecek bir formata kopyalayabileceğimiz

00:16:20.000 --> 00:16:23.000
ve dünyaya sunabileceğimiz bir arama fonksiyonu. Ve etrafa baktığımızda ne duyuyoruz?

00:16:23.000 --> 00:16:27.000
Temel istatistik birimlerine antropolojiyi aradım. Herkes diyor ki,

00:16:28.000 --> 00:16:32.000
“Bu imkansız. Yapılamaz. Bizim verilerimiz o derece özel ki,

00:16:32.000 --> 00:16:35.000
diğer veritabanları gibi arama yapılamaz.

00:16:35.000 --> 00:16:40.000
Verilerimizi öğrencilere, dünyadaki iş adamlarına sunamayız.”

00:16:40.000 --> 00:16:43.000
Ama görmek istediğimiz de bu, öyle değil mi?

00:16:43.000 --> 00:16:46.000
Resmi veriler işte burada.

00:16:46.000 --> 00:16:49.000
Ve internette çiçeklerin açmasını istiyoruz.

00:16:49.000 --> 00:16:54.000
Ve en önemli noktalardan biri bunları aranabilir hale getirmek ve o zaman insanlar

00:16:54.000 --> 00:16:56.000
bunları canlandırmak için çeşitli tasarım araçlarını kullanabilir.

00:16:56.000 --> 00:17:01.000
Size çok iyi bir haberim var. Size, BM İstatistik Birimi Başkanı’nın

00:17:01.000 --> 00:17:05.000
bunun imkansız olduğunu söylemediğini belirtmek istiyorum.

00:17:05.000 --> 00:17:07.000
Sadece “başaramayız.” diyor.

00:17:07.000 --> 00:17:11.000
(Gülüşmeler.)

00:17:11.000 --> 00:17:13.000
Ve bu çok zeki bir adam, değil mi?

00:17:13.000 --> 00:17:15.000
(Gülüşmeler.)

NOTE Paragraph

00:17:15.000 --> 00:17:19.000
Dolayısıyla, önümüzdeki yıllarda verilerde bayağı çok şey değişeceğini göreceğiz.

00:17:19.000 --> 00:17:23.000
Tamamen yeni şekillerde gelir dağılımına bakabileceğiz.

00:17:23.000 --> 00:17:28.000
Bu 1970 yılında Çin’in gelir dağılımı,

00:17:29.000 --> 00:17:34.000
bu ise 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin gelir dağılımı.

00:17:34.000 --> 00:17:38.000
Neredeyse hiç örtüşme yok. Neredeyse hiç örtüşme yok. Ve ne oldu?

00:17:38.000 --> 00:17:43.000
Olan şey şu: Çin büyüyor ve artık o derece eşit değil,

00:17:43.000 --> 00:17:47.000
ve burada görülüyor, Amerika Birleşik Devletleri’ni geçiyor.

00:17:47.000 --> 00:17:49.000
Neredeyse bir hayalet gibi, değil mi?

00:17:49.000 --> 00:17:51.000
(Gülüşmeler.)

NOTE Paragraph

00:17:51.000 --> 00:18:01.000
Oldukça ürkütücü. Ama sanırım tüm bu bilgilere sahip olmak oldukça önemli.

00:18:01.000 --> 00:18:07.000
Gerçekten görmemiz lazım. Ve buna bakmak yerine,

00:18:07.000 --> 00:18:12.000
1:00 kişi başına internet kullanıcılarını göstererek bitirmek istiyorum.

00:18:12.000 --> 00:18:17.000
Bu yazılımda, kolayca bütün ülkelerin yaklaşık 500 değişkenine erişebiliyoruz.

00:18:17.000 --> 00:18:21.000
Bunu değiştirmek biraz zaman alıyor,

00:18:21.000 --> 00:18:26.000
ama eksenlerde, istediğiniz herhangi bir değişkeni oldukça kolay alabiliyorsunuz.

00:18:26.000 --> 00:18:31.000
Ve konu, veritabanlarının ücretsiz olması,

00:18:31.000 --> 00:18:34.000
aranabilir yapılması ve ikinci tıklamamızda onları

00:18:34.000 --> 00:18:39.000
hemen anlayabileceğiniz grafik formatına dönüştürebilmenizdir.

00:18:39.000 --> 00:18:42.000
Şimdi, istatikçiler bunu pek sevmezler, bunun

00:18:42.000 --> 00:18:51.000
gerçeği yansıtmadığını söylerler; istatiksel, analitik metotlara ihtiyacımız var.

00:18:51.000 --> 00:18:54.000
Ama bu varsayım üretmektir.

NOTE Paragraph

00:18:54.000 --> 00:18:58.000
Dünya ile noktalayacağım. İnternet geliyor.

00:18:58.000 --> 00:19:02.000
İnternet kullanıcıları sayısı bu şekilde artıyor. Bu kişi başına GSİYH.

00:19:02.000 --> 00:19:07.000
Ve yeni teknolojiler çıkıyor ve sonra bu, hayret verici bir şekilde

00:19:07.000 --> 00:19:12.000
ülkelerin ekonomisine nasıl da güzel uyuyor. 100 dolarlık bir

00:19:12.000 --> 00:19:15.000
bilgisayarın neden bu derece önemli olduğu bundan dolayı. Ama bu güzel bir eğilim.

00:19:15.000 --> 00:19:18.000
Sanki dünya düzleşiyormuş gibi, öyle değil mi? Bu ülkeler

00:19:18.000 --> 00:19:21.000
ekonomiden daha da fazlasını kalkındırıyorlar ve onları yıl boyunca

00:19:21.000 --> 00:19:25.000
takip etmek oldukça ilginç olacak, bunu sizlerin, bütün resmi

00:19:25.000 --> 00:19:27.000
veriler ile yapmanızı isterim. Çok teşekkür ederim.

00:19:28.000 --> 00:19:31.000
(Alkış.)