Najlepsze statystyki

Nigdy nie widzieliście takiego sposobu prezentacji danych. Z werwą komentatora sportowego, guru statystyk Hans Rosling burzy mity na temat tak zwanych „krajów rozwijających się”.

10 lat temu podjąłem zadanie
prowadzenia zajęć o rozwoju globalnym

dla szwedzkich studentów licencjackich.

Było to po 20 lat badań głodu w Afryce

prowadzonych z instytucjami afrykańskimi.

Oczekiwano, że mam jakąś wiedzę o świecie.

Zacząłem wykładać w Akademii Medycznej
Karolińska Institute

kurs pod nazwą "Zdrowie globalne".

Taka okazja wywołuje tremę.

Myślałem, że nasi studenci

mają już najlepsze w Szwecji
akademickie wykształcenie,

więc być może wiedzą już wszystko,

czego zamierzam uczyć.

Zacząłem od wstępnego testu.

Pytanie, z którego wiele
się dowiedziałem, brzmiało:

Wskaż kraj z wyższą umieralnością dzieci
w pięciu parach krajów".

Zestawiłem je tak, że w każdej parze

różnica była dwukrotna.

Czyli że różnica jest o wiele większa
niż niepewność danych.

Nie będę was sprawdzał.

To Turcja z największą umieralnością,

Polska, Rosja, Pakistan
i Afryka Południowa.

Tak wypadli szwedzcy studenci.

Uzyskany w ten sposób przedział ufności

okazał się wąski, co mnie ucieszyło.

1,8 poprawnych odpowiedzi
na pięć możliwych.

Czyli było miejsce dla wykładowcy
międzynarodowego zdrowia

i na moje zajęcia.

(Śmiech)

Ale pewnego wieczoru,
gdy opracowywałem raport,

zrozumiałem wagę swojego odkrycia.

Pokazałem, że najlepsi szwedzcy studenci

statystycznie wiedzą znacznie mniej
o świecie niż szympansy.

(Śmiech)

Szympansy uzyskałyby 50% trafień

gdyby dać im dwa banany
ze Sri Lanką i Turcją,

miałyby rację w połowie przypadków.

A studenci nie.

Problemem nie była ignorancja,
tylko uprzedzenia.

Nieetycznemu badaniu poddałem również

profesorów z Instytutu Karolińskiego,

przyznających Nagrody Nobla w Medycynie,

i wypadli na równi z szympansami.

(Śmiech)

Zdałem sobie sprawę
z zapotrzebowania na informację,

bo dane na temat tego,
co się dzieje na świecie

i o zdrowiu dzieci
w każdym kraju są dostępne.

Napisaliśmy program,
który pokazuje to tak:

każda bańka reprezentuje kraj.

To są Chiny. To są Indie.

Rozmiar bąbelka to populacja,

a na tej osi umieściłem poziom płodności.

Moi studenci mieli pogląd na świat,

gdy zapytałem ich:

"Co naprawdę myślicie o świecie?.

Odkryłem, że podręcznik jest zabytkowy

(Śmiech)

Odpowiedzieli:
"Świat to nadal 'my' i 'oni'.

My to Zachód, a oni to Trzeci Świat".

"Co rozumiecie przez Zachód" - zapytałem.

"Długie życie i mała rodzina,

a Trzeci Świat to krótkie życie
i duża rodzina".

Oto, co mogłem pokazać.

Tu daję poziom płodności:
ilość dzieci na kobietę:

1, 2, 3, 4 aż do 8 dzieci na kobietę.

Mamy bardzo dobre dane z lat 60.

na temat rozmiaru rodzin
we wszystkich krajach.

Margines błędu jest mały.

Tu daję oczekiwaną
długość życia przy urodzeniu,

od 30 lat w niektórych krajach
aż do 70 lat.

W 1962 roku rzeczywiście
była grupa krajów,

to kraje uprzemysłowione,

z małymi rodzinami i długim życiem.

Tu były kraje rozwijające się:

duże rodziny i stosunkowo krótkie życie.

Co zdarzyło się od roku 1962?
Zobaczmy zmianę.

Czy studenci mają rację?
Czy nadal są dwa rodzaje krajów?

A może kraje rozwijające się
mają mniejsze rodziny i są tutaj?

Może żyją dłużej i są tam u góry?

Zobaczmy. Zatrzymaliśmy świat.

To wszystko są dane statystyczne ONZ.

Widzicie?

To są Chiny, polepszenie zdrowia,

Zielone kraje Ameryki Południowej
idą do mniejszych rodzin.

Te żółte to kraje arabskie,

dłuższe życie, ale nie większe rodziny.

Tu zielone kraje afrykańskie. Bez zmian.

To Indie. Indonezja zmienia się szybko.

(Śmiech)

W latach 80. Bangladesz
nadal wśród krajów afrykańskich.

Ale teraz cud z lat 80.:

imamowie promują planowanie rodziny.

Ruszają do tego rogu.

W latach 90. mamy okropną epidemię HIV,

co skraca średnią długość życia
w krajach afrykańskich

Pozostałe przenoszą się do tego rogu,

z długim życiem i małą rodziną.
Mamy zupełnie nowy świat.

(Oklaski)

Porównam USA z Wietnamem.

1964: w USA są małe rodziny
i długa średnia życia;

Wietnam miał duże rodziny
i krótką średnią życia.

I oto co się dzieje:

dane z wojny wskazują,
że mimo wielu zabitych

średnia długość życia uległa poprawie.

Wprowadzono tam planowanie rodziny

i przyjęły się mniejsze rodziny.

W USA, u góry,
średnia długość życia wydłuża się,

a rodziny pozostają takie same.

W latach 80. zarzucają
komunistyczne planowanie

i przyjmują gospodarkę rynkową,

co zmienia się szybciej
niż życie społeczne.

Dziś mamy taką samą średnią długość życia

i taki sam rozmiar rodzin,

w Wietnamie w roku 2003,

jak w USA w roku 1974, pod koniec wojny.

Nie patrząc na te dane,

nie doceniamy olbrzymich
społecznych zmian w Azji,

widocznych przed zmianami gospodarczymi.

Przejdźmy do innej ilustracji.

Pokażemy dystrybucję dochodów na świecie.

To jest światowa dystrybucja dochodów.

Jeden dolar, 10 dolarów
lub 100 dolarów na dzień.

Nie ma już przepaści
między bogatymi i biednymi. To mit.

Tu mamy mały garb,

ale wszędzie są ludzie.

Widać tu 100% światowego dochodu.

20% najbogatszych zarabia około 74%.

A 20% najbiedniejszych zarabia 2%.

Czyli koncept krajów rozwijających się
jest bardzo wątpliwy.

Myślimy o pomocy,

ci ludzie pomagają tamtym.

Ale większość populacji jest po środku

z 24 procentami dochodów.

Już o tym słyszeliśmy. Kim oni są?

Gdzie są różne kraje?

Pokażę Afrykę. To jest Afryka.

10% ludności świata,
większość żyje w biedzie.

To państwa OECD.

Bogate kraje. Ekskluzywny klub ONZ.

Oni są tutaj.

Sporo się pokrywa między Afryką i OECD.

A to Ameryka Południowa.

Mają i najbiedniejszych i najbogatszych

w Ameryce Południowej.

Na górze umieśćmy Europę Wschodnią,

Azję wschodnią i południową.

A gdyby cofnąć się w czasie

do roku 1970?

Wówczas garb był większy.

Azjaci żyli wówczas w największej biedzie.

Problemem światowym
była wówczas bieda w Azji.

Teraz ruszę świat naprzód,

zobaczycie, że w miarę
wzrostu liczby ludności,

tysiące milionów ludzi
wydostaje się z biedy w Azji,

a inni biednieją

i tak to dziś wygląda.

A to najlepsza prognoza
z Banku Światowego.

Nie będzie podzielonego świata.

Większość ludzi będzie pośrodku.

Oczywiście to skala logarytmiczna,

ale nasz koncept gospodarki
zakłada wzrost procentowy.

My widzimy możliwość
wzrostu percentylowego.

Jeśli to zmienię
i wezmę wzrost PKB na głowę

zamiast dochodów na rodzinę,

zmienię te dane indywidualne
na dane regionalne PKB

oraz dodam regiony z dołu,

rozmiar bańki to nadal populacja.

Tu mamy OECD,
tam kraje Czarnej Afryki,

usuniemy stąd kraje arabskie,
zarówno z Afryki, jak i Azji,

i przedstawimy je oddzielnie.

Można przedłużyć tę oś,

i dać jej nowy wymiar

dodając wartości społeczne,
przeżywalność dzieci.

Na tej osi są pieniądze

i tam dzieci mają większe szanse.

W niektórych krajach 99,7%
dzieci przeżywa do 5 roku życia;

w innych, zaledwie 70%.

Wydaje się, że istnieje przepaść

między krajami OWGR, Ameryką Południową,

Europą Wschodnią, Azją Wschodnią,

krajami arabskimi,
Azją Południową i Czarną Afryką.

Widać wyraźny związek między
przeżywalnością dzieci i zamożnością.

Ale teraz rozczłonkuję Czarną Afrykę.

Tu jest gorsze i lepsze zdrowie.

Dzielę Czarną Afrykę
na poszczególne kraje.

Po podziale każda bańka reprezentuje kraj.

Sierra Leone na dole. Mauritius u góry.

Mauritius jako pierwszy
usunął bariery handlowe,

co umożliwiło im
sprzedaż cukru i tekstylii

na takich samych warunkach
jak w Europie i Ameryce Północnej.

Afryka jest różnorodna.
Ghana jest tu w środku.

W Sierra Leone - pomoc humanitarna.

W Ugandzie - pomoc na rozwój.

Tu pora inwestować, tam jechać na urlop.

Ogromne zróżnicowanie w obrębie Afryki,

a nam zdaje się, że wszystko
jest na jedno kopyto.

Mogę tu podzielić Azję.
India to duża bańka w środku.

Duża różnica między
Afganistanem i Sri Lanką.

Dzielę kraje arabskie. Jak się mają?

Ten sam klimat, ta sama kultura,
ta sama religia. Duża różnica.

Nawet między sąsiadami.

Jemen - wojna domowa.

Zjednoczone Emiraty Arabskie
- dobrze użyte pieniądze.

Na przekór mitom.

Wliczamy też dzieci
zagranicznych pracowników,

którzy przebywają w kraju.

Dane są często lepsze, niż myślimy.
A uważa się, że dane są złe.

Istnieje margines niepewności,
ale tu widać różnicę:

Kambodża, Singapur.

Różnice są znacznie większe
niż słabość danych.

Europa Wschodnia:
długa gospodarka sowiecka,

ale po 10 latach
rezultaty są bardzo odmienne.

A oto Ameryka Południowa.

Dziś nie trzeba jechać na Kubę,

aby znaleźć zdrowy kraj
w Ameryce Południowej.

Umieralność dzieci będzie niższa w Chile
niż na Kubie za kilka lat.

A tu mamy bogate kraje OECD.

A tutaj wzór całego świata,

który wygląda mniej więcej tak.

Tak wyglądał świat.

W roku 1960 zaczyna się zmieniać.

To Mao Tse-tung.
Wprowadził zdrowie w Chinach,

a potem umarł.

Potem był Den Xiaoping,
sprowadził pieniądze do Chin

i wprowadził kraj ponownie w główny nurt.

Widzieliśmy, jak kraje
idą w różnych kierunkach,

więc trudno znaleźć kraj,

który pokazywałby wzór świata.

Wróćmy do roku 1960.

Chciałbym porównać Koreę Południową, tu,

z Brazylią, tutaj.

Uciekła mi etykieta.

Chciałbym pokazać Ugandę, tutaj.

I mogę ruszyć w przyszłość o tak.

Widać szybkie postępy Korei Południowej,

podczas gdy Brazylia jest powolniejsza.

Jeśli znów się cofnąć i dać im markery,

widać, że tempo rozwoju bardzo się różni

i że kraje zmieniają się mniej więcej

w tym samym tempie,
co pieniądze i zdrowie,

choć można się ruszać szybciej

jeśli jest się najpierw zdrowym,
a dopiero potem bogatym.

Dla ilustracji dodajmy
Zjednoczone Emiraty Arabskie.

Idą stąd. To kraj minerałów.

Zgromadzili całą naftę,
dostali wszystkie pieniądze,

ale zdrowia nie można
kupić w supermarkecie.

W zdrowie trzeba inwestować.
Trzeba wysłać dzieci do szkoły.

Trzeba szkolić personel medyczny.
Ludność trzeba edukować.

A Sheikh Sayed poradził sobie
z tym całkiem nieźle.

Mimo spadku cen ropy,
przemieścił kraj tutaj.

To dużo bliższy prawdy wygląd świata,

gdzie kraje wykorzystują pieniądze

lepiej, niż robiły to w przeszłości.

Tak wyglądają uśrednione dane z krajów.

Używanie średnich jest niebezpieczne,

bo wewnątrz krajów też są różnice.

Tutaj widzę, że dzisiejsza Uganda

jest tam, gdzie Korea Południowa
była w roku 1960.

Jeśli podzielimy Ugandę,
widać duże różnice.

Oto pięć kwintyli w Ugandzie.

Najbogatsze 20% tutaj.

Najbiedniejsi tu, na dole.

Jeśli podzielimy RPA, wygląda to tak.

Tu na dole jest Niger,

gdzie była ostatnio
straszna klęska głodowa.

20% najbiedniejszych z Nigru jest tutaj,

a 20% najbogatszych z RPA - tutaj,

a my próbujemy omawiać
rozwiązania dla Afryki.

W Afryce można znaleźć wszystko.

Uniwersalny dostęp do [leków] HIV
dla tej grupy tu, u góry,

wymaga innej strategii niż tu, na dole.

Poprawa sytuacji na świecie

musi być rozpatrywana
w bardzo szerokim kontekście

i nie ma sensu robienie tego
na poziomie regionalnym.

Potrzeba dużo więcej szczegółów.

Studenci bardzo się cieszą,
gdy mogą z tego korzystać.

Ustawodawcy i korporacje chcą zobaczyć,

jak zmienia się świat.

Czemu tak się nie dzieje?

Czemu nie wykorzystujemy
danych, które posiadamy?

Mamy dane z ONZ,

dane z krajowych agencji statystycznych,

z uniwersytetów
i organizacji pozarządowych.

Ponieważ dane ukryte są w bazach danych.

I odbiorcy są tam, i Internet jest tam,

ale wciąż nie robimy tego efektywnie.

Wszystkie informacje
o zmianach na świecie,

nie obejmują
publicznie opłacanej statystki.

Jest kilka stron internetowych, jak ta,

czerpią trochę informacji z baz danych,

ale ludzie narzucają opłaty,
głupie hasła i nudną statystykę.

(Śmiech) (Oklaski)

To się nie sprawdzi.

Czego potrzeba? Mamy bazy danych.

Nie potrzeba nam nowych.

Mamy wspaniałe narzędzia do projektowania,
wciąż je tu dodajemy.

Założyliśmy firmę non-profit

łączącą dane z projektem.

Nazywa się Gapminder,
od londyńskiego metra,

gdzie ostrzegają: "uwaga na lukę".

Uznaliśmy nazwę Gapminder za stosowną.

Zaczęliśmy pisać oprogramowanie,
które tak mogłoby łączyć dane.

I to nie było tak trudne.

Zajęło to kilka osobo-lat,
ale wyprodukowaliśmy animacje.

Można tu wstawić zestaw danych.

Uwalniamy dane z kilku organizacji ONZ.

Niektóre kraje zgadzają się
udostępniać dane,

ale tak naprawdę potrzeba nam
funkcji przeszukiwania,

która umożliwi kopiowanie danych
do odpowiedniego formatu

i wypuszczenia ich w świat.

A co słyszymy?

Przeprowadziłem badania antropologiczne
dotyczące głównych urzędów statystycznych.

Wszyscy mówią: "Niemożliwe.
Nie da się zrobić.

Nasze informacje są tak osobliwe

że nie można ich przeszukiwać
tak samo jak innych.

Nie możemy udostępnić danych
za darmo studentom i przedsiębiorcom".

Ale to właśnie chcielibyśmy widzieć.

Publicznie opłacane dane są tu na dole.

Chcielibyśmy wyhodować kwiaty w sieci.

Przede wszystkim muszą
nadawać się do przeszukiwań

wówczas można użyć narzędzi do animacji.

Tutaj niezła wiadomość.

Otóż obecny nowy dyrektor
Działu Statystki ONZ

nie mówi, że to niemożliwe.

Mówi tylko: "Nie możemy tego zrobić".

(Śmiech)

To dopiero mądrala.

(Śmiech)

Wiele zmieni się w danych
w najbliższym czasie.

Będzie można zobaczyć
dystrybucję dochodów

w zupełnie nowymi świetle.

To dystrybucja dochodów
w Chinach w 1970 roku

i dystrybucja dochodów w USA w 1970 roku.

Prawie się nie pokrywają.

I co się stało?

Ano Chiny się rozwijają,
pojawiły się różnice.

i pojawia się tutaj, górując nad USA.

Prawie jak duch, co?

(Śmiech)

Przerażające.

(Śmiech)

Uważam jednak, że posiadanie
tych informacji jest bardzo istotne.

Naprawdę trzeba to zobaczyć.

I zamiast patrzeć na to,

chciałbym na koniec pokazać
użytkowników Internetu na tysiąc.

To oprogramowanie udostępnia
około 500 zmiennych

ze wszystkich krajów.

Wprowadzenie zmian trochę trwa,

ale na osiach można dać dowolne zmienne.

Bazy danych powinny być bezpłatne,

w odpowiednim formacie

i łatwe do zmiany w formaty graficzne,

co ułatwia błyskawiczne zrozumienie.

Statystycy tego nie lubią.

Mówią, że to nie pokaże rzeczywistości;

trzeba mieć metody statystyczne, analityczne.

Lecz to jest tylko tworzenie hipotezy.

Teraz kończę ze światem.

Oto nadchodzi Internet.

Liczba użytkowników rośnie tak.

To jest produkt krajowy brutto na głowę.

Wchodzi nowa technologia,
która zdumiewająco pasuje

do gospodarki krajów.

To dlatego komputer za 100 dolarów
będzie tak ważny.

Ale jest to dobra tendencja.

To tak, jakby świat stawał się płaski.

Te kraje dźwigają się bardziej niż gospodarka

i będzie ciekawie śledzić to przez rok,

co chciałbym wam umożliwić
przy użyciu publicznych danych.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)